Η εισήγηση του συμπατριώτη μας Βασίλειου Τραούδα κατά την διάρκεια του ΔΙΗΜΕΡΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 1912-2012

Μας το έστειλε ο Βασίλειος Τραούδας..... Ευχαριστούμε πολύ

ΕΝΑ ΑΓΝΩΣΤΟ ΓΕΓΟΝΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΩΝ ΒΑΛΚΑΝΙΚΩΝ ΠΟΛΕΜΩΝ 1912-13.

(Απόσπασμα από την εισήγηση του Υποστρατήγου Αστυνομίας ε.α. ΤΡΑΟΥΔΑ Βασιλείου, που ανακοινώθηκε στις 11-11-2012 κατά την διάρκεια του ΔΙΗΜΕΡΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΓΙΑΝΝΙΤΣΩΝ 1912-2012, 100 χρόνια ελευθερίας και ανάπτυξης)

  Ερευνώντας τη συμβολή των επιχειρησιακών ενεργειών των τότε αστυνομικών δυνάμεων κατά

την περίοδο των Βαλκανικών πολέμων 1912-13, συναντάμε άγνωστες πτυχές της ιστορίας μας, γεμάτες  πράξεις φιλοπατρίας και αυτοθυσίας, που καθόρισαν το μέλλον του έθνους μας.

  Καταρχάς το πρώτο Αστυνομικό Σώμα, στρατιωτικά οργανωμένο, που συνεστήθηκε το 1833, λίγο μετά την απελευθέρωση της πατρίδας μας από τους Τούρκους, ήταν η Χωροφυλακή και αστυνόμευε την τότε ελεύθερη Ελληνική επικράτεια.κατά την προέλαση των ελληνικών δυνάμεων, μετά την κατάληψη της Ελασσόνας, όπου ιδρύεται η πρώτη Αστυνομική Υποδιεύθυνση, στη συνέχεια έγινε το ίδιο στα Σέρβια και στην Κοζάνη. Όταν απελευθερώθηκε η Βέροια και εγκαθιδρύθηκαν τα Επιτελεία στρατού και αστυνομίας,  ο επικεφαλής των Αστυνομικών δυνάμεων  Μακεδονίας ο Αντ/ρχης Χωρ/κής ΡΑΖΕΛΟΣ Παύλος, εκ των πλέον μορφωμένων Αξιωματικών του Σώματος, ο οποίος διετέλεσε αρχηγός του Σώματος αργότερα (1916) και στη συνέχεια βουλευτής,συνέστησε αστυνομικές υπηρεσίες σ’όλες τις περιοχές, που είχαν καταληφθεί από τον Ελληνικό στρατό, όπως και στα Γιαννιτσά. Εδώ ως γνωστόν, δόθηκε η αποφασιστική μάχη του στρατού μας, που καθόρισε στη συνέχεια την προέλαση των Ελληνικών στρατευμάτων προς την Θεσσαλονίκη.Παρόμοιες αστυνομικές υπηρεσίες συστήθηκαν στην Έδεσσα, στην Κατερίνη, στον Λαγκαδά,  στην Χαλκιδική  κ.α, υπαγόμενες στην Βέροια. 

  Σχετικά με την κατάληψη της Θεσσαλονίκης, επιτρέψτε μου να σας αναφέρω ένα περιστατικό το οποίο δεν είναι ευρέως γνωστό, αλλά στους φετινούς εορτασμούς και την αναπαράσταση εισόδου στη Θεσσαλονίκη, σχολιάσθηκε από τους τηλεπαρουσιαστές. Ήδη από το απόγευμα της 26-10-1912, πριν υπογραφεί η μεταξύ του Ελληνικού Στρατηγείου και του Τούρκου αρχιστρατήγου Ταξίν Πασά Συνθήκη για παράδοση της Θεσσαλονίκης, ένα μικρό απόσπασμα ανδρών με επικεφαλής τον Υπομοίραρχο Κων. Μανωλικίδη, που  εκτελούσε υπηρεσία στρατονομίας στην 7^η Μεραρχία, έλαβε εντολή «να στραφή προς Θεσσαλονίκην εν αναμονή νεωτέρων διαταγών.» Προφανώς η διαταγή είχε την έννοια να φθάσει μέχρι εκεί όπου θα διευκόλυνε τους εκπροσώπους του Τουρκικού Στρατηγείου να κατευθυνθούν προς το Ελληνικό Στρατηγείο, για να διαπραγματευθούν κατά τη διάρκεια της νύκτας την παράδοση της πόλης. Αλλά ο Μανωλικίδης, ηρωϊκή και πατριωτική μορφή, (καταγόταν από τον Πειραιά, είχε δίπλωμα νομικής και πριν καταταγεί στην Χωροφυλακή, απασχολήθηκε  και ως δημοσιογράφος), ερμήνευσε με τη δική του βούληση τη διαταγή. Nά πώς συνεχίζει την εξιστόρηση του περιστατικού αυτού ο καθηγητής της Νεώτερης Ελληνικής Ιστορίας Απόστολος ΔΑΣΚΑΛΑΚΗΣ:

 «Περί την 9^ην εσπερινήν ώρα της 26^ης Οκτωβρίου, ο ΜΑΝΩΛΙΚΙΔΗΣ μετά του μικρού εφίππου αποσπάσματός του, έφθασεν εις απόστασιν ολίγων μέτρων από της μικράς σιδηροδρομικής γραμμής του σιδηροδρόμου της Μοναστηρίου, όπου προσέκρουσεν εις μικράν Τουρκικήν αστυνομικήν περίπολον, η οποία, αιφνιδιασθείσα, έλαβε στάσιν αμύνης. Ο ηρωϊκός Υπομ/ρχος επροχώρησεν με ψυχραιμίαν προς τον επικεφαλής της Τουρκικής περιπόλου και με την βοήθειαν ενός τουρκομαθούς Υπεν/ρχου που τον συνόδευε, του είπεν, ανακριβώς βεβαίως, ότι έχει εντολήν να διανυκτερεύσει εις την πόλιν,  δια να χρησιμεύσει ως σύνδεσμος συνεννοήσεων Τουρκικού και Ελληνικού Στρατηγείου. Εις άλλας περιστάσεις βεβαίως θα επλήρωναν με την ζωήν του και αυτός και οι υπ’αυτόν άνδρες το προφανώς παράτολμον αυτό εγχείρημα εισόδου εις εχθρικόν έδαφος. Αλλά κατά τας ώρας εκείνας, οι Τούρκοι είχον χάσει το ηθικόν των και ανέμενον μοιρολατρικώς τη παράδοσιν εις τους νικητάς. Ο επικεφαλής της Τουρκικής περιπόλου ωδήγησε το Ελληνικόν απόσπασμα εις το πλησίον Αστυνομικό Τμήμα του Τοπ Χανέ, του οποίου ο διοικητής, αφού του ανεκοινώθησαν οι «λόγοι», έδωσε δύο άνδρας προς συνοδείαν και ασφάλειαν, κατά την είσοδον εις Θεσσαλονίκην. Απεφασίσθη όπως ο μεν Αξιωματικός οδηγηθεί προς διανυκτέρευσιν εις το ξενοδοχείον «ΟΛΥΜΠΟΣ – ΠΑΛΛΑΣ», οι δε άνδρες καταυλισθούν εις το Μόλτα – Χάνι.»   Και συνεχίζει: «Ούτω ο Υπομ/ρχος ΜΑΝΩΛΙΚΙΔΗΣ, έφιππος και επικεφαλής του εφίππου μικρού αποσπάσματος Χωρ/κής, διέσχισεν την Εγνατίαν οδόν, υπό τα κατάπληκτα όμματα των διαβατών, πολλοί των οποίων βαθμηδόν, άλλοι από περιέργειαν και άλλοι ( οι Έλληνες ) από ενθουσιασμόν, ηκολούθουν σχηματίσαντες μεγάλην ουράν. Το ανεξήγητον εισέτι γεγονός διεδόθη ανά την τεταραγμένην και αγωνιώσαν πόλιν, πολλοί δε έσπευδον προς το ξενοδοχείον, δια να διαπιστώσωσιν ότι πράγματι ευρίσκετο εις την  Θεσσαλονίκην Έλλην Αξιωματικός. Ο ΜΑΝΩΛΙΚΙΔΗΣ περιεπάτει ανά τους διαδρόμους αγέρωχος ως μη έχων τι άλλο να κάμει, ενώ τα πλήθη συνωστίζοντο εις τας υάλους του ξενοδοχείου δια να τον ιδούν και έτριβον κυριολεκτικώς τα μάτια των.»  

   Mεταξύ των πρώτων που κατέφθασαν στο ξενοδοχείο, ήταν και ανταποκριτές ξένων εφημερίδων, οι οποίοι μόλις αντίκρισαν τον ΄Ελληνα αξιωματικό με την ομάδα του, δεν ήθελαν τίποτε άλλο. Έτρεξαν στο τηλεγραφείο, για να πληροφορήσουν τις εφημερίδες τους ότι ήδη καταλήφθηκε η Θεσσαλονίκη απ’τον Ελληνικό στρατό. Σ’αυτό ακριβώς οφειλόταν ότι σχεδόν όλος ο Ευρωπαϊκός τύπος, από το πρωΐ της 27^ης Οκτωβρίου, αφιέρωνε εξάστηλους τίτλους στο γεγονός ότι η Θεσσαλονίκη έχει καταληφθεί από τους Έλληνες απ’το απόγευμα της 26^ης Οκτωβρίου. Αυτό το μικρό αστυνομικό απόσπασμα ήταν η πρώτη ελληνική δύναμη που μπήκε στην πολυπόθητη πόλη της Μακεδονίας, ακριβώς την ημέρα εορτασμού του μεγαλομάρτυρα Αγίου Δημητρίου, πολιούχου  της Θεσσαλονίκης.

  Την επόμενη μέρα (27-10-1912) μπήκαν έφιππες και πεζές δυνάμεις Χωροφυλακής και τμήμα ευζώνων,  με επικεφαλής τον Αντ/ρχη ΡΑΖΕΛΟ, κατέλαβαν το Διοικητήριο, όπου έστησαν την Ελληνική σημαία, ενώ διασκορπίσθηκαν μέσα στην πόλη μικτές περιπολίες αστυνομίας και στρατού. Αυτό έγινε με μεγάλη σπουδή, όχι μόνο για λόγους ασφαλείας για να  παρασκευασθεί η κατά την επόμενη μέρα θριαμβευτική είσοδος του Διαδόχου Αρχιστρατήγου, αλλά και για ύψιστους εθνικούς λόγους, δηλαδή άμεση εγκαθίδρυση της Ελληνικής κυριαρχίας και κατάληψη όλων των δημόσιων κτηρίων, δεδομένου ότι επιδίωκαν απ’την άλλη πλευρά οι Βούλγαροι ως σύμμαχοι  να αποκτήσουν δικαίωμα «συγκυριαρχίας» στην Θεσσαλονίκη.

Τα γεγονότα που διαδραματίσθηκαν στην Θεσσαλονίκη ήταν πράγματι σημαντικά και έδιδαν προτεραιότητα, γιατί θεωρούνταν την εποχή εκείνη η πρωτεύουσα των Βαλκανίων. Δεν θα σας αναπτύξω τις αποτελεσματικές ενέργειες των αστυνομικών δυνάμεων, που επέβαλαν με ευπρέπεια και ανθρωπισμό την τάξη, κατά τις κρίσιμες εκείνες στιγμές, και αντιμετώπισαν με αυστηρότητα και ψυχραιμία  τις ταραχές και ανωμαλίες που προκαλούσαν κυρίως οι Βούλγαροι, οι οποίοι  δεν σταμάτησαν τις προσπάθειες να εμφανίσουν την Θεσσαλονίκη σαν αναρχούμενη ή τουλάχιστον  συγκατεχόμενη πόλη. Δόθηκε όμως τέλος στις δόλιες ενέργειες των Βουλγάρων με την αντιμετώπιση των γεγονότων της 17/18-6-1913, όπου όπως σημειώνει ο Στρατηγός Θ. Πάγκαλος, «H εν τη πόλει Κρητική Χωροφυλακή, διεκρίθη εξαιρετικώς δια τον ηρωϊσμόν και την αυταπάρνησή της, οι βρακοφόροι αετοί της αθάνατης Κρήτης, αντάξιοι των Μακεδονομάχων αδελφών των, εφόρμουν ακατάσχετοι και ακάλυπτοι εναντίον του προαιωνίου εχθρού των».