«Ο Επιθεωρητής» του Νικολάι Γκόγκολ ξεκίνησε τούτο το καλοκαίρι ένα ταξίδι στη Χώρα των Ελλήνων. Σταθμός του ταξιδιού του αποτελεί ο πανάρχαιος θεϊκός αρχαιολογικός χώρος
του Δίου, στο θέατρο του οποίου η σάτιρα θα «χτυπήσει» τη διαφθορά, ακόμα μια φορά, την Τετάρτη 24 Ιουλίου 2013 και ώρα 21:30.
Μια κωμωδία επίκαιρη όσο ποτέ, μια σάτιρα που δεν δέχεται περιορισμούς χώρου και χρόνου, του Νικολάι Γκόγκολ, του ρώσου συγγραφέα, που κληροδότησε στην πατρίδα του και τον κόσμο όλον από τα μεγαλύτερα αριστουργήματα της ρεαλιστικής λογοτεχνίας το 19ο αιώνα, θα έχουν την ευκαιρία να απολαύουν όλοι οι φίλοι του Φεστιβάλ Ολύμπου, οι Φίλοι της Τέχνης και του Πολιτισμού.
Πρόκειται για μια εύθυμη σάτιρα της οποίας τα βέλη «βάλλουν» τη φιλαργυρία και την ηλιθιότητα των ανώτερων γραφειοκρατών υπαλλήλων, που μπερδεύουν ένα νέο ταξιδιώτη μ' έναν αναμενόμενο κυβερνητικό επιθεωρητή. Πιο συγκεκριμένα, σε μια επαρχιακή πόλη της Ρωσίας όπου οι κρατικοί υπάλληλοι - από τον επικεφαλής Έπαρχο ως τον τελευταίο στην ιεραρχική κλίμακα- είναι διεφθαρμένοι. Η ηρεμία της επαρχιακής πόλης διαταράσσεται από την είδηση ότι σύντομα θα φθάσει στην πόλη ινκόγκνιτο ένας υψηλόβαθμος επιθεωρητής με σκοπό να ελέγξει τον τρόπο με τον οποίο ασκούν τα καθήκοντά τους οι κρατικοί υπάλληλοι. Ενώ επικρατεί μεγάλη αναταραχή για το πώς θα καλυφθούν τα παραπτώματα και οι αδικίες των κρατικών υπαλλήλων, έρχεται η είδηση ότι ένα ύποπτο πρόσωπο έχει φθάσει πριν δύο εβδομάδες από την Αγία Πετρούπολη και μένει στο πανδοχείο. Όμως εκείνο το πρόσωπο δεν είναι ο Επιθεωρητής, είναι ο Χλεστιακόβ, ένας κομψευόμενος κατώτερος δημόσιος υπάλληλος που επιστρέφει από την άδειά του απένταρος, καθώς έχει χάσει όλα τα χρήματά του στα χαρτιά. Ο Χλεστιακόβ, χωρίς να αντιληφθεί τον πραγματικό φόβο των άλλων, απολαμβάνει τον τρομαγμένο σεβασμό των ανώτερων υπαλλήλων και εκμεταλλεύεται με κάθε τρόπο τον έπαρχο και ερωτοτροπεί ακόμα με την γυναίκα του και την κόρη του, την οποία και αρραβωνιάζεται. Στο ιστορικό του επάρχου καταλογίζεται χρόνια εξαπάτηση των κυβερνώντων και απειλές, εκβιασμοί και δόλια απόσπαση χρημάτων. Η σύναψη σχέσεως εξ αγχιστείας με τον «Επιθεωρητή» τον κάνει να εκδηλώσει ακόμα μεγαλύτερη αλαζονεία. Ώσπου τελικά καταφθάνει ο πραγματικός Επιθεωρητής και όλη η κατάσταση ανατρέπεται αιφνιδίως.
Ο Επιθεωρητής έχει χαρακτηριστεί ως η «ακτινογραφία» της Ρωσίας. Λένε πως την ιδέα ο Γκόγκολ την πήρε από τον Πούσκιν, τον μεγαλύτερο ποιητή της Ρωσίας, όταν κάποτε ταξίδευε στο εσωτερικό της χώρας και, σταματώντας κάπου, όλοι αναστατώθηκαν, λαχτάρησαν, γιατί τον πέρασαν για κρατικό επιθεωρητή. Αλήθεια ή ψέματα, δεν έχει σημασία, ούτε μπορεί κανείς να γνωρίζει. Από το απλό αυτό ανέκδοτο του Πούσκιν γεννήθηκε στο μυαλό του Γκόγκολ αυτή η μοναδική «πινακοθήκη των αρχείων», που, ξεπερνώντας τον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο, γίνεται μια πανανθρώπινης αξίας σάτιρα των τυραννίσκων, των υπαλληλίσκων, των γραφειοκρατών, των αθλίων υπηρετών του όποιου Κατεστημένου.
Να σημειωθεί ότι το έργο του Γκόγκολ, ηλικίας τότε 26 χρόνων, το 1835, τρόμαξε τόσο την γραφειοκρατούσες αρχές, ώστε ο Γκόγκολ να χαρακτηριστεί εγκληματίας και εχθρός της πατρίδας, να σταλεί στη Σιβηρία, να μείνει μακριά απ’ την πατρίδα του για χρόνια και, αφού επιστρέψει πικραμένος και αναστατωμένος, να πεθάνει σε ηλικία 43 μόλις χρόνων.
Και είναι τόσο επίκαιρη όσο καμιά άλλη, αφού «Οι άνθρωποι του Γκόγκολ είναι η μικρή μας ανθρωπότητα διογκωμένη στη σκηνή». Από το 1836 παίζεται συνέχεια και αυτό που το καθιστά έργο «νεανικό» είναι η ανελέητη σάτιρα των τυραννίσκων και των δορυφόρων της, που πάντα καταφέρνουν να βρίσκονται στον αφρό και να εκμεταλλεύονται τους αδύναμους και τους ταπεινούς. Έτσι, από σάτιρα της Ρωσικής Γραφειοκρατίας υψώνεται σε μια σάτιρα οικουμενική.
Ποιητική ατμόσφαιρα απελπισίας, αριστοτεχνική κωμική κορύφωση, σπαρταριστοί χαρακτήρες και εξαιρετική πρωτοτυπία πλοκής, από την οποία απουσιάζει εντελώς οποιαδήποτε υποψία ερωτικού ενδιαφέροντος ή υποψία... θετικού χαρακτήρα. Είναι μια εξαιρετική φαρσοκωμωδία την οποία ο έμπειρος νους των κριτικών την συγκαταλέγει στα σημαντικότερα κείμενα της ρωσικής λογοτεχνίας.
Οι φίλοι του Φεστιβάλ Ολύμπου θα έχουν την τύχη να απολαύσουν αυτή τη φαρσοκωμωδία που αδιάλειπτα παίζεται για 177 χρόνια. Ραντεβού, λοιπόν, την Τετάρτη 24 Ιουλίου και ώρα 21:30 στο Αρχαίο Θέατρο του Δίον.
*Η Ευαγγελία Ράπτου - Στεργιούλα είναι καθηγήτρια Ελληνικής Φιλολογίας, Υπ. Διδάκτωρ Tμ. Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ. Τομέα Γλώσσας Θεάτρου και Πολιτισμού Παν. Αιγαίου. Ζει και εργάζεται στη Λάρισα.
