(Πατήστε επάνω στην εικόνα για μεγέθυνση)
που υποψιάζουν τους αρχαιολόγους ότι η χρονολόγηση θα μπορούσε να μεταφερθεί κατά περίπου 80 χρόνια νωρίτερα. Βέβαια, ωσότου η υποψία γίνει βεβαιότητα, υπάρχει ακόμη δρόμος.
Της Έλσας Σπυριδοπούλου
elsaspi@gmail.com
elsaspi@gmail.com
«Ελληνικά στη Μακεδονία του 700 π.Χ. είναι ένα εύρημα που δεν αναμενόταν», επισήμανε στη «Μ» ο αναπληρωτής καθηγητής του τμήματος Φιλολογίας του ΑΠΘ Γιάννης Τζιφόπουλος. Ο καθηγητής συνεργάζεται με τον αρχαιολόγο Ματθαίο Μπέσιο στην ανασκαφή της Μεθώνης και πριν λίγες μέρες έδωσε διάλεξη στο Αρχαιολογικό Μουσείο με τίτλο «Πανέλληνες στη Μεθώνη Πιερίας», όπου παρουσίασε τα σημαντικότερα ενεπίγραφα ευρήματα από τον αρχαιολογικό χώρο της Μεθώνης, συγκεκριμένα από την ανασκαφή του Υπογείου.
Παλαιοϊωνική διάλεκτος
«Αναρωτιέστε αν είναι μακεδονικές οι επιγραφές;» πρόλαβε την ερώτησή μας ο κ. Τζιφόπουλος, για να δηλώσει απερίφραστα «όχι, δεν μπορούμε να το πούμε αυτό. Είναι ιδιωτικά τα κείμενα πάνω σε ιδιωτικά αντικείμενα. Ορισμένα είναι ντόπιας παραγωγής, αλλά δεν ξέρουμε ποιοι ήταν οι ντόπιοι. Εκείνη την εποχή υποθέτουμε ότι η Μεθώνη πρέπει να ήταν, από άποψη φυλετικής παρουσίας, όπως η Θεσσαλονίκη πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ένα πολυπολιτισμικό τοπίο με Θράκες, Μακεδόνες, Ερετριείς, Ίωνες από τη Μικρά Ασία. Όλοι αυτοί ήταν έμποροι εν πολλοίς και έγραφαν και τα ονόματά τους σε αγγεία. Αρκετά από αυτά είναι εισαγόμενα, αλλά δεν ξέρουμε αν τα αγόρασε ντόπιος ο οποίος εγκαταστάθηκε στη Μεθώνη και έγραψε στη δική του γλώσσα και διάλεκτο. Τα ελληνικά αυτά όμως τα κατηγοριοποιούμε στην παλαιοϊωνική διάλεκτο, η οποία είναι η διάλεκτος του Ομήρου, αυτή των αρχών της λογοτεχνίας», εξήγησε ο κ. Τζιφόπουλος. Έσπευσε να διευκρινίσει ότι οι εν λόγω ελληνικές επιγραφές δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως όπλο απέναντι σε όσους σπεύσουν να υψώσουν εθνικιστικές κορόνες, διότι, όπως εύστοχα σημείωσε, «οι διπλωμάτες αποφεύγουν να χρησιμοποιούν επιχειρήματα τα οποία βασίζονται στην ιστορία και την αρχαιολογία. Αν ήταν έτσι, θα είχαν λυθεί χίλια δυο προβλήματα παγκοσμίως!».
Σπάνια κεραμικά
Το σύνολο των 191 κεραμικών με επιγραφές, χαράγματα και εμπορικά σύμβολα προέρχεται από την ανασκαφή της αρχαιότερης, σύμφωνα με την παράδοση, αποικίας Ελλήνων από την Ερέτρια στον Βορρά.
Όπως υποστηρίζει ο κ. Τζιφόπουλος, πρόκειται για υλικό μοναδικό για δύο λόγους: «Πρώτον, γιατί τα περισσότερα από τα αγγεία χρονολογούνται περίπου μεταξύ 730 και 700 π.Χ., εποχή από την οποία σώζονται ελάχιστα παραδείγματα ελληνικής γραφής, και δεύτερον, γιατί στη Μακεδονία ενεπίγραφα ευρήματα, εγχάρακτα ή γραπτά, είναι εξαιρετικά σπάνια».
Επιπλέον, η μαρτυρία των ενεπίγραφων κεραμικών της Μεθώνης είναι ανυπολόγιστης αξίας για τις κλασικές σπουδές και συμβάλλει καθοριστικά σε συζητήσεις «σχετικά με την ελληνική γλώσσα και τους Έλληνες στη Μακεδονία, τον δεύτερο ελληνικό αποικισμό, το εμπόριο της κεραμικής, τα αλφάβητα της Μεθώνης και την εμφάνιση του αλφαβήτου στην Ελλάδα, τη διάλεκτο ή τις διαλέκτους της Μεθώνης, τον αλφαβητισμό και την εγγραμματοσύνη, τα εμπορικά, συμποτικά και άλλα περιβάλλοντα ανάπτυξης της γραφής, τις απαρχές της λογοτεχνίας...».
Η έρευνα συνεχίζεται
Τα κεραμικά βρέθηκαν σε ανασκαφή που άρχισε το 2003-04 και ολοκληρώθηκε το 2007. Ο χώρος λέγεται Υπόγειο γιατί βρίσκεται σε περισσότερα από 11,5 μέτρα βάθος. «Πρέπει να ξεκίνησε σαν κάποιου είδους υπόγειος χώρος κάποιου σημαντικού κτιρίου», εξήγησε ο καθηγητής. «Επειδή υπήρχε αστάθεια στα τοιχώματα του λόφου, είδαν ότι δεν ήταν ασφαλές και αμέσως προσπάθησαν να το μπαζώσουν, ώστε να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν την άνω επιφάνεια του λόφου. Αυτό το μπάζωμα έγινε γύρω στο 700 π.Χ.». Η έρευνα συνεχίζεται στον γύρω χώρο, «και υποψιάζομαι ότι μπορεί να δώσει απαντήσεις για την παρουσία των Μακεδόνων ήδη από τον 8ο αι. π.Χ. Όλη αυτή η ντόπια παραγωγή που υπάρχει στη Μεθώνη δεν μπορεί να εξηγηθεί μόνο από εμπόρους, που εγκαθίστανται εκεί για δουλειές. Πρέπει να αφορά και το ντόπιο δυναμικό», υποστήριξε ο κ. Τζιφόπουλος.
Αφορμή για τη διάλεξη αποτέλεσε η επικείμενη έκδοση του τόμου «Μεθώνη Πιερίας Ι», στον οποίο συγγράφουν οι Ματθαίος Μπέσιος, Γιάννης Τζιφόπουλος, Αντώνης Κοτσώνας.
