Γιατί θα πρέπει η σύνταξη που παίρνει κάποιος/α να εξαρτάται από τον αριθμό των παιδιών του/της; Μία δίκαια πρόταση που θα έχει δημογραφικό αποτέλεσμα:
Από το 2013 η Ελλάδα βρίσκεται σε μια άνευ προηγουμένου δίνη δημογραφικής κατάρρευσης: “Για το πρώτο 8μηνο του 2015, οι θάνατοι ανήλθαν σε 87.270 και οι γεννήσεις σε 63.750. Με άλλα λόγια το δημογραφικό έλλειμμα για τον πληθυσμό της Ελλάδας έφτασε αισίως τους 23.520″ [1]. Μία τάση η οποία ξεκινά από το 2013, όπου για πρώτη φορά ιστορικά, όσο δηλ. καταγράφονται συστηματικά οι γεννήσεις/θάνατοι στην Ελλάδα, οι θάνατοι υπερτερούν αριθμητικά των γεννήσεων. Φυσικά η δημογραφική κατάρρευση έχει ξεκινήσει από την αρχή της δεκαετίας του 80, κάτι το οποίο είναι γνωστό για όσους παρακολουθούν με αγωνία το Ελληνικό δημογραφικό πρόβλημα, το οποίο έχει οδηγήσει την Ελληνική κοινωνία να γεράσει, ίσως ανεπανόρθωτα [2]. Δυστυχώς όλοι ασχολούμαστε με προβλήματα πολύ μικρότερης σημασίας και το δημογραφικό πρόβλημα δεν έχει θέση στα προγράμματα των κοινοβουλευτικών κομμάτων. Είναι ένα πρόβλημα για το οποίο χρειάζεται ένα ώριμο εκλογικό σώμα [3] που στηρίζει πολιτικούς και όχι πολιτικάντηδες [4].
Μέρος της χάραξης δημογραφικής πολιτικής είναι η θέσπιση δημογραφικών κινήτρων. Κάτι στο οποίο οι Ελληνικές κυβερνήσεις αποδείχθηκαν κατώτερες των περιστάσεων, παρά τις μεγαλόπνοες διακηρύξεις του 1993. Τα κίνητρα αυτά περιορίζονται σε επιδόματα-ελεημοσύνες και μερικά αποσπασματικά μέτρα, όπως οι μετεγγραφές των φοιτητών και οι ισχνές φοροαπαλλαγές, οι οποίες δεν καταφέρνουν να απεικονίσουν ούτε την πραγματική φοροδοτική ικανότητα μιας οικογένειας. Το μόνο μέτρο το οποίο γνωρίζω ότι είχε ένα μικρό δημογραφικό αποτέλεσμα ήταν η πρόσληψη των πολύτεκνων εκπαιδευτικών κατά προτεραιότητα το 2004. Αλλά, λόγω της ανωριμότητας της κοινωνίας [3], η κατακραυγή των θιγομένων προκάλεσε την απόσυρσή του αντί για τη γενίκευσή του. Δυστυχώς η τάση είναι να καταργηθούν όλα τα δημογραφικά κίνητρα, είτε έχουν δημοσιονομικές συνέπειες (επιδόματα,φοροαπαλλαγές), είτε όχι (μετεγγραφές φοιτητών).
Τα δημογραφικά κίνητρα πρέπει να είναι θεραπευτικά, και ως εκ τούτου, το πρώτο βήμα είναι ο εντοπισμός των βασικών λόγων που τα νέα ζευγάρια δεν κάνουν οικογένειες. Αυτό είναι πολύ μεγάλη συζήτηση η οποία έχει οικονομική, κοινωνική και πνευματική συνιστώσα και ο καθένας μπορεί να έχει τη γνώμη του για το ποια είναι η σημαντικότερη. Σκοπός αυτού του κειμένου είναι να κάνει μια προκλητική πρόταση που αφορά μόνο την οικονομική συνιστώσα. Φυσικά μόνη της δεν πρόκειται να φέρει αποτέλεσμα και είναι απαραίτητο να θεραπευτούν όλες οι συνιστώσες γιατί, ναι μεν η κρίση έκανε το πρόβλημα να πάρει υπερβολικά καταστροφικές διαστάσεις [1], αλλά το πρόβλημα ξεκίνησε και γιγαντώθηκε [5] την εποχή των “παχιών αγελάδων” (τουλάχιστον για μερικούς).
Ας κάνουμε λοιπόν την αφελή ερώτηση: Γιατί οι άνθρωποι παλιά κάνανε παιδιά; Φυσικά θα μου πείτε πως η αντισύλληψη δεν υπήρχε, υπήρχε κοινωνικό/θρησκευτικό κίνητρο κλπ, αλλά τι ήταν πραγματικά αυτό που έκανε έναν άνθρωπο που μέτραγε το ψωμί που έβαζε στο τραπέζι, και ένα ακόμα στόμα μπορούσε να προκαλεί τρόμο, να θέλει να κάνει παιδιά; Ένα κίνητρο ήταν “να έχω κάποιον να με ταΐζει στα γεράματα”. Φυσικά, δεν υπήρχαν τότε συντάξεις, και ο μόνος άνθρωπος ήταν ένας εγκαταλελειμμένος άνθρωπος. Όταν ξεκίνησε το κράτος να εγγυάται συντάξεις, ο φόβος αυτός εξέλειπε για τις συνειδήσεις του “ό,τι φάμε, ό,τι πιούμε, …” και δεν έμεινε κανένα κίνητρο δημιουργίας οικογένειας. Φυσικά, κανείς δεν αναρωτιέται ποιος θα πληρώνει τις συντάξεις σε μια κοινωνία που έχει περισσότερους οικονομικά εξαρτώμενους από εργαζόμενους [6], γιατί το πρόβλημα έχει μετατεθεί στο απρόσωπο κράτος.
Λίγη σκέψη χρειάζεται για να καταλάβει κανείς ότι για να λειτουργήσει ένα αναδιενεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα έχει ανάγκη από ενεργά εργαζόμενους για να τροφοδοτείται. Οι εργαζόμενοι πληρώνουν εισφορές, οι οποίες πληρώνουν τις συντάξεις άμεσα. Πολλοί λένε πως η λύση είναι το κεφαλαιοποιητικό συνταξιοδοτικό σύστημα, όπου οι εισφορές επενδύονται και ο συνταξιοδοτούμενος (30-40 χρόνια αργότερα) καρπώνεται τα κέρδη του [8]. Ο αντίλογος είναι ότι, για να λειτουργήσει ένα συνταξιοδοτικό σύστημα που βασίζεται στην επένδυση κεφαλαίου από τον ασφαλιζόμενο, χρειάζεται οικονομική ανάπτυξη. Αλλιώς τα κεφάλαια των επενδύσεων αντί να μεγαλώνουν, μειώνονται. Και εδώ είναι η συνεισφορά της υγιούς δημογραφίας: Οι επιπτώσεις του ρυθμού των γεννήσεων στην οικονομία φαίνονται σε περίπου 45 χρόνια ([7] στο 16:40). Η έκρηξη των γεννήσεων είναι σε άμεσο συσχετισμό με οικονομική ανάπτυξη 45 χρόνια αργότερα και το ανάποδο: Δημογραφικό έλλειμμα οδηγεί σε κρίση μετά από το ίδιο χρονικό διάστημα.
Άρα δεν είναι δυνατόν να ξεφύγουμε από το γεγονός ότι για να συνταξιοδοτηθούμε πρέπει να κάνουμε παιδιά. Και εδώ είναι η (επίκαιρη [9]) πρόταση, της οποίας η δικαιοσύνη της φαίνεται από τις θέσεις που αναπτύχθηκαν παραπάνω, αλλά και η οποία θα λειτουργήσει αποτελεσματικά σαν δημογραφικό κίνητρο [10]: Το ποσό της σύνταξης να έχει σημαντική εξάρτηση από τον αριθμό των παιδιών του συνταξιοδοτούμενου. Οι τεχνικές λεπτομέρειες που θα καθορίσουν ποσοτικά την εξάρτηση αυτή, θα προκύψουν από μια σοβαρή μελέτη της οικονομικής αποτίμησης του αριθμού των παιδιών στο εκάστοτε συνταξιοδοτικό σύστημα, αλλά και της επιθυμίας της κοινωνίας να δώσει δημογραφικό κίνητρο μέσω του μέτρου αυτού.
Αναφορές:
[1] Δημήτρης Καζάκης, Οι αφανείς επιτυχίες των μνημονίων… http://dimitriskazakis.blogspot.gr/2015/09/blog-post_16.html?m=1
[2] Λ.χ. το ποσοστό των ηλικιών 0-14 στο σύνολο του πληθυσμού έχει μειωθεί κατά 40% σε σχέση με το 1982: ΕΛΣΤΑΤ: Η Ελλάδα σε αριθμούςhttp://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/ELLAS_IN_NUMBERS_GR.pdf
[3]Η πίκρα των εκπαιδευτικών ως σύμπτωμα ανωριμότητας της Ελληνικής κοινωνίας,http://knanagnostopoulos.blogspot.gr/2014/03/blog-post.html
[4] Ελ. Βενιζέλος: Η διαφορά μεταξύ του πολιτικάντη και του πολιτικού είναι ότι ο πρώτος εργάζεται για την επανεκλογή του ενώ ο δεύτερος για το (μακροπρόθεσμο) καλό της πατρίδας του.
[5] Το δημογραφικό μπορεί λ.χ. να αποτυπωθεί σε δύο βασικούς δείκτες: Αριθμός παιδιών ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας και μέση ηλικία πρώτης τεκνογονίας. Στην Ελλάδα, προ κρίσεως, είχαμε περίπου 0.9 παιδιά/Ελληνίδα (1.24 παιδιά/γυναίκα, η διαφορά είναι από γεννήσεις γυναικών μη Ελληνικής υπηκοότητας) και στην Ευρώπη η μέση ηλικία πρώτης τεκνογονίας πλησιάζει τα …35 (Στην Ελλάδα δε γνωρίζω ακριβώς, αλλά είναι πάνω από 30)! Ο δεύτερος δείκτης είναι πολύ σημαντικός γιατί για δεδομένο αριθμό παιδιών/γυναίκα, ο λ.χ. διπλασιασμός της μέσης ηλικίας πρώτης τεκνογονίας οδηγεί σε υποδιπλασιασμό του αριθμού γεννήσεων/έτος.
[6] Το κρίσιμο σημείο καταστροφής ενός συνταξιοδοτικού συστήματος είναι 2 εργαζόμενοι ανά οικονομικά εξαρτώμενο. Κάτι που η Γερμανία το προγραμματίζει για το 2025 και σύμφωνα με δηλώσεις της κυρίας Μέρκελ, είναι ένα κίνητρο για την ενίσχυση του εξαγωγικού μοντέλου της Γερμανίας και της συνεπαγόμενης λιτότητας. Για εμάς, από χρόνια έχουμε ξεπεράσει το σημείο αυτό (λαμβάνοντας υπόψη και την εισφοροδιαφυγή) και το ασφαλιστικό σύστημα πρέπει να στηρίζεται κυρίως από τους φόρους.
[7] Demographic Winter – the decline of the human family, https://www.youtube.com/watch?v=lZeyYIsGdAA
[8] Η κρίση του 2008 μας δίδαξε ότι τέτοια προγράμματα εξανεμίζονται εύκολα, όσο και αν κάποιοι υπόσχονται σίγουρες επενδύσεις. Οι “too big to fall” εταιρείες πέφτουν κάνοντας μεγάλο πάταγο.
[9] Προαπαιτούμενα μέτρα Οκτωβρίου 2015, ανοιχτή διαβούλευση υπουργείου Οικονομικών:http://www.opengov.gr/minfin/?preview=82
[10] Μετά τη δημοσίευση του κειμένου, πληροφορήθηκα πως στην Ισπανία οι μητέρες λαμβάνουν μεγαλύτερη σύνταξη με βάση το αριθμό των παιδιών τους. Η ισπανική ομοσπονδία των πολυτεκνικών οργανώσεων έχει αρχίσει να ζητά από την κυβέρνησή τους να εφαρμόσουν το ίδιο και στον πατέρα. Η συζήτηση για την αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος έχει ήδη ξεκινήσει στην Ευρώπη, όπου συζητείται η επιβράβευση στην επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό (γεννήσεις). Με τις προσπάθειες αυτές συνδέεται και η απόπειρα αποτίμησης της εργασίας του γονέα στο σπίτι για την οποία είχα γράψει εδώ. Οι πληροφορία προέρχεται από στελέχη της ELFAC.
[2] Λ.χ. το ποσοστό των ηλικιών 0-14 στο σύνολο του πληθυσμού έχει μειωθεί κατά 40% σε σχέση με το 1982: ΕΛΣΤΑΤ: Η Ελλάδα σε αριθμούςhttp://www.statistics.gr/portal/page/portal/ESYE/BUCKET/General/ELLAS_IN_NUMBERS_GR.pdf
[3]Η πίκρα των εκπαιδευτικών ως σύμπτωμα ανωριμότητας της Ελληνικής κοινωνίας,http://knanagnostopoulos.blogspot.gr/2014/03/blog-post.html
[4] Ελ. Βενιζέλος: Η διαφορά μεταξύ του πολιτικάντη και του πολιτικού είναι ότι ο πρώτος εργάζεται για την επανεκλογή του ενώ ο δεύτερος για το (μακροπρόθεσμο) καλό της πατρίδας του.
[5] Το δημογραφικό μπορεί λ.χ. να αποτυπωθεί σε δύο βασικούς δείκτες: Αριθμός παιδιών ανά γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας και μέση ηλικία πρώτης τεκνογονίας. Στην Ελλάδα, προ κρίσεως, είχαμε περίπου 0.9 παιδιά/Ελληνίδα (1.24 παιδιά/γυναίκα, η διαφορά είναι από γεννήσεις γυναικών μη Ελληνικής υπηκοότητας) και στην Ευρώπη η μέση ηλικία πρώτης τεκνογονίας πλησιάζει τα …35 (Στην Ελλάδα δε γνωρίζω ακριβώς, αλλά είναι πάνω από 30)! Ο δεύτερος δείκτης είναι πολύ σημαντικός γιατί για δεδομένο αριθμό παιδιών/γυναίκα, ο λ.χ. διπλασιασμός της μέσης ηλικίας πρώτης τεκνογονίας οδηγεί σε υποδιπλασιασμό του αριθμού γεννήσεων/έτος.
[6] Το κρίσιμο σημείο καταστροφής ενός συνταξιοδοτικού συστήματος είναι 2 εργαζόμενοι ανά οικονομικά εξαρτώμενο. Κάτι που η Γερμανία το προγραμματίζει για το 2025 και σύμφωνα με δηλώσεις της κυρίας Μέρκελ, είναι ένα κίνητρο για την ενίσχυση του εξαγωγικού μοντέλου της Γερμανίας και της συνεπαγόμενης λιτότητας. Για εμάς, από χρόνια έχουμε ξεπεράσει το σημείο αυτό (λαμβάνοντας υπόψη και την εισφοροδιαφυγή) και το ασφαλιστικό σύστημα πρέπει να στηρίζεται κυρίως από τους φόρους.
[7] Demographic Winter – the decline of the human family, https://www.youtube.com/watch?v=lZeyYIsGdAA
[8] Η κρίση του 2008 μας δίδαξε ότι τέτοια προγράμματα εξανεμίζονται εύκολα, όσο και αν κάποιοι υπόσχονται σίγουρες επενδύσεις. Οι “too big to fall” εταιρείες πέφτουν κάνοντας μεγάλο πάταγο.
[9] Προαπαιτούμενα μέτρα Οκτωβρίου 2015, ανοιχτή διαβούλευση υπουργείου Οικονομικών:http://www.opengov.gr/minfin/?preview=82
[10] Μετά τη δημοσίευση του κειμένου, πληροφορήθηκα πως στην Ισπανία οι μητέρες λαμβάνουν μεγαλύτερη σύνταξη με βάση το αριθμό των παιδιών τους. Η ισπανική ομοσπονδία των πολυτεκνικών οργανώσεων έχει αρχίσει να ζητά από την κυβέρνησή τους να εφαρμόσουν το ίδιο και στον πατέρα. Η συζήτηση για την αναμόρφωση του ασφαλιστικού συστήματος έχει ήδη ξεκινήσει στην Ευρώπη, όπου συζητείται η επιβράβευση στην επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό (γεννήσεις). Με τις προσπάθειες αυτές συνδέεται και η απόπειρα αποτίμησης της εργασίας του γονέα στο σπίτι για την οποία είχα γράψει εδώ. Οι πληροφορία προέρχεται από στελέχη της ELFAC.
http://www.antibaro.gr/
