του Παντελή Καρύκα
Η κατάληψη της Ρόδου, το 1522, που ήταν ο τελευταίος χριστιανικός προμαχώνα της Ανατολής, αφύπνισε προς στιγμή τον πάπα και τις ευρωπαϊκές δυνάμεις. Και πάλι στην
αφύπνιση αυτή συνέβαλε ένας Έλληνας, ο Ιανός Λάσκαρις, απόγονος των Λασκάριδων, της αυτοκρατορικής οικογενείας της Νικαίας.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει ο λόγος του Λάσκαρη ενώπιον του Γερμανού αυτοκράτορα Καρόλου Ε’ το 1525. Το παρακάτω απόσπασμα έχει ειδικό βάρος από πολλές απόψεις, κυρίως λόγω των αναγωγών που κάνει ο Λάσκαρης στην παλαιά ελληνική ιστορία, θυμίζοντας στους δυτικούς τι χρωστούσαν – και χρωστούν – στην Ελλάδα, αλλά και καταισχύνοντας τα επιχειρήματα ορισμένων περί των «ανθελλήνων» Βυζαντινών καταστροφέων του ελληνικού πνεύματος, αλλά κυρίως αποστομώνοντας όλους αυτούς τους μικρόνοες που υποστηρίζουν ότι δεν υπήρχε εθνική συνείδηση στους Έλληνες της εποχής.
«Λέγω δε αρχαίαν Ελλάδα εννοώ, ότι λαλώ περί των μεγάλων ανδρών τους οποίους παρήγαγε, και οίτινες εξωκείσαν και καθωράϊσαν τον κόσμο μετά πάσης αρετής και σοφίας. Τούτοι είναι οι ήρωες Ηρακλής, Θησεύς, Ιάσων, και άλλοι όμοιοι αυτοίς. Οι μεγάλοι στρατηγοί και πολίται Θεμιστοκλής, Αριστείδης, Επαμεινώνδας, οι βασιλείς Αγησίλαος, Φίλιππος και Αλέξανδρος, οι πρώτοι συγγραφείς της ανθρωπίνου επιστήμης, ποιηταί και ιστορικοί και ταμία των εναρέτων πράξεων των ηγεμόνων, Όμηρος, Πίνδαρος, Ησίοδος, Ξενοφών, Θουκυδίδης, Πλούταρχος, οι ερευνηταί της φύσεως και ερμηνευταί των θείων και των ανθρωπίνων, Πλάτων, Αριστοτέλης και πολλοί τούτοις όμοιοι, οι μαθηματικοί και γεωγράφοι Ίππαρχος, Στράβων, Πτολεμαίος, οι περί υγείας συγγραφείς Ιπποκράτης και Γαληνός, ο χορός των θεολόγων, ο μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Θεολόγος, Ιωάννης ο Χρυσόστομος και πλήθος άλλων διαπρεψάντων εν πάσι τους κλάδοις και ταις επιστήμαις. Οι Έλληνες εισήγαγον αυτάς διδάξαντες και τ’ άλλα έθνη και ιδίως τους κατοίκους της Ευρώπης, ως Ιταλούς, Γερμανούς, Ισπανούς, Γάλλους και άλλους. Όλοι οι Έλληνες ούτοι έδωκαν τους νόμους, την θρησκεία και τα ήθη, άτινα καθιστώσι τους αθρώπους εντελείς. Όθεν μεγαλειότατε, εν τη υμετέρα δικαιοσύνη να λάβητε υπ’ όψιν οπόσας υποχρεώσεις έχουσι πάντες ούτοι προς το ελληνικόν έθνος και τη αληθεία ώφειλον να αναγνωρίσωσι την Ελλάδα ως μητέρα αυτών και διατηρώσι την ανάμνησιν των προαναφερθέντων ανδρών, θεωρούντες αυτούς ως διδασκάλους και προστάτας των…Ούτως οι απόγονοι αυτών και της αρχαίας Ελλάδος, νύν υπό ζυγόν δουλεύοντες, και καθ’ εκάστην βλέποντες αποσπώμενα εκ των αγκαλών τα τέκνα αυτών ίνα βιασθώσι προς εξωμοσίαν και πολέμω κατά των Χριστιανών, δια μηνυμάτων και συνεχών απεσταλμένων εν κρυπτώ και δια παντός μέσου καθικετεύουσι την υμετέραν καισαρικήν Μεγαλειότητα δια μέσω εμού του εις τους τόπους τούτους διατρίβοντος, ίνα λάβητε έλεος και ευσπλαχνίαν υπέρ αυτών, υποσχόμενοι ίνα εκθέσωσι την ζωήν των εν παντί κινδύνω, με την ελπίδα ότι θέλουσιν ίδει ενέργειαν τινα εκ μέρους της υμετέρεας Μεγαλειότητος. Και μη νομίσητε ότι είνε αυάριθμοι, ή άναδροι, ή ασθενείς, και δια των όπλων και των πολεμοφοδίων τα οποία έχουσι δεν δύνανται να προξενήσωσι μεγάλα αποτελέσματα εις ευόδωσιν της επιχειρήσεως ».
