(Κυριακή 31 Μαρτίου, Σύλλογος Μικρασιατών Πιερίας, ώρα 11.00)
TOY ANΤΩΝΗ ΚΑΛΦΑ
Από τις εκδόσεις «Μίλητος» κυκλοφόρησε το 2012 ένα βιβλίο που αναφέρεται σε μια μεγάλη ελληνική πατρίδα της Μικρασίας. Πρόκειται για το βιβλίο τηςΜιράντας Σοφιανού «Ο παππούς μου ο Φάχρη, Κωνσταντινούπολη – Πέργαμος – Νέα Σμύρνη». Η έκδοση καλαίσθητη, φτιαγμένη με καλλιτεχνική διάθεση κι ευαισθησία, με πλούσιο – ανέκδοτο κι άγνωστο έως τώρα – φωτογραφικό υλικό. Ο θαυμάσιος καλλιτεχνικός σχεδιασμός έγινε από τη ζωγράφο Φωτεινή Στεφανίδηκαι τη Βάνα Παναγιώτου και η επιμέλεια κειμένων από τον Θοδωρή Κοντάρα.
Παιδί της προσφυγιάς, η Μιράντα Σοφιανού κατέγραψε με ακρίβεια ψυχής τις προσωπικές αναμνήσεις από την πλουσιότατη παρακαταθήκη των αφηγήσεων που της κληροδότησαν πολλά πρόσωπα του αμέσου συγγενικού περιβάλλοντος και του φιλικού περίγυρού της. Μετέφερε στην εποχή μας οικογενειακές ιστορίες εκατόν πενήντα χρόνων ενώ στη διήγησή της κυρίαρχος είναι ο πόνος και η νοσταλγία για όσα περιείχε εκείνη η Πατρίδα. Κοντά σ’ αυτές βάζει και τη δική της ματιά, τη ζωή στη Νέα Σμύρνη.
Η σχέση της Σοφιανού με την Πέργαμο είναι βιωματική. Μιλά για την πόλη και περιπλανιέται σε τόπο βαθιά ελληνικό, εφάμιλλο των Αθηνών, της Αλεξάνδρειας και της Αντιόχειας. Όπως σημειώνει ο ιστορικός Θοδωρής Κοντάρας: «η Σοφιανού είναι ενημερωμένη και περήφανη για την καταγωγή της, με πλούσιο οικογενειακό αρχείο, που θα το ζήλευαν χιλιάδες προσφυγικές οικογένειες, και με αληθινό, αυθεντικό λόγο, συχνά γοητευτικό, υφαίνει πολλών ειδών προσωπικές ιστορίες, οι οποίες καταλήγουν στην τελική ιστορία της οικογένειάς της, μέσα από τις αμέτρητες αφηγήσεις των δικών της. Προέρχεται από την τελευταία γενιά των αναμνήσεων και τα ξέρει όλα από πρώτο χέρι. Τώρα πια δεν υπάρχουν γιαγιάδες και παππούδες γεννημένοι στην ελληνική Ανατολή, για να μας αναστήσουν κάθε μικρασιάτικη πατρίδα, μικρή ή μεγάλη, με τον υπέροχο λόγο τους. Εκείνοι οι άμεσοι «δάσκαλοι» μέσα σε κάθε προσφυγική οικογένεια ανήκουν πλέον στο παρελθόν».
Ποιος ήταν όμως ο Φάχρη; Η Μιράντα Σοφιανού μιλά στο βιβλίο της για την ιστορία της πολύκλαδης οικογένειά της, γενάρχης της οποίας ήταν ο Χατζή Χάννα Φάχρη τζελεπή (1765-1849), παππούς της προγιαγιάς της. Ο Φάχρη, Χριστιανός Ορθόδοξος από το Χαλέπι με βαμβακοφυτείες στην Αίγυπτο, εγκαταστάθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στο Τζιμπαλί της Πόλης, σε ένα κτίριο φρουριακής αρχιτεκτονικής απέναντι από τον Άγιο Νικόλαο –δυο βήματα από το Φανάρι. Υπήρξε σύμβουλος του σουλτάνου Μαχμούτ Β΄, στον οποίο δάνειζε τεράστια ποσά άτοκα, κι ευεργέτησε παντοιοτρόπως την πολίτικη Ρωμιοσύνη. Το όνομά του είναι το πρώτο στον κατάλογο των Μεγάλων Ευεργετών που σκαλίστηκε σε επιγραφή η οποία βρίσκεται στο Κοιμητήριο των Πατριαρχών κι Ευεργετών του Γένους στη Μονή της Ζωοδόχου Πηγής (Μπαλουκλί).
Η ιστορία της οικογένειας από τον Φάχρη έως τους Σοφιανούς είναι ένα κομμάτι της ιστορίας του οικουμενικού οθωμανισμού και του κοσμοπολίτικου ελληνισμού της Ανατολής. Του ελληνισμού που προήγαγε την παιδεία, που διαχειρίστηκε ένα μεγάλο μέρος της οικονομίας, που κίνησε τους μηχανισμούς της ανάπτυξης σε όλους τους τομείς και πρωτοστάτησε στη γνωριμία με τις ελληνικές αρχαιότητες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
