Μια νέα εποχή για την Πολιτική Συνοχής της ΕΕ ξεκίνησε χθες,
καθώς η Επίτροπος Κρέτσου μαζί με τον Επίτροπο Κατάινεν παρουσίασαν σε συνέντευξη Τύπου στο Στρασβούργο τη νέα νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα Ταμεία Συνοχής.
καθώς η Επίτροπος Κρέτσου μαζί με τον Επίτροπο Κατάινεν παρουσίασαν σε συνέντευξη Τύπου στο Στρασβούργο τη νέα νομοθετική πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τα Ταμεία Συνοχής.
Η κ. Κρέτσου ανακοίνωσε τον κανονισμό περί καθορισμού κοινών διατάξεων (Common Provisions Regulation), τον κανονισμό του Ευρωπαϊκού Ταμείου Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και τον κανονισμό για την ευρωπαϊκή εδαφική συνεργασία – INTERREG. Μαζί με τον κανονισμό για το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο αποτελούν το σύνολο της νομοθεσίας που θα εφαρμόζεται για την Πολιτική Συνοχής 2021-2027.
Τα κείμενα που παρουσιάστηκαν είναι μια σαφής προσπάθεια συμβιβασμού των περικοπών που προέκυψαν λόγω του Brexit με τα συγκρουόμενα συμφέροντα των κρατών μελών. Μετά τα αποτελέσματα της δημόσιας διαβούλευσης και των αξιολογήσεων της προηγούμενης και της τρέχουσας προγραμματικής περιόδου, η Επιτροπή πρότεινε μια σειρά καινοτομιών, διατηρώντας τα περισσότερα από τα κύρια χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής της Συνοχής.
Παραμένουν τα κύρια χαρακτηριστικά της Συνοχής
Παρά τη σημαντική απλούστευση των διαδικασιών ελέγχου και υποβολής εκθέσεων, τα βασικά χαρακτηριστικά της Συνοχής θα παραμείνουν ως έχουν: η αρχή της εταιρικής σχέσης, τα Επιχειρησιακά Προγράμματα και οι Διαχειριστικές Αρχές εξακολουθούν να υφίστανται. Ωστόσο, το πιο σημαντικό στοιχείο είναι ότι η Συνοχή παραμένει πολιτική για όλες τις περιφέρειες.
Αυτό ήταν ένα από τα βασικά αιτήματα της Συμμαχίας για τη Συνοχή, μιας ομάδας υποστήριξης ευρωπαϊκών ενώσεων, περιφερειακών και τοπικών αρχών που δημιουργήθηκε υπό την αιγίδα της Επιτροπής των Περιφερειών για τη στήριξη της Πολιτικής Συνοχής.
Επιπλέον, η Επιτροπή αποφάσισε να διατηρήσει την τρέχουσα κατάταξη των περιφερειών, αλλάζοντας ελαφρώς τα κατώτατα όριά τους: ένα ΑΕΕ χαμηλότερο από το 75% του μέσου όρου της ΕΕ για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες, όπως και στην τρέχουσα προγραμματική περίοδο. Παρόλα αυτά, για τις περιφέρειες μετάβασης, το φάσμα αυξήθηκε από 75% -90% σε 75% -100%. Στη συνέχεια, το κατώτατο όριο για τις περισσότερο αναπτυγμένες περιφέρειες αυξήθηκε από 90% σε πάνω από 100% του μέσου ΑΕΕ της ΕΕ.
Υπάρχει, ακόμη, το Ενιαίο εγχειρίδιο κανόνων, το οποίο καλύπτει σήμερα 7 ταμεία της ΕΕ, τα οποία υλοποιούνται σε συνεργασία με τα κράτη μέλη («shared management»). Παρόλα αυτά, έπειτα από μια μακρά συζήτηση και εντάσεις στο πλαίσιο της επιτροπής, σύμφωνα με πηγές, υπάρχει ένα ταμείο που δεν αναφέρει το εγχειρίδιο και αυτό είναι το Ευρωπαϊκό γεωργικό ταμείο αγροτικής ανάπτυξης (ΕΓΤΑΑ).
Εντούτοις, η Επιτροπή υποστηρίζει ότι οι συνέργειες θα καταστούν ευκολότερες με άλλα εργαλεία της ΕΕ εκτός του Ενιαίου εγχειριδίου, όπως η Κοινή Αγροτική Πολιτική, το Horizon Europe, το πρόγραμμα LIFE ή το Erasmus+.
Απλούστευση
Η απλούστευση ήταν ένα από τα κύρια αιτήματα αυτής της νέας προγραμματικής περιόδου. Τελικά, η πρόταση ευνοεί τους ελαφρύτερους ελέγχους για προγράμματα με καλό ιστορικό, με αυξημένη εξάρτηση από τα εθνικά συστήματα και παράταση της αρχής του «ενιαίου ελέγχου», ώστε να αποφευχθεί η επανάληψή τους.
Ως πρώτο βήμα, μειώνει, επίσης, τις προτεραιότητες της Συνοχής από 11 θεματικούς στόχους σε 5 πολιτικούς στόχους: Ευφυέστερη Ευρώπη, πιο «πράσινη» Ευρώπη χωρίς άνθρακα, Συνδεδεμένη Ευρώπη, Κοινωνική Ευρώπη και Ευρώπη πιο κοντά στους πολίτες. Ωστόσο, με μια πιο προσεκτική ματιά, αυτοί οι νέοι 5 πολιτικοί στόχοι είναι στην πραγματικότητα μια συγχώνευση των προηγούμενων 11 θεματικών.
Ο προϋπολογισμός
Μια από τις εκπλήξεις της ανακοίνωσης ήταν ότι για πρώτη φορά η προτεινόμενη κατανομή ανά χώρα ήταν δημόσια και προσαρτήθηκε στην πρόταση. Σύμφωνα με αυτή, η Πολωνία επηρεάζεται περισσότερο από τις περικοπές του προϋπολογισμού και την προτεινόμενη κατανομή των κονδυλίων, καθώς η χώρα ενδέχεται να δει τα διαρθρωτικά της κεφάλαια μειωμένα στο 23%, ποσό που αντιστοιχεί σε περισσότερα από 19 δις ευρώ για την επόμενη προγραμματική περίοδο.
Η Ουγγαρία (-24%), η Τσεχία (-24%), η Σλοβακία (-21,7), η Λιθουανία (-24%) και η Εσθονία (-24%) χάνουν εξίσου σημαντικά ποσά, όπως και η Γερμανία (-20,6%).
Από την άλλη πλευρά, η Ελλάδα (+8%), η Βουλγαρία (+8%) και η Ρουμανία (+8%), η Ιταλία (+6,4%) και η Ισπανία (+5%) είναι οι άμεσα επωφελούμενοι από την πρόταση.
Σύμφωνα με την επιτροπή, η μέθοδος υπολογισμού βασίστηκε κυρίως στο ΑΕΠ και τη μέθοδο του Βερολίνου, η οποία λαμβάνει υπόψη ορισμένους κοινωνικούς δείκτες, όπως η ένταξη των μεταναστών, τα ποσοστά ανεργίας, με απώτερο στόχο να αντικατοπτρίζουν καλύτερα την πραγματική κατάσταση.
Αύξηση ιδίων συνεισφορών από τα κράτη μέλη
Οι χώρες του Νότου έχουν κατανεμηθεί με αυξημένο προϋπολογισμό για την επόμενη προγραμματική περίοδο, αλλά θα πρέπει να πληρώσουν περισσότερα για αυτό. Η Επιτροπή προτείνει τη μείωση του ποσοστού συγχρηματοδότησης που θα οδηγήσει σε αύξηση των εθνικών συνεισφορών. Τα προτεινόμενα ποσοστά συγχρηματοδότησης είναι 70% για τις λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες και το Ταμείο Συνοχής, 55% για τη μετάβαση και 40% για τις περισσότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες. Τα προγράμματα INTERREG περιορίζονται επίσης στο 70%.
Οι λιγότερο ανεπτυγμένες περιφέρειες κατανέμονται με ποσοστό 61,6% του συνολικού προϋπολογισμού για το στόχο «Επενδύσεις στην απασχόληση και την ανάπτυξη» όταν οι περιφέρειες μετάβασης κατανέμονται στο 14,3% και το πλέον ανεπτυγμένο 10,8%. Το Ταμείο Συνοχής ισούται με 12,8% του στόχου προϋπολογισμού.
Ταυτόχρονα, 0,5 δισεκατομμύρια θα διατεθούν στην Ευρωπαϊκή Πρωτοβουλία για τις αστικές καινοτόμες δράσεις υπό άμεση ή έμμεση διαχείριση από την Επιτροπή και 175 εκατομμύρια από τους πόρους του ΕΚΤ + για διακρατική συνεργασία που υποστηρίζει καινοτόμες λύσεις υπό άμεση ή έμμεση διαχείριση.
Εισαγωγή καινοτομιών
Παρουσιάστηκαν, επίσης, ορισμένες καινοτομίες. Μια πιο ευέλικτη προσέγγιση στο σχεδιασμό επιτρέπει στα προγράμματα να κατανείμουν τους πόρους τους μόνο για τα πρώτα 5 χρόνια, επιτρέποντας έναν ευκολότερο επαναπρογραμματισμό των τελευταίων 2, με την επιφύλαξη μιας ουσιαστικής και εις βάθος ενδιάμεσης αναθεώρησης.
Επιπροσθέτως, υπάρχει ένα όριο 5% σε επίπεδο προτεραιότητας, στο οποίο είναι δυνατόν να προσαρμόζονται οι πιστώσεις εντός του προγράμματος χωρίς την ανάγκη ενημέρωσης της Επιτροπής ή τροποποίησης του προγράμματος.
Το CPR περιλαμβάνει εκ νέου τον κανόνα «n+2», μετά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο που έχει αυξηθεί σε «n+3». Σε αυτόν τον κανόνα, το N αντιπροσωπεύει το έτος κατανομής των κονδυλίων και το 2 τον αριθμό των ετών που το κράτος μέλος μπορεί να απορροφήσει αυτά τα χρήματα.
Ο κανονισμός παρέχει, ακόμη, στα κράτη μέλη την ευκαιρία να διαθέσουν έως και το 5% των κονδυλίων τους στο ταμείο InvestEU, το οποίο εξομαλύνει τα υφιστάμενα χρηματοπιστωτικά εργαλεία σε μια ενιαία δομή, προκειμένου να ενισχύσει τις επενδύσεις σε στρατηγικούς τομείς ενδιαφέροντος.
Εδαφική συνεργασία
Ίσως οι πιο αμφιλεγόμενες αλλαγές να προταθούν στο κομμάτι της Εδαφικής Συνεργασίας – INTERREG. Ενόσω η γραμμή του προϋπολογισμού μειώνεται, η επιτροπή καταργεί το INTERREG Europe, ένα διακρατικό πρόγραμμα 359 εκατομμυρίων ευρώ κατά την τρέχουσα προγραμματική περίοδο που επέτρεψε τη συνεργασία μεταξύ εταίρων από οποιαδήποτε γεωγραφική περιοχή της ΕΕ.
Thanks to the #CohesionAlliance, we ensured that #MLG, 3 categories of regions & simplification are on board in the EC propositions today. Nevertheless, we cannot accept the end of #Interreg Europe or shift of the rural fund from #CohesionPolicy in times where we need to deliver
Η πρόταση της Επιτροπής κάνει επίσης – για πρώτη φορά – διάκριση μεταξύ χερσαίων συνοριακών και θαλάσσιων περιοχών. Η διασυνοριακή συνεργασία παραμένει για εκείνες τις περιοχές που μοιράζονται χερσαία σύνορα. Για εκείνες τις περιοχές που συνδέονται μέσω θαλάσσης η μόνη δυνατότητα συνεργασίας είναι η διευρυμένη συνιστώσα «διακρατική συνεργασία και θαλάσσια συνεργασία».
Η συνιστώσα διασυνοριακής συνεργασίας θα επικεντρωθεί στα χερσαία σύνορα, ενώ η διασυνοριακή συνεργασία στα θαλάσσια σύνορα θα ενσωματωθεί στη διευρυμένη συνιστώσα «διακρατική συνεργασία και θαλάσσια συνεργασία». Η απόφαση αυτή θα επηρεάσει κυρίως την Ελλάδα και την Ιταλία, αλλά και τη Μάλτα και την Κύπρο.
Για να αντισταθμιστούν αυτές οι αλλαγές, εισάγεται μια νέα δυνατότητα για τις περιφέρειες, η οποία τους επιτρέπει να χρησιμοποιούν τμήματα των δικών τους κονδυλίων που διατίθενται για έργα οπουδήποτε στην Ευρώπη και να υλοποιούνται από κοινού με άλλες περιφέρειες.
Πηγαίνοντας ένα βήμα προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης διασυνοριακών κοινών υπηρεσιών εισάγεται ένα νέο εργαλείο για τις παραμεθόριες περιοχές και τα κράτη μέλη που επιθυμούν να εναρμονίσουν τα νομικά τους πλαίσια: ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Γειτονίας (Cross-Border Mechanism), επιτρέπει σε δύο κράτη μέλη που εργάζονται σε έργα διασυνοριακής συνεργασίας να επιλέξουν οικειοθελώς τη νομοθεσία μιας από τις δύο χώρες.
Μέσω των Διαπεριφερειακών Συμπράξεων Καινοτομίας (Interregional Innovative Investments) θα ενισχυθούν οι περιφέρειες που διαθέτουν αντίστοιχα στοιχεία «έξυπνης εξειδίκευσης» για τη δημιουργία πανευρωπαϊκών συμπράξεων σε τομείς προτεραιότητας, όπως big data, κυκλική οικονομία, προηγμένες κατασκευές ή κυβερνοασφάλεια.
Ο προϋπολογισμός που διατίθεται για την εδαφική συνεργασία ισούται με συνολικά 8.430 εκατομμύρια ευρώ. Από αυτά, το 52,7% θα αφιερωθεί στη διασυνοριακή συνεργασία.
Brexit και Συνοχή
Στην πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, το Ηνωμένο Βασίλειο αναφέρεται για πρώτη φορά ως τρίτη χώρα. Εντούτοις, προβλέπεται διασυνοριακή συνεργασία, όπως αναφέρεται στο άρθρο 4, σύμφωνα με το οποίο «τα προγράμματα INTERREG εσωτερικής διασυνοριακής συνεργασίας μπορούν να καλύπτουν περιφέρειες στη Νορβηγία, την Ελβετία και το Ηνωμένο Βασίλειο». Η Επίτροπος Κρέτσου ανακοίνωσε, επίσης, ότι το πρόγραμμα PEACE θα συνεχίσει να υποστηρίζει την ειρήνη και τη συμφιλίωση στη Βόρεια Ιρλανδία και την παραμεθόρια περιοχή της Ιρλανδίας.
