Γράφει ο Προκόπης Κωφός
Τι φταίει για την ανεργία; Τι φταίει για τη μείωση των μισθών, των συντάξεων και των κοινωνικών παροχών; Γιατί ανατρέπονται εργασιακά δικαιώματα αιώνων; Γιατί μειώνεται η
παραγωγή και μειώνεται και η κατανάλωση; Τι φταίει για τις επιχειρήσεις που κλείνουν και γιατί πολλές επιχειρήσεις δεν πληρώνουν τους εργαζόμενους; Γιατί τα ακίνητα χάνουν την αξία τους; Τι φταίει που δεν είναι δυνατόν να επιστραφούν τα δανεικά; Τι φταίει για την εξάπλωση της φτώχειας και της εξαθλίωσης;
Τα κόμματα Νέα Δημοκρατία, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ, ΔΗΜΑΡ, Ανεξάρτητοι Έλληνες, «Ποτάμι», Χρυσή Αυγή, διάφορες νεοεμφανισθείσες ή εκκολαπτόμενες κεντροδεξιές ή κεντροαριστερές κινήσεις και φυσικά τα κυρίαρχα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης καθώς και διάφοροι «ειδικοί», οικονομολόγοι, καθηγητές, πολιτικοί αναλυτές και άλλοι, επιχειρώντας να εξηγήσουν, γιατί η ελληνική κοινωνία βρίσκεται σ' αυτή την ιδιαίτερα δυσχερή έως τραγική κατάσταση μας λένε πως φταίει ο υπερδανεισμός του κράτους, οι σπατάλες του, τα λάθη, η ανικανότητα, η ανεπάρκεια και η διαφθορά των πολιτικών, το «μεγάλο Κράτος», ο ερχομός των λεγόμενων «λαθρομεταναστών», η έλλειψη σχεδίου για την ανάπτυξη της χώρας, οι «νεοφιλελεύθερες» πολιτικές που ασκήθηκαν, η πολιτική των μνημονίων και ακόμα πως δεν δουλεύαμε και πως καταναλώναμε πάνω από τις δυνάμεις μας.
Όλες αυτές οι «ερμηνείες» για τη δεινή κατάσταση στην οποία βρίσκονται λιγότερο ή περισσότερο όλες οι ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες και όχι μόνο η ελληνική, είναι αβάσιμες, παραπλανητικές και προβάλλονται όχι μόνο για επικοινωνιακούς λόγους αλλά κυρίως για να δικαιολογήσουν τις πολιτικές που ακολουθούν οι αστικές κυβερνήσεις για να αντιμετωπίσουν υποτίθεται την κρίση, πολιτικές που επικεντρώνουν στα προβλήματα του κράτους, στα πλεονάσματα, στο χρέος, στους φόρους και άλλα και όχι στα μεγάλα προβλήματα της κοινωνίας που συνιστούν την κρίση, την ανεργία, τη μείωση μισθών, τα λουκέτα σε επιχειρήσεις, τη φτωχοποίηση και άλλα.
Στα προηγούμενα τρία μέρη της ανάλυσής μου εξετάστηκαν ο δανεισμός του Κράτους, οι σπατάλες και η διαφθορά, οι ευθύνες του Κράτους, το «μεγάλο Κράτος», τα λάθη, η ανικανότητα και η ανεπάρκεια των πολιτικών, ο ερχομός των λεγόμενων «λαθρομεταναστών», η έλλειψη σχεδίου για την ανάπτυξη της χώρας, ο «νεοφιλελευθερισμό» και τα μνημόνια. Στο τέταρτο και τελευταίο μέρος εξετάζεται η ερμηνεία της κρίσης σύμφωνα με την οποία καταναλώναμε πάνω από τις δυνάμεις μας και δεν δουλεύαμε και δίνεται μια απάντηση στο ερώτημα αν μπορούν η πολιτική και οι πολιτικοί να αντιμετωπίσουν την κρίση.
Φταίει το ότι καταναλώναμε πάνω από τις δυνάμεις μας; Φταίει ότι δεν δουλεύαμε;
Αυτή η «ερμηνεία» της κρίσης είναι παιδαριώδης και αποκαλύπτει το επίπεδο αυτών που την υιοθετούν. Σύμφωνα με την ερμηνεία αυτή τα τέσσερα και παραπάνω εκατομμύρια των Ελλήνων που πήγαιναν τις τελευταίες δεκαετίες κάθε πρωί στη δουλειά τους, είτε στον ιδιωτικό, είτε στο δημόσιο τομέα, παρήγαγαν λιγότερα από αυτά που τους έδιναν με τους μισθούς που έπαιρναν και αυτοί που τους πλήρωναν τους έδιναν περισσότερα από αυτά που παρήγαγαν. Πώς αλλιώς μπορείς να καταναλώνεις πάνω από τις δυνάμεις σου; Με άλλα λόγια και σύμφωνα με την «ερμηνεία» αυτή όλες οι επιχειρήσεις εδώ και δεκαετίες λειτουργούσαν χωρίς κέρδος, μόνο και μόνο για να παρέχουν την ευχέρεια στους εργαζόμενους να καταναλώνουν πάνω από τις δυνάμεις τους!
Αν εννοούν ως κατανάλωση πάνω από τις δυνάμεις μας τα δάνεια που πήραν οι εργαζόμενοι για να πάρουν ένα δικό τους σπίτι ή έστω να καταναλώσουν κάτι παραπάνω, καλό είναι να λάβουν υπόψη πως για τα χρήματα που δανείστηκαν οι εργαζόμενοι πλήρωσαν και πληρώνουν τόκους, πως όσα δεν τα επέστρεψαν στις τράπεζες τα χρωστούν ακόμα και πως η δυσκολία ή η αδυναμία να επιστραφούν αυτά τα δάνεια προέκυψε από την κρίση, γιατί συρρικνώθηκαν οι μισθοί των δανειοληπτών ή είναι άνεργοι. Με τα δάνεια αυτά οι Ιδιώτες επιχειρηματίες είτε στον τομέα της οικοδομής είτε σε άλλους τομείς της οικονομίας είχαν κέρδη και φυσικά και οι τράπεζες που τα δάνεισαν είχαν κι αυτές τους τόκους τους. Κέρδη οι Ιδιώτες, τόκοι οι τράπεζες, ο Ιδιωτικός Τομέας είχε από τα δάνεια αυτά έναν επιπλέον λόγο να ευημερεί. Ουσιαστικά, τα δάνεια που πήραν οι εργαζόμενοι, αλλά και γενικά όλα τα δάνεια, απομάκρυναν την έλευση της κρίσης και σε καμιά περίπτωση δεν την προκάλεσαν.
Υπάρχει ακόμα ένα ουσιαστικό ερώτημα γι αυτούς που λένε πως καταναλώναμε πάνω από τις δυνάμεις μας. Τι δικαιούται ο εργαζόμενος από τη δουλειά που προσφέρει στο τέλος του εικοστού αιώνα και στην αυγή του εικοστού πρώτου με τις τεράστιες παραγωγικές δυνατότητες της σύγχρονης εποχής; Δεν δικαιούται να έχει σπίτι; Δεν δικαιούται να έχει αυτοκίνητο; Τι δικαιούται να έχει; Τη φτώχεια και την εξαθλίωση που του προσφέρει η κατάσταση που παγιώνεται από τώρα και στο εξής στις υποτίθεται ανεπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες; Καταναλώναμε πάνω από τις δυνάμεις μας, γιατί είχαμε σπίτι, γιατί είχαμε αυτοκίνητο και γιατί πηγαίναμε και τρώγαμε στις ταβέρνες; Δεν τα δικαιούται αυτά και άλλα πολύ περισσότερα ένας εργαζόμενος από τη δουλειά του στη σύγχρονη εποχή;
Το 2001 σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος σε σύνολο τεσσάρων εκατομμυρίων εργαζομένων σε όλη τη χώρα, 616 χιλιάδες εργάζονταν στη γεωργία, 11 χιλιάδες στην αλιεία, 18 χιλιάδες στην εξόρυξη, 557 χιλιάδες στη βιομηχανία, 34 χιλιάδες σε ενέργεια, φυσικό αέριο, ύδρευση, 285 χιλιάδες στις κατασκευές, 673 χιλιάδες στο εμπόριο και τις επισκευές οχημάτων, 255 χιλιάδες σε ξενοδοχεία και εστιατόρια, 250 χιλιάδες στις μεταφορές, αποθήκευση, επικοινωνίες, 108 χιλιάδες σε οικονομικά ιδρύματα, 213 χιλιάδες στη διαχείριση περιουσιακών στοιχείων και στις ενοικιάσεις, 290 χιλιάδες στο δημόσιο τομέα, άμυνα και κοινωνικές υπηρεσίες, 251 χιλιάδες στην εκπαίδευση, 187 χιλιάδες στην υγεία και την κοινωνική φροντίδα και 178 χιλιάδες σε άλλες υπηρεσίες. Τι έκαναν όλοι αυτοί κάθε μέρα που πήγαιναν στη δουλειά τους; Σκότωναν μύγες και τους πλήρωναν κι από πάνω για να καταναλώνουν πάνω από τις δυνάμεις τους; Τα «επιχειρήματα» αυτά και οι «ερμηνείες» αυτές που μια παραλλαγή τους είναι η χυδαιότητα του «όλοι μαζί τα φάγαμε» κινούνται πολύ πάνω από τα όρια της ανοησίας και της κοροϊδίας.
Μπορεί η πολιτική να αντιμετωπίσει την κρίση;
Όλες αυτές οι αβάσιμες και παραπλανητικές «ερμηνείες» της κρίσης που εξετάστηκαν στην ανάλυσή μου έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό, πως αν υποθέσουμε πως ισχύουν, τότε η αντιμετώπιση της κρίσης είναι θέμα πολιτικής βούλησης και ορθής πολιτικής και με συνεπή προώθηση των κατάλληλων πολιτικών η κοινωνία μπορεί να επανέλθει έστω και καθυστερημένα στην προ της κρίσης κατάσταση.
Σύμφωνα με τις «ερμηνείες» αυτές η αντιμετώπιση της κρίσης φαίνεται μεν να είναι μια δύσκολη υπόθεση, αλλά δεν είναι αδύνατη, γιατί ξέρουμε υποτίθεται τι ακριβώς πρέπει να γίνει και μπορούμε να εκτιμήσουμε πως όλα αυτά που πρέπει να γίνουν, μπορούν να γίνουν. Δεν έχουμε παρά να αναδείξουμε μια κυβέρνηση που θα περιορίσει στο ελάχιστο το δανεισμό του κράτους, θα ισοσκελίσει τον προϋπολογισμό του, θα εξασφαλίσει πλεονάσματα, έστω με «θυσίες», για να ξεπληρωθούν τα παλιά δάνεια, θα εξαλείψει τις σπατάλες, θα πατάξει τη διαφθορά, θα περιορίσει το κράτος, θα διώξει τους «λαθρομετανάστες», θα επεξεργαστεί ένα «σχέδιο αναπτυξιακής ανασυγκρότησης της χώρας», θα καταπολεμήσει τους αεριτζήδες και κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες, θα ενισχύσει την υγιή επιχειρηματικότητα, θα καταργήσει τα μνημόνια και όλα θα διορθωθούν. Τόσο απλά! Να γιατί μας σερβίρουν αυτές τις «ερμηνείες» της κρίσης, για να δικαιολογήσουν τις πολιτικές που προωθούν και να μας τις παρουσιάσουν ως αυτονόητες.
Ήδη, αυτοί που ήταν μέχρι τώρα στην κυβέρνηση, Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ, αυτά έκαναν και είναι γνωστό πως κάτι κατάφεραν με βάση τους στόχους που είχαν χαράξει, όπως για παράδειγμα το πρωτογενές πλεόνασμα που εξασφάλισαν. Παρά όμως τις «επιτυχίες» τους, τα βασικά χαρακτηριστικά της κρίσης, ανεργία, μειωμένοι μισθοί και συντάξεις, μειωμένες κοινωνικές παροχές, περιορισμένα εργασιακά δικαιώματα, λουκέτα, στασιμότητα, απλήρωτοι εργαζόμενοι, κρατικό χρέος σε δυσθεώρητα ύψη, χαμηλότερη αξία ακινήτων, εξάπλωση της φτώχειας και της εξαθλίωσης, όλα αυτά που συνιστούν ουσιαστικά την κρίση, παραμένουν και ουσιαστικά έχουν παγιωθεί! Επειδή λοιπόν αυτοί που είχαν μέχρι τώρα την κυβερνητική εξουσία και την «ευθύνη» της αντιμετώπισης της κρίσης δεν τα κατάφεραν, ετοιμάζονται κάποιοι άλλοι, του ΣΥΡΙΖΑ, να τα καταφέρουν καλύτερα. Πώς όμως θα καταφέρουν έχοντας κι αυτοί τις ίδιες «ερμηνείες» της κρίσης και τους ίδιους ακριβώς στόχους για να αντιμετωπιστεί, υπερέχοντας όμως υποτίθεται στη διάθεση και στην ικανότητα για διαπραγμάτευση με τους δανειστές; Αυτό είναι το θέμα; Να κάνεις καλύτερη διαπραγμάτευση; Πώς μπορούν και οι παλιοί και οι καινούριοι να αντιμετωπίσουν την κρίση, όταν οι «ερμηνείες», οι «αναλύσεις» και τα «συμπεράσματά» τους επικεντρώνονται μονομερώς στο κράτος και τα προβλήματά του αφήνοντας στο απυρόβλητο την πραγματική οικονομία που είναι η μοναδική και καθοριστική πηγή της κρίσης;
Όσα από αυτά που μας λένε μπορούν να γίνουν, όπως για παράδειγμα η καταπολέμηση της σπατάλης, δεν έχουν καμιά σχέση με την ίδια την κρίση παρά μόνο με κάποιο ας πούμε «νοικοκύρεμα» του κράτους. Όσα πάλι συνδέονται πραγματικά με την κρίση, όπως για παράδειγμα η «παραγωγική ανασυγκρότηση» της χώρας και η «ανάπτυξη» δεν μπορούν να γίνουν, γιατί δεν είναι όπως είδαμε δουλειά των κυβερνήσεων!
Το μόνο που μπορεί να πετύχουν με τέτοιες πολιτικές η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ, ο ΣΥΡΙΖΑ και όσοι άλλοι σωτήρες εμφανιστούν, είναι ένα «νοικοκύρεμα» του κράτους που θα μεταθέσει ενδεχομένως στο μέλλον τα αδιέξοδά του και κυρίως το πρόβλημα του χρέους του κι αυτό αποκλειστικά σε βάρος των εργαζόμενων. Την κρίση όμως που οφείλεται όπως είδαμε στον Ιδιωτικό Τομέα, στην Πραγματική Οικονομία, ποιος και πώς θα την αντιμετωπίσει; Πώς, πότε και γιατί θα κάνει επιτέλους επενδύσεις ο Ιδιωτικός Τομέας για να έχουμε ανάπτυξη και να περιοριστεί η ανεργία; Γιατί ακόμα και τώρα μετά από τόσες μειώσεις μισθών και ανατροπή εργασιακών δικαιωμάτων, που καθιστούν τον Ιδιωτικό Τομέα ανταγωνιστικό, εξακολουθούν να μην κάνουν τις απαραίτητες επενδύσεις; Πότε και με ποιο τρόπο θα αρχίσουν να πληρώνουν κανονικά τους εργαζόμενους και θα τους προσλαμβάνουν για σταθερή και μόνιμη δουλειά με πλήρη εργασιακά δικαιώματα; Πότε και με τι τρόπο θα μπορέσουν να αυξήσουν τους μισθούς και τις συντάξεις για να επανέλθουν έστω στα προ κρίσης επίπεδα; Πότε και με ποιο τρόπο θα επαναφέρουν τα εργασιακά δικαιώματα που ανατράπηκαν; Πότε και με ποιο τρόπο θα επιστραφούν τα δανεικά; Πότε και πώς τα ακίνητα θα ανακτήσουν την αξία που είχαν; Πότε και με ποιο τρόπο θα περιοριστεί η φτώχεια και η ακραία εκδήλωσή της, η εξαθλίωση, που εξαπλώνεται συνεχώς και χτυπάει την πόρτα όλων των εργαζόμενων και της νέας γενιάς; Η απάντηση στα ερωτήματα αυτά είναι σχεδόν αυτονόητη: Η κρίση που είναι σε εξέλιξη δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί από την πολιτικοί και τους πολιτικούς, γιατί πηγάζει αποκλειστικά από τον Ιδιωτικό Τομέα και τη λειτουργία της πραγματικής οικονομίας.
Επίλογος
Από όλα τα παραπάνω προκύπτει πως για την κρίση που πλήττει τη χώρα μας και γενικότερα τις καπιταλιστικές κοινωνίες δεν φταίει ούτε το Κράτος, ούτε το χρέος και οι σπατάλες του, ούτε ο Δημόσιος Τομέας, ούτε οι κυβερνήσεις, ούτε οι πολιτικοί, ούτε οι σπατάλες τους και η διαφθορά τους, ούτε οι πολιτικές που ασκήθηκαν, ούτε η ανικανότητα και η ανεπάρκεια των πολιτικών, ούτε οι λεγόμενοι «λαθρομετανάστες», ούτε η έλλειψη σχεδίου για την ανάπτυξη της χώρας, ούτε οι «νεοφιλελεύθερες» πολιτικές, ούτε το μνημόνιο, ούτε πως καταναλώναμε πάνω από τις δυνάμεις μας, ούτε πως δεν δουλεύαμε. Τι φταίει λοιπόν; Τι φταίει που οι καπιταλιστικές κοινωνίες βρίσκονται σε ύφεση και που μόλις φάνηκαν κάποια σημάδια αναιμικής ανάκαμψης ως αποτέλεσμα των μνημονιακών πολιτικών που ασκούνται, είτε με μνημόνια στη χώρα μας, είτε χωρίς μνημόνια στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, εμφανίζονται πάλι στον ορίζοντα σημάδια επιβράδυνσης της αναιμικής ανάπτυξης και νέα ύφεση;
Η απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα είναι τελικά απλή και ουσιαστικά αυτονόητη, αλλά λίγοι τη δίνουν, ενώ οι περισσότεροι είτε παραπλανούν συνειδητά για να κρύψουν την πραγματική αιτία της κρίσης, είτε, παραμένοντας εγκλωβισμένοι εντός των τειχών της υπάρχουσας κατάστασης, αδυνατούν να αντιληφθούν την πραγματική φύση του προβλήματος και το χαρακτήρα της κρίσης και καλλιεργούν αυταπάτες πως με κατάλληλες πολιτικές, με την κατάλληλη διαχείριση της υπάρχουσας κατάστασης, με το «νοικοκύρεμα» του Κράτους που θα το καταστήσει πάλι ικανό να κάνει αυτό που έκανε πάντα, να ενισχύει τον Ιδιωτικό Τομέα, η ελληνική κοινωνία μπορεί να αντιμετωπίσει την κρίση και να επανέλθει στα προ της εκδήλωσης της κρίσης δεδομένα.
Η κρίση που είναι σε εξέλιξη, έχει γενικευμένο χαρακτήρα, αφορά όλες τις αναπτυγμένες καπιταλιστικές κοινωνίες, πηγάζει από τις βασικές λειτουργίες του ίδιου του καπιταλιστικού συστήματος και οι πολιτικοί και οι πολιτικές δεν μπορούν να την αντιμετωπίσουν, μπορούν μόνο να τη διαχειριστούν. Ο βασιλιάς είναι γυμνός και όσο εξακολουθούμε εθελοτυφλώντας να τον βλέπουμε ντυμένο είναι βέβαιο πως οδηγούμαστε από αδιέξοδο σε αδιέξοδο και στην αποδοχή της φτωχοποίησής μας, της δικής μας και των παιδιών μας! Όμως, η ανάλυση για την πραγματική αιτία, τη φύση και το χαρακτήρα της καπιταλιστικής κρίσης είναι μια άλλη συζήτηση.
Προκόπης Κωφός
