Τα Χριστούγεννα είναι η μεγαλύτερη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Η γέννηση του Θεανθρώπου πραγματοποιήθηκε για την σωτηρία του ανθρώπου. Γίνεται ο Θεός Άνθρωπος και καλεί όπως ο
όμοιος τον όμοιο, τον άνθρωπο να σωθεί, ή, όπως γράφεται στο τροπάριο ο Ιησούς Χριστός έγινε ο νέος Αδάμ ώστε «την πριν πεσούσαν αναστήσων εικόνα» και η Θεοτόκος Μαρία γίνεται η νέα Εύα επανορθώνοντας την παρακοή της Εύας.
Στα ευαγγέλια αναφέρεται η απογραφή που έγινε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία από τον Καίσαρα Αύγουστο. Κάθε υπήκοος όφειλε να πάει στον τόπο καταγωγής του για να απογραφεί, έτσι ο Ιωσήφ ο μνήστωρ και η Θεοτόκος Μαρία ξεκίνησαν ταξίδι προς την Βηθλεέμ, που ήταν ο τόπος καταγωγής τους αφού ανήκαν στη γενιά του Δαβίδ. Η καταγωγή του Ιωσήφ από τον Δαβίδ περιγράφεται αναλυτικά στην αρχή των Ευαγγελίων για να μας δείξει άλλο έναν λόγο για τον οποίο επελέγει ο Ιωσήφ για να προστατέψει την Θεοτόκο και τον Υιό της.
Μετά την απογραφή φτάνει ο καιρός να γεννηθεί το Θείο Βρέφος, αλλά δεν στάθηκε δυνατό να βρουν άλλο μέρος παρά την φάτνη για να μείνουν. Η Παναγία γίνεται Θεοτόκος, γίνεται η κλίμακα από την οποία κατεβαίνει ο Θεός στη γη όπως γράφουν οι Χαιρετισμοί. Ο Ιωσήφ αρχικά ταράζεται, αλλά μαθαίνει για τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και θαυμάζει τα έργα του Θεού. Αυτά τα συναισθήματα του Ιωσήφ και η προσωρινή ολιγοπιστία του μετά τον Ευαγγελισμό εικονίζονται κάποιες φορές και στην εικόνα της Γεννήσεως, με τον Ιωσήφ να αντιμετωπίζει τον Πειρασμό, που έχει την μορφή ενός γέρου μακριά από την φάτνη. Τα τρία αστέρια στο πέπλο της Παναγίας, τόσο στη Γέννηση όσο και σε άλλες αγιογραφίες, συμβολίζουν ότι είναι Αειπάρθενος: Παρθένος πριν, κατά και μετά τον τόκο. Επιπλέον, ο Ιωσήφ Βρυέννιος τονίζει ότι η Παναγία τήρησε τον εαυτό της καθαρό, κι όλες τις δυνάμεις της, ψυχικές και σωματικές, καθαρές από ρυπαρούς λογισμούς σε όλη της την ζωή. Και η Θεοτόκος φέρνει στον κόσμο το θείο βρέφος χωρίς ωδίνες, χωρίς πόνους τοκετού, γεννάει θαυματουργικά όπως θαυματουργικά έγινε η Σύλληψη – «Χαίρε έμψυχε ναέ Θεού, καί πύλη αδιόδευτε, χαίρε άφλεκτε καί πυρίμορφε θρόνε, χαίρε Μήτηρ τού Εμμανουήλ, Χριστού τού Θεού ημών». Τέλος να σημειώσουμε την ετυμολογία της λέξης Θεοτόκος. Το δεύτερο συνθετικό της λέξης Θεοτόκος προέρχεται από το ρήμα τίκτω που σημαίνει γεννώ. Στα αρχαία ελληνικά το ρήμα τίκτω χρησιμοποιούταν κυρίως για την μητέρα ενώ το γεννώ κυρίως για τον πατέρα. Η Μαρία λέγεται Θεοτόκος επειδή ο Ιησούς Χριστός είναι Θεάνθρωπος, τέλειος Θεός και τέλειος Άνθρωπος.
Γεννιέται ο Χριστός και οι άγγελοι υμνούν την θεία γέννηση και, όπως γράφουν οι Χαιρετισμοί, όλοι οι άγγελοι έχουν εκπλαγεί από το θαύμα της ενανθρωπήσεως του Θεού, βλέπουν τον απρόσιτο Θεό προσιτό σε όλους ως άνθρωπο. Οι ποιμένες, οι φτωχοί βοσκοί που βρίσκονταν στην ύπαιθρο κοντά στην φάτνη, υπακούν στο κάλεσμα ενός αγγέλου, ακούν τον αγγελικό ύμνο «Δόξα εν υψίστοις Θεώ, και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία» κι έρχονται στην φάτνη για να προσκυνήσουν τον Χριστό και να γίνουν μάρτυρες κι αυτοί του θαύματος της γέννησης του Σωτήρα. Μετά τους ταπεινούς βοσκούς έρχονται να προσκυνήσουν το θείο βρέφος οι Μάγοι, οι πρώτοι Εθνικοί που πίστεψαν στον Χριστό.
Οι Μάγοι έρχονται από την Περσία για να δώσουν τα δώρα τους στον Χριστό, χρυσάφι, σμύρνα και λίβανο. Ο Ηρόδοτος αναφέρει τους Μάγους ως φυλή (ή τάξη, στην αρχαιότητα συχνά-πυκνά μπλέκονται οι δυο όροι) των Μήδων και τα μέλη της, οι Μάγοι, ήταν σοφοί διδάσκαλοι. Οι τρεις Μάγοι είδαν στον ουρανό ένα πολύ φωτεινό αστέρι και θυμήθηκαν την προφητεία του Βαλαάμ για τη γέννηση ενός μέγα Βασιλέα. Πολλοί αστρονόμοι, ανάμεσά τους και ο Κέπλερ, ταυτίζουν το άστρο της Βηθλεέμ με σύνοδο πλανητών. Ο Ωριγένης θεωρούσε ότι ήταν κομήτης. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος και ο άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης, λένε ότι δεν ήταν φυσικός αστέρας, αλλά άγγελος Κυρίου που εμφανίστηκε στους Μάγους ως φωτεινό αστέρι. Μάλιστα ο άγιος Δαμασκηνός ο Στουδίτης σημειώνει ότι και φυσικός αστέρας να ήταν εμφανίστηκε μόνο τότε σύμφωνα με το θέλημα του Θεού για να εκπληρωθεί η προφητεία του Βαλαάμ. Στην αγιογραφία της Γέννησης του Χριστού, το άστρο είναι ένα μεγάλο φωτεινό σχήμα πάνω από την φάτνη με τρεις ακτίνες που καταλήγουν στον νεογέννητο Χριστό, συμβολίζοντας έτσι την Αγία Τριάδα (ένας Θεός, τρία Πρόσωπα).
Όταν έφτασαν οι τρεις Μάγοι στην Ιερουσαλήμ ρωτούσαν πού θα βρουν τον νεογέννητο βασιλιά. Τα νέα κυκλοφόρησαν και ο Ηρώδης, βασιλιάς των Ιουδαίων, φοβήθηκε ότι θα χάσει τον θρόνο και την εξουσία του. Συναντήθηκε με τους Μάγους και τους ζήτησε αφού προσκυνήσουν να τον ενημερώσουν που βρίσκεται για να τον προσκυνήσει κι εκείνος. Στην πραγματικότητα όμως, ο Ηρώδης ήθελε να σκοτώσει τον νεογέννητο βασιλιά που θα του 'παιρνε τάχα τον θρόνο. Αφού έγινε η προσκύνηση των Μάγων, ένας άγγελος εμφανίστηκε και τους προειδοποίησε για τις κακές προθέσεις του Ηρώδη, έτσι οι Μάγοι επιστρέφουν στην Περσία χωρίς να πουν τίποτα στον Ηρώδη.
Η ανοησία και η παράνοια του Ηρώδη θα τον οδηγήσουν σε ένα φρικτό έγκλημα: διατάζει την σφαγή όλων των νηπίων, από νεογέννητα ως δύο χρονών. Τον Χριστό δε θα τον βρουν, είχε λάβει χώρα η φυγή στην Αίγυπτο καθώς ο Ιωσήφ είχε ειδοποιηθεί από ένα άγγελο και προφύλαξε «το παιδίον και τη μητέρα αυτού».
Θα σφάξει όμως ο Ηρώδης όλα τα μικρά παιδιά που θα βρει. Ο Μέγας Αθανάσιος γράφει ότι υπάρχουν τρία είδη βαπτίσματος, του ύδατος (το γνωστό σε όλους μας βάπτισμα), του μαρτυρίου του ιδίου αίματος (αυτό έλαβαν τα νήπια και οι Μάρτυρες της Εκκλησίας μας) και των δακρύων (της προσευχής με ειλικρινά δάκρυα μετάνοιας). Την μνήμη «των υπό του Ηρώδου αναιρεθέντων 14000 αγίων νηπίων» τιμά η Εκκλησία μας στις 29 Δεκεμβρίου. Ο Ηρώδης θα πεθάνει λίγο καιρό αργότερα με φρικτούς πόνους - σκουλήκια έτρωγαν το σώμα του τις τελευταίες μέρες της ζωής του όπως διαβάζουμε στο δωδέκατο κεφάλαιο των Πράξεων των Αποστόλων. Ο Ιωσήφ ενημερώνεται πάλι από άγγελο του Θεού ότι με τον θάνατο των διωκτών πέρασε ο κίνδυνος και επιστρέφει στο Ισραήλ, στην Ναζαρέτ της Γαλιλαίας.
Θα σφάξει όμως ο Ηρώδης όλα τα μικρά παιδιά που θα βρει. Ο Μέγας Αθανάσιος γράφει ότι υπάρχουν τρία είδη βαπτίσματος, του ύδατος (το γνωστό σε όλους μας βάπτισμα), του μαρτυρίου του ιδίου αίματος (αυτό έλαβαν τα νήπια και οι Μάρτυρες της Εκκλησίας μας) και των δακρύων (της προσευχής με ειλικρινά δάκρυα μετάνοιας). Την μνήμη «των υπό του Ηρώδου αναιρεθέντων 14000 αγίων νηπίων» τιμά η Εκκλησία μας στις 29 Δεκεμβρίου. Ο Ηρώδης θα πεθάνει λίγο καιρό αργότερα με φρικτούς πόνους - σκουλήκια έτρωγαν το σώμα του τις τελευταίες μέρες της ζωής του όπως διαβάζουμε στο δωδέκατο κεφάλαιο των Πράξεων των Αποστόλων. Ο Ιωσήφ ενημερώνεται πάλι από άγγελο του Θεού ότι με τον θάνατο των διωκτών πέρασε ο κίνδυνος και επιστρέφει στο Ισραήλ, στην Ναζαρέτ της Γαλιλαίας.
Με τη γέννηση του Χριστού χωρίζεται η ιστορία στη μέση - προ Χριστού και μετά Χριστόν, δείχνοντας έτσι πόσο σημαντικό είναι αυτό το γεγονός στην ανθρώπινη ιστορία, στην πορεία του ανθρώπου προς τον Θεό.
Απολυτίκιο
Η γέννησις Σου, Χριστέ ο Θεός υμών, ανέτειλε τω κόσμω το φως το της γνώσεως εν αυτή γαρ οι τοις άστροις λατρεύοντες υπό αστέρος εδιδάσκοντο, σε προσκυνείν τον ήλιον της δικαιοσύνης και σε γιγνώσκειν εξ ύψους ανατολήν Κύριε, δόξα Σοι.
Απολυτίκιο
Η γέννησις Σου, Χριστέ ο Θεός υμών, ανέτειλε τω κόσμω το φως το της γνώσεως εν αυτή γαρ οι τοις άστροις λατρεύοντες υπό αστέρος εδιδάσκοντο, σε προσκυνείν τον ήλιον της δικαιοσύνης και σε γιγνώσκειν εξ ύψους ανατολήν Κύριε, δόξα Σοι.
Κοντάκιο
Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει, και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει. Άγγελοι μετά Ποιμένων δοξολογούσι Μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσι, δι' ημάς γαρ εγεννήθη παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός.
Η Παρθένος σήμερον τον υπερούσιον τίκτει, και η γη το σπήλαιον τω απροσίτω προσάγει. Άγγελοι μετά Ποιμένων δοξολογούσι Μάγοι δε μετά αστέρος οδοιπορούσι, δι' ημάς γαρ εγεννήθη παιδίον νέον ο προ αιώνων Θεός.
