Τι σημαίνει Αναδιάρθρωση του Δημόσιου Χρέους. Το Αισιόδοξο & Απαισιόδοξο σενάριο.
Για όσους δεν ξέρουν τι σημαίνει αναδιάρθρωση χρέους διαβάστε το διαφωτιστικό κείμενο του γνωστού αναλυτή Γιώργου Καισάριου…
ΑΙΣΙΟΔΟΞΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
Τα σενάρια περί αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους δίνουν και παίρνουν αυτές τις μέρες. Η αγορά στο μεγαλύτερο μέρος έχει προεξοφλήσει ότι θα γίνει (όχι αναγκαστικά ενσωματώσει στις τιμές), οι πολιτικοί όπως πάντα προσπαθούν να προφτάσουν αυτά που έχει δει προ καιρού η αγορά. Πάρα πολλοί έχουν μια απορία. Αν υποθέσουμε ότι γίνει κάποιο κούρεμα, πως θα διαδραματιζόταν αυτό και πως θα επηρεάσει την Ελλάδα, το τραπεζικό σύστημα και τα ασφαλιστικά ταμεία.
Σήμερα λοιπόν θα κάνουμε μια πρόβα τζενεράλε ενός κουρέματος. Εννοείται είναι ένα υποθετικό σενάριο, αλλά είναι ένα σενάριο που νομίζω ότι μπορεί να γίνει όπως το περιγράφω. Πάνω από όλα, είναι ένα σενάριο που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Ελλάδος.
Καταρχάς για να γίνει ένα κούρεμα που να είχε νόημα, αυτό θα πρέπει να είναι περίπου το 50% του συνολικού Ελληνικού χρέους. Επίσης για χάρη της κουβέντας, θα υποθέσουμε ότι η Γαλλία και η Γερμανία έχουν συμφωνήσει παρασκηνιακά σε κάτι τέτοιο (κυρίως λόγω της πίεσης των Γερμανών και Γάλλων βιομηχάνων). Επίσης να υποθέσουμε ότι διαμεσολαβεί το Σαββατοκύριακο.
Έχουμε και λέμε:
Παρασκευή απόγευμα μετά το κλείσιμο του χρηματιστήριου στην Αθήνα και στη Γερμανία, η κυβέρνηση ανακοινώνει ότι δεν προτίθεται να αποπληρώσει κάποια από τις επόμενες σειρές ομολόγων που λήγουν και καλεί τους ομολογιούχους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με σκοπό να διερευνηθούν τι δυνατότητες υπάρχου εκ μέρους της Ελλάδος για αποπληρωμή των υπολοίπων χρεών.
Την ίδια μέρα (Παρασκευή) έχουν φτάσει στην Αθήνα αξιωματούχοι της ΕΕ, του ΔΝΤ, της ΕΚΤ και μια αρμάδα λογιστών που, σκοπός τους είναι να ψάξουν καλά τα βιβλία των τραπεζών το Σαββατοκύριακο (due diligence) προκειμένου να καταλήξουν στο πόσα λεφτά θα χρειαστούν οι τράπεζες τη Δευτέρα το πρωί.
Παράλληλα, η Γερμανία και η Γαλλία ανακοινώνουν ότι υποστηρίζουν το σχέδιο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους και καλούν τις τράπεζες εντός της επικράτειας τους να δεχτούν τους όρους που θα ανακοινωθούν, προκειμένου να υπάρξει σταθερότητα στην ΕΕ και στο ευρώ (εδώ να τονίσω ότι αυτό δεν είναι και τόσο δύσκολο, καθώς ένα μεγάλο μέρος του τραπεζικού συστήματος επηρεάζεται άμεσα από τις πολιτικές ηγεσίες… ειδικά στη Γερμανία). Επίσης υπάρχει θετική ανακοίνωση από την ΕΕ.
Αποφασίζεται ότι τη Δεύτερα οι τράπεζες και το χρηματιστήριο στην Ελλάδα θα είναι κλειστά (ενδεχομένως σε όλη την ΕΕ).
Την Δευτέρα λοιπόν, με το που ανοίγει το σύστημα πληρωμών στην ΕΕ, μεταβιβάζονται από την ΕΚΤ €25 δισ. στην Τράπεζα της Ελλάδας και γίνονται υποχρεωτικές αυξήσεις κεφαλαίου στις ελληνικές τράπεζες. Το πόσα θα πάρει κάθε τράπεζα και σε τι τιμές θα γίνουν οι αυξήσεις αποφασίστηκαν το Σαββατοκύριακο (για χάρη της κουβέντας θα υποθέσουμε ότι η ΕΚΤ θα είναι αυτή που θα βάλει λεφτά στις τράπεζες, αλλά θα μπορούσε να είναι το EFSF ή οποιοσδήποτε ιδιώτης ή και οι ίδιοι οι μέτοχοι).
Παράλληλα διορίζονται προσωρινές διοικήσεις (caretaker boards) που θα λογοδοτούν στην αρχή που έβαλε τα λεφτά (ΕΚΤ στο υποθετικό μας σενάριο).
Πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες (κατόπιν πολιτικής πίεσης) ανακοινώνουν ότι θα συμμορφωθούν με το σχέδιο αναδιάρθρωσης, όπου μεταξύ άλλων, προβλέπεται ανταλλαγή των παλαιών ομολογιών που κατέχει σήμερα η αγορά με καινούργιες σειρές ομολόγων αξίας του ήμισυ της σημερινής ονομαστικής άξιας και με ένα επιτόκιο 4.5%. Ορισμένες τράπεζες όμως ανακοινώνουν ότι δεν θα δεχτούν τους όρους και θα δοκιμάσουν την τύχη τους στα δικαστήρια.
Η Γερμανία και η Γαλλία ανακοινώνουν ότι θα συμμετέχουν σε αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα σαν αποτέλεσμα των όσων συμβαίνουν στην Ελλάδα.
Την επόμενη μέρα (Τρίτη) ανοίγει το χρηματιστήριο και οι τράπεζες και είναι σαν να μην είχε γίνει τίποτα. Οι τράπεζες έχουν ανά-κεφαλαιοποιηθεί, οι χασούρες έχουν περάσει στους ισολογισμούς και οι τράπεζες είναι σε άριστη υγεία. Τόσο πολύ μάλιστα που αρχίζουν και δίνουν δάνεια πάλι στην αγορά.
Ο πρόεδρος της ΕΚΤ ανακοινώνει ότι όλα διεξάγονται κανονικά και ότι το Ελληνικό και το Ευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα.
Το χρηματιστήριο λογικά θα εκτοξευτεί, αφού η αναμενόμενη αναδιάρθρωση έχει γίνει και αφού οι τράπεζες δεν έχουν άλλες χασούρες να διαγράψουν.
Το ελληνικό δημόσιο έχει πάρει μια βαθιά ανάσα διότι το χρέος μας έχει μειωθεί στο μισό. Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους έχει μειωθεί κατά 60% και το συνολικό χρέος έχει επιμηκυνθεί ομοιόμορφα τα επόμενα 25 χρόνια. Το υπουργείο οικονομικών έχοντας πλέον τρόπους ελιγμού, μειώνει ορισμένους φόρους και προγραμματίζει να πληρώσει ορισμένες από τις υποχωρήσεις στους προμηθευτές της (αν και υπαρχει και το θέμα να πάρουν και αυτοί κούρεμα).
Επιπτώσεις:
Οι ζημιές παγκοσμίως είναι περί των 150 δισ. Η ζημιά στο Γερμανικό τραπεζικό σύστημα είναι περίπου 20 δισ. Το μεγαλύτερο μέρος απορροφάται από τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών και η Γερμανική κυβέρνηση αγοράζει περίπου 10 δισ. σε κοινές μετοχές τραπεζών που κανουν αυξήσεις κεφαλαίου… περισσότερο για προληπτικούς λόγους. Ανάλογη χασούρα (μεγαλύτερη όμως) αντιμετωπίζει η Γαλλία. Περισσότερο πρόβλημα όμως έχουν η Ιρλανδία και Πορτογαλία, όπου σύμφωνα με την Washington Post, έχουν μεγαλύτερη έκθεση στα Ελληνικά ομολόγα αναλογικά προς το ΑΕΠ τους σε σχέση με την Γερμανία και την Γαλλία.
Ένα μεγάλο μέρος της ζημιάς έχει ήδη απορροφηθεί από η ΕΚΤ και σαν αντάλλαγμα, η αύξηση κεφαλαίου που έκανε στις τράπεζες έγινε σε πολύ χαμηλές τιμές για να μπορεί μεταγενέστερα να πουλήσει τις μετοχές με σκοπό να πάρει τα λεφτά της πίσω (τα οποία λεφτά έτσι και αλλιώς είναι αέρας κοπανιστός). Αποτέλεσμα είναι ότι οι μέτοχοι των τραπεζών θα γίνουν dilute κατά τουλάχιστον 90%. Όταν μετά από 1-2 χρόνια σταθεροποιηθεί η κατάσταση, οι μετοχές αυτές θα εκποιηθούν στην αγορά με δημόσια προσφορά.
Οι επιπτώσεις στις Ελληνικές τράπεζες αφορούν μόνο τους μετόχους διότι έχουν σχεδόν εξανεμιστεί τα ίδια τους κεφάλαια. Καθώς όμως προηγήθηκαν οι αυξήσεις κεφαλαίου και αναπληρωθήκαν τα κεφάλαια αυτά (από την ΕΚΤ), οι καταθέσεις δεν επηρεάζονται διότι οι τράπεζες έχουν κεφαλαιοποιηθεί σχεδόν από την αρχή.
Τα ταμεία θα πάρουν την ανάλογη χασούρα όπως οι τράπεζες, αλλά καθώς οι συντάξεις πληρώνονται από τις εισφορές και τον κρατικό προϋπολογισμό, δεν επηρεάζουν οι χασούρες αυτές τους δικαιούχους. Επίσης, όσες χασούρες και να πάρουν τα ταμεία, η μείωση του δημοσίου χρέους είναι δυσανάλογη σε σχέση με τις χασούρες αυτές και άρα, στο σύνολο ο μέσος πολίτης είναι κατά πολύ κερδισμένος.
Όσον αναφορά για το αν θα μας δανείσουν ή όχι στο μέλλον οι αγορές, η απάντηση είναι ότι θα μας δανείσουν. Μπορεί όχι αμέσως, αλλά δεν θα περάσει πολύ καιρός με ένα χρέος 70% του ΑΕΠ και με έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό.
Να ξέρετε ότι οι αγορές ξεχνούν και συγχωρούν πολύ εύκολα όταν βλέπουν κέρδος, άσχετα αν προηγουμένως έπαθαν ζημιά. Για παράδειγμα, ενώ κάποιος έχει αγοράσει ΕΤΕ στα 40, δεν σημαίνει ότι δεν θα την αγοράσει στα 10, αν εκτιμά ότι η κατάσταση έχει αλλάξει και βλέπει άνοδο από δω και μπρος.
Για να μη παρεξηγηθώ, δεν είμαι υπέρ του να γίνει αυτό το σενάριο (ακόμα και αν ήταν εφικτό να γίνει σήμερα) με σκοπό να σταματήσουμε τη δημοσιονομική προσαρμογή που κάνουμε. Η δημοσιονομική προσαρμογή πρέπει να συνεχισθεί και να ολοκληρωθεί! Θέλω να ελπίζω ότι το πιο πάνω σενάριο θα γίνει πραγματικότητα και θα είναι το προϊόν πολιτικής απόφασης εκ μέρους της ΕΕ σαν αναγνώριση της προσπάθειας που κάναμε και για τα δεινά που περνάμε για να φτάσουμε να είμαστε βιώσιμοι.
Τονίζω το ότι θέλω να πιστεύω ότι θα γίνει, διότι σε διαφορετική περίπτωση, μας βλέπω με μια αλυσίδα στον λαιμό για τα επόμενα 20 τουλάχιστον χρόνια.
Πότε μπορεί να συμβεί;
Κάνε με προφήτη να σε κάνω πλούσιο λέει ο σοφός λαός…
Σίγουρα όμως, κάποιοι θα φροντίσουν για τις “προϋποθέσεις” ώστε να έχει επιτυχία μιά τέτοια κίνηση και να μην καταλήξει σε απώλεια κύρους και αποσταθεροποίησης της ΕΕ. Φυσικά – όπως πάντα – θα υπάρξουν και οι insiders που θα φροντίσουν να επωφεληθούν. Για καλό και για κακό, η Ελλάδα θα πρέπει να έχει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό ή … να πλησιάζει τον στόχο την περίοδο εκείνη. Πόσο έλλειμα μπορεί να έχει εκείνη τη στιγμή; Όσο το “συμφωνημένο” όφελος από το “συμφωνημένο κούρεμα” που λογικά θα κινείται από το 30 έως το 50% …
Τέλος, επειδή τέτοιες συμφωνίες προϋποθέτουν να αποδεχθούμε και τον “κορσέ” που θέλουν να μας φορέσουν, μην εκπλαγείτε αν μέσα στο 2011 έχουμε εκλογές προκειμένου να αναθεωρήσουμε το Σύνταγμά μας, παρέχοντας συνταγματικές εγγυήσεις δημοσιονομικής πειθαρχίας κατ’ απαίτησιν του του Γερμανικού παράγοντα.
Ίσως λοιπόν συρθούμε σύντομα και υποχρεωτικά σε εκλογές και μετά την Συνταγματική αναθεώρηση, “δούμε” την αναδιάρθρωση του χρέους μας και ίσως μικρότερα επιτόκια…
Δυστυχώς πρέπει να κατανοήσουμε όλοι και να βάλουμε καλά στο μυαλό μας, ότι, όσο θα έχουμε ανοικτή την παλάμη, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να κάνουμε κάτι πραγματικά δικό μας και να διαμορφώσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας.
ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
Των Rodrigo Olivares-Caminal, Ιωάννη Κόκκορη και Κυριάκου Παπαδάκη
Η αντίθετη άποψη για την αναδιάρθρωση Χρέους και το τέλμα που οδηγήθηκε η Αργεντινή μετά την αθέτηση πληρωμής του δημοσίου χρέους ίσο με $81,8 δισ το 2001….
Η Παρούσα Κατάσταση
Η «Μεγάλη Ύφεση» (“Great Recession” όπως έχει περιγραφεί η χρηματοικονομική κρίση του 2007) οδήγησε σε αύξηση των επιπέδων του δημόσιου χρέους πολλών χωρών. Έχει υπολογιστεί ότι μέχρι το τέλος του 2010 τα επίπεδα του δημόσιου χρέους των ανεπτυγμένων χωρών (μέλη του ΟΟΣΑ) θα έχει φτάσει στα επίπεδα του 71% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος (“ΑΕΠ’’) από 44% το 2006 (αύξηση ίση με 70%). Αυτό υποδηλώνει ότι θα χρειαστεί ετήσια μείωση του δημοσιονομικού χρέους ίση με 8%-9% του ΑΕΠ για τα επόμενα 5 χρόνια για να επαναφέρει το ποσοστό του χρέους σε σχέση με το ΑΕΠ στα επίπεδα του 2007 για τις περισσότερες αναπτυγμένες χώρες (μέλη ΟΟΣΑ).
Αυτό είναι αποτέλεσμα της μεταφοράς του ρίσκου από τον ιδιωτικό στο δημόσιο τομέα. Η δυσμενής κατάσταση στις αγορές βελτιώθηκε λόγω της εισροής κυβερνητικής οικονομικής ενίσχυσης, η οποία επιδείνωσε το δημόσιο χρέος. Πάρ΄ ολο που οι χρηματοοικονομικές αγορές έχουν ανακτήσει αρκετή πλέον σταθερότητα, οι αγορές που διαπραγματεύονται δημόσιο χρέος είναι αρκετά ευάλωτες, προκαλώντας αστάθεια και αβεβαιότητα σε αρκετές χώρες.
Μια μελέτη από τους Reinhart και Rogoff υποδηλώνει ότι όταν το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ ξεπερνάει το 60% με 90% η κυβερνητική οικονομική ενίσχυση θα οδηγήσει σε μεγέθυνση του χρέους και όχι σε ανάπτυξη της οικονομίας. Η μεγέθυνση του χρέους μπορεί να λάβει ανεξέλεγκτες διαστάσεις σε περιπτώσεις που ο ρυθμός ανάπτυξης του ΑΕΠ είναι χαμηλότερος του μέσου σταθμισμένου επιτοκίου κυβερνητικών ομολόγων.
Μετά τη δημοσίευση των στοιχείων για την Ελλάδα το τέταρτο τρίμηνο του 2009 το έλλειμμα του προϋπολογισμού εκτιμάται στο 12,7% του ΑΕΠ, ενώ το χρέος εκτιμάται ότι θα φτάσει επίπεδα ίσα με 120% του ΑΕΠ το 2011 και ακόμα υψηλότερα επίπεδα το 2012.
Η κρίσιμη κατάσταση της οικονομίας της Ελλάδας όπως καταδεικνύεται από τη δημοσίευση των στοιχείων αυτών σε συνδυασμό με τη Μεγάλη Ύφεση οδήγησε τους Οίκους Αξιολόγησης να υποβαθμίσουν την πιστοληπτική ικανότητα της Ελλάδας σε A2 (Moody’s), BBB+ (S&P) και BBB- (Fitch) με αρνητική πρόβλεψη για τη συνέχεια.
Με το συνολικό ονομαστικό χρέος της Ελλάδας να αγγίζει τα €298,5 δισ. (Δεκέμβριος 2009) και χρέος ίσο με 110% του ΑΕΠ το 2009 (κατά πολύ παραπάνω του «ανεκτού» 60%-90%) η Ελλάδα αναγκάζεται να πληρώνει πολύ υψηλά επιτόκια σε σύγκριση με άλλες χώρες.
Μηχανισμοί αναδιάρθρωσης του χρέους
Το συμβατικό διορθωτικό μέτρο της παροχής βοήθειας μέσω εισροής νέου χρήματος έχει ήδη χρησιμοποιηθεί από πολλές χώρες οι οποίες έχουν υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους. Συνεπώς ποιες είναι οι επιλογές στη δυσμενή αλλά δυστυχώς πιθανή εξέλιξη όπου η Ελλάδα θα πρέπει να αναδιαρθρώσει το χρέος της;
Υπάρχει αρκετή αβεβαιότητα για το μηχανισμό αναδιάρθρωσης του δημοσίου χρέους. Με την ανάμειξη πληθώρας τραπεζών και κατόχων ομολόγων, υπάρχει δυσκολία συντονισμού των ενέργειών τους. Η ύπαρξη ποικιλίας παράγωγων προϊόντων καθώς και άλλων επενδυτικών προϊόντων δυσχεραίνει το συντονισμό αυτόν και καθιστά τη συμφωνία για τη διαδικασία αναδιάρθρωσης του χρέους πολύ δύσκολη.
Πρόσφατες προσπάθειες αναδιάρθρωσης του χρέους στη Γράναδα και τις Σεϋχέλλες υποδηλώνουν ότι αναδιάρθρωση του χρέους είναι εφικτή μέσω συλλογικής δράσης και απόφασης. Οι όροι “συλλογικής δράσης” είναι όροι που υπάρχουν στα συμβόλαια που συνοδεύουν τα ομόλογα και επιτρέπουν τα ομόλογα αυτά να αναδιαρθρωθούν με όρους ευοίωνους για τη πλειονότητα των κατόχων τέτοιων ομολόγων.
H αναδιάρθρωση του δημόσιου χρέους είναι λοιπόν o μηχανισμός με τον οποίο ένα κράτος αποτρέπει δυσμενείς συνέπειες για τα επίπεδα του δημοσίου χρέους και της σταθερότητας της οικονομίας γενικότερα. Έχει δύο βασικές πτυχές. Η διαδικαστική πτυχή επικεντρώνεται στον τρόπο εκτέλεσης της αναδιάρθρωσης ενώ η ουσιαστική πτυχή της διαδικασίας αυτής αφορά την εκτέλεση της αναδιάρθρωσης του χρέους μέσω επαναπροσδιορισμού της ημερομηνίας εξόφλησης του ομολόγου και μείωση της ονομαστικής αξίας αυτού. Εφόσον οι χώρες δεν δύνανται να χρεοκοπήσουν η μόνη λύση είναι η ανταλλαγή των ομολόγων που ακόμα δεν έχουν αθετηθεί με ομόλογα μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας και συνήθως χαμηλότερου επιτοκίου.
Συνέπειες της αναδιάρθρωσης του χρέους ή της αθέτησης του χρέους
Με δεδομένη τη προσδοκία για την αναχρηματοδότηση τους χρέους όπως παρουσιάζεται στο παρακάτω διάγραμμα και τη λογική της αυτοεκπληρούμενης προφητείας (την οποία οι αγορές έχουν την δύναμη να προκαλέσουν με το να επιταχύνουν μία διαδικασία που ούτως ή άλλως θα πραγματοποιούταν σε μεταγενέστερο σημείο) η Ελλάδα είναι σχεδόν σίγουρο ότι θα χρειαστεί βοήθεια από την Ευρωπαϊκή Ένωση (‘ΕΕ’) και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (‘ΔΝΤ’) η οποία είναι πιθανό να ανέρχεται στο ποσό των 45 δισ. ευρώ στο σύνολό της.
Παρ΄ όλα αυτά με δεδομένο ότι η Ελλάδα δανείζεται με πολύ υψηλό επιτόκιο και μικρούς χρόνους αποπληρωμής, μια αναμόρφωση του χρέους αποσκοπώντας σε επέκταση του χρόνου αποπληρωμής και σε μείωση των επιτοκίων θα πρέπει να ληφθεί υπόψη έτσι ώστε να αποφευχθεί η αθέτηση της πληρωμής του χρέους.
Θα πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι το 2001 η Αργεντινή αθέτησε την πληρωμή δημόσιου χρέους ίσο με $81,8 δισ. μετά από μήνες κρίσης στο τραπεζικό της σύστημα. Αυτό την οδήγησε στην αλλαγή του συστήματος συναλλαγματικής ισορροπίας και το ΑΕΠ της έπεσε κατά 10,9%. Επίσης η Αργεντινή έχει μείνει έκτοτε εκτός πρόσβασης σε διεθνείς κεφαλαιαγορές (σήμερα μετά από 10 χρόνια προσπαθεί η Αργεντινή να ολοκληρώσει διαπραγματεύσεις με επενδυτές που κατέχουν τα εναπομείναντα $20δισ. των ομολόγων). Σε παρόμοιες συνθήκες, το 2003 η Ουρουγουάη, κατάφερε να αναμορφώσει το χρέος της αποκτώντας πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίων ένα μήνα μετά λαμβάνοντας θετική πιστοληπτική αξιολόγηση.
Στην Αρχαία Ελλάδα οι τραγωδίες παρασταίνονταν από την 11η μέχρι και τη 13η ημέρα του Ελαφηβολιώνα (Μάρτιος/Απρίλιος) στα Μεγάλα ή εν άστει Διονύσια που ήταν αθηναϊκή γιορτή προς τιμήν του Διονύσου του Ελευθερέα. Ευελπιστούμε ότι μια αναμόρφωση του χρέους είναι εφικτή και θα αποφευχθεί η αθέτηση του χρέους. Ελπίζουμε οι τραγωδίες να συνεχίζονται να παίζονται στα αρχαία θέατρα και όχι στους δρόμους της Ελλάδας ή στα dealing rooms επενδυτών, επηρεάζοντας όχι μόνο την Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη.
Rodrigo Olivares-Caminal, Επίκουρος Καθηγητής (Warwick University) και Sovereign Debt Expert (UNCTAD)
Ιωάννης Κόκκορης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Reading University, UK
Κυριάκος Παπαδάκης, Οικονομολόγος (London School of Economics, Cambridge University, UK)
ΑΙΣΙΟΔΟΞΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
Τα σενάρια περί αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους δίνουν και παίρνουν αυτές τις μέρες. Η αγορά στο μεγαλύτερο μέρος έχει προεξοφλήσει ότι θα γίνει (όχι αναγκαστικά ενσωματώσει στις τιμές), οι πολιτικοί όπως πάντα προσπαθούν να προφτάσουν αυτά που έχει δει προ καιρού η αγορά.
Πάρα πολλοί έχουν μια απορία. Αν υποθέσουμε ότι γίνει κάποιο κούρεμα, πως θα διαδραματιζόταν αυτό και πως θα επηρεάσει την Ελλάδα, το τραπεζικό σύστημα και τα ασφαλιστικά ταμεία.
Σήμερα λοιπόν θα κάνουμε μια πρόβα τζενεράλε ενός κουρέματος. Εννοείται είναι ένα υποθετικό σενάριο, αλλά είναι ένα σενάριο που νομίζω ότι μπορεί να γίνει όπως το περιγράφω. Πάνω από όλα, είναι ένα σενάριο που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Ελλάδος.
Καταρχάς για να γίνει ένα κούρεμα που να είχε νόημα, αυτό θα πρέπει να είναι περίπου το 50% του συνολικού Ελληνικού χρέους. Επίσης για χάρη της κουβέντας, θα υποθέσουμε ότι η Γαλλία και η Γερμανία έχουν συμφωνήσει παρασκηνιακά σε κάτι τέτοιο (κυρίως λόγω της πίεσης των Γερμανών και Γάλλων βιομηχάνων). Επίσης να υποθέσουμε ότι διαμεσολαβεί το Σαββατοκύριακο.
Έχουμε και λέμε:
Παρασκευή απόγευμα μετά το κλείσιμο του χρηματιστήριου στην Αθήνα και στη Γερμανία, η κυβέρνηση ανακοινώνει ότι δεν προτίθεται να αποπληρώσει κάποια από τις επόμενες σειρές ομολόγων που λήγουν και καλεί τους ομολογιούχους στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, με σκοπό να διερευνηθούν τι δυνατότητες υπάρχου εκ μέρους της Ελλάδος για αποπληρωμή των υπολοίπων χρεών.
Την ίδια μέρα (Παρασκευή) έχουν φτάσει στην Αθήνα αξιωματούχοι της ΕΕ, του ΔΝΤ, της ΕΚΤ και μια αρμάδα λογιστών που, σκοπός τους είναι να ψάξουν καλά τα βιβλία των τραπεζών το Σαββατοκύριακο (due diligence) προκειμένου να καταλήξουν στο πόσα λεφτά θα χρειαστούν οι τράπεζες τη Δευτέρα το πρωί.
Παράλληλα, η Γερμανία και η Γαλλία ανακοινώνουν ότι υποστηρίζουν το σχέδιο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους και καλούν τις τράπεζες εντός της επικράτειας τους να δεχτούν τους όρους που θα ανακοινωθούν, προκειμένου να υπάρξει σταθερότητα στην ΕΕ και στο ευρώ (εδώ να τονίσω ότι αυτό δεν είναι και τόσο δύσκολο, καθώς ένα μεγάλο μέρος του τραπεζικού συστήματος επηρεάζεται άμεσα από τις πολιτικές ηγεσίες… ειδικά στη Γερμανία). Επίσης υπάρχει θετική ανακοίνωση από την ΕΕ.
Αποφασίζεται ότι τη Δεύτερα οι τράπεζες και το χρηματιστήριο στην Ελλάδα θα είναι κλειστά (ενδεχομένως σε όλη την ΕΕ).
Την Δευτέρα λοιπόν, με το που ανοίγει το σύστημα πληρωμών στην ΕΕ, μεταβιβάζονται από την ΕΚΤ €25 δισ. στην Τράπεζα της Ελλάδας και γίνονται υποχρεωτικές αυξήσεις κεφαλαίου στις ελληνικές τράπεζες. Το πόσα θα πάρει κάθε τράπεζα και σε τι τιμές θα γίνουν οι αυξήσεις αποφασίστηκαν το Σαββατοκύριακο (για χάρη της κουβέντας θα υποθέσουμε ότι η ΕΚΤ θα είναι αυτή που θα βάλει λεφτά στις τράπεζες, αλλά θα μπορούσε να είναι το EFSF ή οποιοσδήποτε ιδιώτης ή και οι ίδιοι οι μέτοχοι).
Παράλληλα διορίζονται προσωρινές διοικήσεις (caretaker boards) που θα λογοδοτούν στην αρχή που έβαλε τα λεφτά (ΕΚΤ στο υποθετικό μας σενάριο).
Πολλές ευρωπαϊκές τράπεζες (κατόπιν πολιτικής πίεσης) ανακοινώνουν ότι θα συμμορφωθούν με το σχέδιο αναδιάρθρωσης, όπου μεταξύ άλλων, προβλέπεται ανταλλαγή των παλαιών ομολογιών που κατέχει σήμερα η αγορά με καινούργιες σειρές ομολόγων αξίας του ήμισυ της σημερινής ονομαστικής άξιας και με ένα επιτόκιο 4.5%. Ορισμένες τράπεζες όμως ανακοινώνουν ότι δεν θα δεχτούν τους όρους και θα δοκιμάσουν την τύχη τους στα δικαστήρια.
Η Γερμανία και η Γαλλία ανακοινώνουν ότι θα συμμετέχουν σε αυξήσεις κεφαλαίου των τραπεζών που αντιμετωπίζουν πρόβλημα σαν αποτέλεσμα των όσων συμβαίνουν στην Ελλάδα.
Την επόμενη μέρα (Τρίτη) ανοίγει το χρηματιστήριο και οι τράπεζες και είναι σαν να μην είχε γίνει τίποτα. Οι τράπεζες έχουν ανά-κεφαλαιοποιηθεί, οι χασούρες έχουν περάσει στους ισολογισμούς και οι τράπεζες είναι σε άριστη υγεία. Τόσο πολύ μάλιστα που αρχίζουν και δίνουν δάνεια πάλι στην αγορά.
Ο πρόεδρος της ΕΚΤ ανακοινώνει ότι όλα διεξάγονται κανονικά και ότι το Ελληνικό και το Ευρωπαϊκό σύστημα πληρωμών δεν αντιμετωπίζει κανένα πρόβλημα.
Το χρηματιστήριο λογικά θα εκτοξευτεί, αφού η αναμενόμενη αναδιάρθρωση έχει γίνει και αφού οι τράπεζες δεν έχουν άλλες χασούρες να διαγράψουν.
Το ελληνικό δημόσιο έχει πάρει μια βαθιά ανάσα διότι το χρέος μας έχει μειωθεί στο μισό. Το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους έχει μειωθεί κατά 60% και το συνολικό χρέος έχει επιμηκυνθεί ομοιόμορφα τα επόμενα 25 χρόνια. Το υπουργείο οικονομικών έχοντας πλέον τρόπους ελιγμού, μειώνει ορισμένους φόρους και προγραμματίζει να πληρώσει ορισμένες από τις υποχωρήσεις στους προμηθευτές της (αν και υπαρχει και το θέμα να πάρουν και αυτοί κούρεμα).
Επιπτώσεις:
Οι ζημιές παγκοσμίως είναι περί των 150 δισ. Η ζημιά στο Γερμανικό τραπεζικό σύστημα είναι περίπου 20 δισ. Το μεγαλύτερο μέρος απορροφάται από τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών και η Γερμανική κυβέρνηση αγοράζει περίπου 10 δισ. σε κοινές μετοχές τραπεζών που κανουν αυξήσεις κεφαλαίου… περισσότερο για προληπτικούς λόγους. Ανάλογη χασούρα (μεγαλύτερη όμως) αντιμετωπίζει η Γαλλία. Περισσότερο πρόβλημα όμως έχουν η Ιρλανδία και Πορτογαλία, όπου σύμφωνα με την Washington Post, έχουν μεγαλύτερη έκθεση στα Ελληνικά ομολόγα αναλογικά προς το ΑΕΠ τους σε σχέση με την Γερμανία και την Γαλλία.
Ένα μεγάλο μέρος της ζημιάς έχει ήδη απορροφηθεί από η ΕΚΤ και σαν αντάλλαγμα, η αύξηση κεφαλαίου που έκανε στις τράπεζες έγινε σε πολύ χαμηλές τιμές για να μπορεί μεταγενέστερα να πουλήσει τις μετοχές με σκοπό να πάρει τα λεφτά της πίσω (τα οποία λεφτά έτσι και αλλιώς είναι αέρας κοπανιστός). Αποτέλεσμα είναι ότι οι μέτοχοι των τραπεζών θα γίνουν dilute κατά τουλάχιστον 90%. Όταν μετά από 1-2 χρόνια σταθεροποιηθεί η κατάσταση, οι μετοχές αυτές θα εκποιηθούν στην αγορά με δημόσια προσφορά.
Οι επιπτώσεις στις Ελληνικές τράπεζες αφορούν μόνο τους μετόχους διότι έχουν σχεδόν εξανεμιστεί τα ίδια τους κεφάλαια. Καθώς όμως προηγήθηκαν οι αυξήσεις κεφαλαίου και αναπληρωθήκαν τα κεφάλαια αυτά (από την ΕΚΤ), οι καταθέσεις δεν επηρεάζονται διότι οι τράπεζες έχουν κεφαλαιοποιηθεί σχεδόν από την αρχή.
Τα ταμεία θα πάρουν την ανάλογη χασούρα όπως οι τράπεζες, αλλά καθώς οι συντάξεις πληρώνονται από τις εισφορές και τον κρατικό προϋπολογισμό, δεν επηρεάζουν οι χασούρες αυτές τους δικαιούχους. Επίσης, όσες χασούρες και να πάρουν τα ταμεία, η μείωση του δημοσίου χρέους είναι δυσανάλογη σε σχέση με τις χασούρες αυτές και άρα, στο σύνολο ο μέσος πολίτης είναι κατά πολύ κερδισμένος.
Όσον αναφορά για το αν θα μας δανείσουν ή όχι στο μέλλον οι αγορές, η απάντηση είναι ότι θα μας δανείσουν. Μπορεί όχι αμέσως, αλλά δεν θα περάσει πολύ καιρός με ένα χρέος 70% του ΑΕΠ και με έναν ισοσκελισμένο προϋπολογισμό.
Να ξέρετε ότι οι αγορές ξεχνούν και συγχωρούν πολύ εύκολα όταν βλέπουν κέρδος, άσχετα αν προηγουμένως έπαθαν ζημιά. Για παράδειγμα, ενώ κάποιος έχει αγοράσει ΕΤΕ στα 40, δεν σημαίνει ότι δεν θα την αγοράσει στα 10, αν εκτιμά ότι η κατάσταση έχει αλλάξει και βλέπει άνοδο από δω και μπρος.
Για να μη παρεξηγηθώ, δεν είμαι υπέρ του να γίνει αυτό το σενάριο (ακόμα και αν ήταν εφικτό να γίνει σήμερα) με σκοπό να σταματήσουμε τη δημοσιονομική προσαρμογή που κάνουμε. Η δημοσιονομική προσαρμογή πρέπει να συνεχισθεί και να ολοκληρωθεί! Θέλω να ελπίζω ότι το πιο πάνω σενάριο θα γίνει πραγματικότητα και θα είναι το προϊόν πολιτικής απόφασης εκ μέρους της ΕΕ σαν αναγνώριση της προσπάθειας που κάναμε και για τα δεινά που περνάμε για να φτάσουμε να είμαστε βιώσιμοι.
Τονίζω το ότι θέλω να πιστεύω ότι θα γίνει, διότι σε διαφορετική περίπτωση, μας βλέπω με μια αλυσίδα στον λαιμό για τα επόμενα 20 τουλάχιστον χρόνια.
Πότε μπορεί να συμβεί;
Κάνε με προφήτη να σε κάνω πλούσιο λέει ο σοφός λαός…
Σίγουρα όμως, κάποιοι θα φροντίσουν για τις “προϋποθέσεις” ώστε να έχει επιτυχία μιά τέτοια κίνηση και να μην καταλήξει σε απώλεια κύρους και αποσταθεροποίησης της ΕΕ. Φυσικά – όπως πάντα – θα υπάρξουν και οι insiders που θα φροντίσουν να επωφεληθούν. Για καλό και για κακό, η Ελλάδα θα πρέπει να έχει ισοσκελισμένο προϋπολογισμό ή … να πλησιάζει τον στόχο την περίοδο εκείνη. Πόσο έλλειμα μπορεί να έχει εκείνη τη στιγμή; Όσο το “συμφωνημένο” όφελος από το “συμφωνημένο κούρεμα” που λογικά θα κινείται από το 30 έως το 50% …
Τέλος, επειδή τέτοιες συμφωνίες προϋποθέτουν να αποδεχθούμε και τον “κορσέ” που θέλουν να μας φορέσουν, μην εκπλαγείτε αν μέσα στο 2011 έχουμε εκλογές προκειμένου να αναθεωρήσουμε το Σύνταγμά μας, παρέχοντας συνταγματικές εγγυήσεις δημοσιονομικής πειθαρχίας κατ’ απαίτησιν του του Γερμανικού παράγοντα.
Ίσως λοιπόν συρθούμε σύντομα και υποχρεωτικά σε εκλογές και μετά την Συνταγματική αναθεώρηση, “δούμε” την αναδιάρθρωση του χρέους μας και ίσως μικρότερα επιτόκια…
Δυστυχώς πρέπει να κατανοήσουμε όλοι και να βάλουμε καλά στο μυαλό μας, ότι, όσο θα έχουμε ανοικτή την παλάμη, δεν θα μπορέσουμε ποτέ να κάνουμε κάτι πραγματικά δικό μας και να διαμορφώσουμε ένα καλύτερο μέλλον για τα παιδιά μας.
ΑΠΑΙΣΙΟΔΟΞΟ ΣΕΝΑΡΙΟ
- Rodrigo Olivares-Caminal, Επίκουρος Καθηγητής (Warwick University) και Sovereign Debt Expert (UNCTAD)
- Ιωάννης Κόκκορης, Αναπληρωτής Καθηγητής, Reading University, UK
- Κυριάκος Παπαδάκης, Οικονομολόγος (London School of Economics, Cambridge University, UK)
Πηγή... http://logioshermes.blogspot.com/2011/04/blog-post_1423.html