ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1944: Η Μάχη της Αθήνας.
Γιατί πρέπει να τον θυμόμαστε.
Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
Τον Δεκέμβριο του 1944, πριν από 72 χρόνια, ξεσπούσε “επανάσταση” και ένοπλα τμήματα του ΕΛΑΣ, που ανήκαν, μετά τη Συμφωνία της Καζέρτας, στις Συμμαχικές Δυνάμεις, στασιάζοντας μπαίνουν στην Αθήνα και με την βοήθεια του Εφεδρικού ΕΛΑΣ προσπαθούν να καταλάβουν την εξουσία. Οι τριάντα τρεις ημέρες που διήρκεσαν τα Δεκεμβριανά άφησαν ανεξίτηλες πληγές για πολλά-πολλά χρόνια, που φθάνουν μέχρι το σήμερα. Θεωρείται, και είναι, ο Δεκέμβριος του 1944 τόσον σημαντικός, που αποτελεί προσφιλές θέμα ακόμη και σήμερα για μελέτη των ιστορικών, υπό το φως βέβαια των νέων στοιχείων που έχουν προκύψει από την αποδέσμευση των επίσημων κρατικών αρχείων, ιδιαίτερα των πρώην Ανατολικών Χωρών. Ακόμη και το ΚΚΕ προσπαθεί να τον “ξαναδιαβάσει”.
Ακόμη και σήμερα η κομμουνιστογενής Αριστερά στον Δεκέμβριο του 1944 δεν βλέπει παρά τη μεγάλη “ευκαιρία που χάθηκε”. Όλοι οι άλλοι, όλα τα κόμματα-σύμμαχοι του ΚΚΕ κατά την Κατοχή αλλά και εκείνα που συνέχισαν να στηρίζουν το ΚΚΕ μέχρι την αποχή από τις εκλογές του 1946, όλα τα μεγάλα κόμματα και όλοι οι ιστορικοί, πλην των “στρατευμένων”, παραδέχονται ότι η “στάση” των κομμουνιστών και ιδιαίτερα οι ακρότητες, ωμότητες και η ομηρία χιλιάδων αμάχων πολιτών, όλων των κοινωνικών τάξεων και όλων των ηλικιών, εκείνου του Δεκεμβρίου ήταν το σημείο καμπής για τη δημοφιλία του ΚΚΕ/ΕΑΜ, το χρονικό σημείο όπου ακόμη και οι σύμμαχοι του ΚΚΕ το εγκατέλειπαν.
Τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 1944 έμειναν στην ιστορία με διάφορα προσονύμια: Δεκεμβριανά, Μαύρος ή Κόκκινος Δεκέμβριος, η Μάχη της Αθήνας, η Εξέγερση στην Αθήνα, η Στάση των Αθηνών, ο Μεγάλος Δεκέμβρης για τους Κομμουνιστές. Όπως όμως και να τη δει κανείς αυτήν την περίοδο των τριάντα τριών ημερών, είναι ακατανόητη ακόμη και σήμερα. Στους κατοίκους εκτός Αθηνών αυτά που διαδραματίσθηκαν τότε στην Αθήνα, με τα λιγοστά μέσα που υπήρχαν (π.χ.ραδιόφωνο, εφημερίδες, μέσα μετακινήσεις) μαθεύτηκαν μέρες μετά και από δεύτερο χέρι…
Τί όμως οδήγησε το ΚΚΕ σ’ αυτήν την ανήκουστη τραγωδία; Η πρόθεσή του να καταλάβει την εξουσία με κάθε τρόπο εκδηλώθηκε όταν ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, μετά από απόφαση του Υπουργικού Συμβουλίου στο οποίο συμμετείχαν και έξι υπουργοί της Άκρας Αριστεράς οι οποίοι συμφώνησαν, αποφάσισε να την υλοποιήσει. Είχε πει τότε, την 3η Νοεμβρίου 1944, ο Πρωθυπουργός σχετικά μ’ αυτή την απόφαση: «Μετά την συντελεσθείσαν πλήρη Απελευθέρωσιν της Ελλάδος, λήγει και η Αντίστασις. Είναι επομένως φυσικό ότι επακολουθεί η αποστράτευσις των ανταρτικών ομάδων ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ, η οποία ωρίσθη δια την 10ην Δεκεμβρίου».
Ανακοινώθηκαν οι ημερομηνίες διάλυσης της «χωροφυλακής» του ΚΚΕ/ΕΑΜ και της Λαϊκής Πολιτοφυλακής, για την 1η Δεκεμβρίου 1944 και διάλυσης και παράδοσης του οπλισμού των δύο μεγαλύτερων αντιστασιακών οργανώσεων, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ στις 10 Δεκεμβρίου και την αντικατάστασή τους από Εθνικό Στρατό και Σώματα Ασφαλείας που θα ανήκουν στο Κράτος.. Ο ΕΔΕΣ συμφώνησε, όχι όμως και το ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΛΑΣ. Η απάντηση της Ιστορίας στο τί οδήγησε στην ανήκουστη αυτή τραγωδία είναι ότι με την αποστράτευση των ανταρτικών ομάδων και ταυτόχρονα με τη δημιουργία Αστυνομίας και την οργάνωση του Εθνικού Στρατού, το ΚΚΕ έχανε το μονοπώλιο της στρατιωτικής του ισχύος που είχε διά του ΕΛΑΣ. Όπως έλεγε ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, έχανε το ΚΚΕ τον ιδιωτικό του στρατό. Τί ήθελε το ΚΚΕ; Να υπάρχει, παράλληλα με τον Εθνικό Στρατό, και ο κομματικός στρατός του, ο ΕΛΑΣ. Για ποιόν λόγο; Για να εξασφαλίζει στο ΚΚΕ/ΕΑΜ κυρίαρχο ρόλο στα πολιτικά πράγματα μετά την κατοχή.. Αλλά, γιατί το ΚΚΕ/ΕΑΜ δεν αντέδρασε νωρίτερα; Απλά, γιατί δεν πίστευαν ότι η Κυβέρνηση θα έφθανε ποτέ στο σημείο να υλοποιήσει τις υποσχέσεις της και γιατί πίστευαν ότι η μέχρι τότε άτυπη αλλά δεδομένη εξουσία της ΕΑΜοκρατίας την οποία επέβαλε με τα όπλα του ο ΕΛΑΣ, ούτως ή άλλως, θα προλάβαινε να επιβάλλει τη «Λαϊκή Δημοκρατία».
Προφανώς και δεν ήταν η αιτία των τραγικών Δεκεμβριανών οι τριάντα νεκροί του απαγορευμένου συλλαλητηρίου της 3ης Δεκεμβρίου. Η αφορμή μπορεί να ήταν αλλά, σίγουρα, όχι η αιτία. Εξάλλου, τέτοια περιστατικά με νεκρούς τρεις, πέντε, επτά καταγράφτηκαν αρκετά στην ΕΑΜοκρατούμενη Αθήνα το δίμηνο Οκτωβρίου-Νοεμβρίου 1944. Αν η αιτία για την εκδήλωση της «στάσης-επανάστασης» ήταν τα γεγονότα της 3ης και 4ης Δεκεμβρίου τότε: Γιατί αποχώρησε, ΣΤΑΣΙΑΣΕ, ο ΕΛΑΣ από τις συμμαχικές δυνάμεις στις οποίες υπάγονταν, και το ΚΚΕ μόνον του, χωρίς να συζητήσει καν με τους συνεταίρους τους στο ΕΑΜ, προχωρά τη 2α Δεκεμβρίου στη σύσταση της Κεντρικής Επιτροπής του ΕΛΑΣ που ήταν ουσιαστικά το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ; Γιατί παραιτήθηκαν την 1η Δεκεμβρίου οι τέσσερις Υπουργοί του ΕΑΜ (Σβώλος, Τσιριμώκος, Αγγελόπουλος, Ασκούτσης) και την επομένη, 2 Δεκεμβρίου, παραιτήθηκαν και οι Υπουργοί του ΚΚΕ (Ζέβγος, Πορφυρογένης); Γιατί το ΚΚΕ/ΕΑΜ διέταξε την 1η Δεκεμβρίου το Α΄Σώμα Στρατού του ΕΛΑΣ να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο κατάληψης της Αθήνας χωρίς μάλιστα να επικαιροποιηθεί, σχέδιο που είχε προετοιμαστεί από τον Θεόδωρο Μακρίδη από το καλοκαίρι του 1943; Γιατί δόθηκε στις 2 Δεκεμβρίου η εντολή από τον Σιάντο στα μέλη του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ, Χρύσα Χατζηβασιλείου και Γιάννη Ζέβγο να μεταφέρουν, προσωπικά, στο αρχηγείο του 1ου Σώματος του ΕΛΑΣ στη Χασιά τη διαταγή της επίθεσης κατά της 3ης Ορεινής Ταξιαρχίας της γνωστής Ταξιαρχίας Ρίμινι υπό τον Τσακαλώτο;
Η αιματηρή αυτή σύγκρουση κόστισε τεράστιες υλικές καταστροφές σε κτίρια και υποδομές «παράλληλα με τις πρωτοφανείς ωμότητες που τη συνόδευαν….στοίχησε 17.000 νεκρούς, αριθμό υπέρτερο εκείνου των νεκρών του πολέμου 1940-1941, που δεν ξεπέρασαν τις 15.000» όπως αναφέρει ο καθηγητής Άγγελος Αγγελόπουλος, υπουργός της «κυβέρνησης του βουνού» και Διοικητής της Εθνικής Τράπεζας μετά την μεταπολίτευση (ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ, Α., 2015(1994), σελ. 140). Ενώ καθημερινά σκοτώνονταν, χωρίς λόγο και με υπαιτιότητα του ΚΚΕ, ένοπλοι και των δύο πλευρών την περίοδο των Δεκεμβριανών, οι του ΚΚΕ/ΕΑΜ με τους μηχανισμούς τους, την Πολιτοφυλακή και την ΟΠΛΑ, «..άρχισαν να συλλαμβάνουν πολίτες, τους οποίους έστελναν στα βουνά ως ομήρους.. Είναι αδύνατο να υπολογίσουμε με ακρίβεια την έκταση της ωμής αυτής πράξης. Μόνον στην περιοχή Αθηνών ο αριθμός των ομήρων κυμαίνεται από 15.000 έως 35.000 άτομα, από τα οποία γύρω στις 4.000 εκτελέστηκαν ή πέθαναν λόγω κακουχιών», αναφέρει ο καθηγητής Κ. Τσουκαλάς, πρώην Βουλευτής Επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ (ΤΣΟΥΚΑΛΑΣ, Κ., 1981, σελ. 79).
Η Στάση του ΚΚΕ/ΕΑΜ/ΕΛΑΣ τον Δεκέμβριο του 1944 ήταν κατά τον Γ. Παπανδρέου, ΔΩΡΟΝ ΤΟΥ ΥΨΙΣΤΟΥ, γιατί τους οδήγησε είτε να αποδεχθεί το ΚΚΕ ειρηνικά τον αφοπλισμό του ΕΛΑΣ ή να επιχειρήσει τη Στάση «..υπό συνθήκας, όμως, πλέον, αι οποίαι ωδήγουν εις την συντριβήν του…». (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 1/3/1948). Επειδή η ήττα του ΚΚΕ στα Δεκεμβριανά ήταν «ήττα πολιτική, στρατιωτική αλλά κυρίως ηθική, έλυσε οριστικά και έμπρακτα το πρόβλημα της γεωπολιτικής θέσης της χώρας», ο Δεκέμβρης του 1944 κατατάσσεται από τον Μουμτζή «μαζί με την Μικρασιατική καταστροφή και το Κυπριακό.. στις τρεις μεγάλες περίοδους της ιστορίας μας του 20ου αιώνα που σφράγισαν την πορεία του Έθνους» (ΜΟΥΜΤΖΗΣ, Σ., 2123, ΣΕΛ. 25 & 27).
