Ενα κορίτσι που έζησε πριν από 50.000 χρόνια σε μια σπηλιά της Σιβηρίας αποκαλύπτει άγνωστα ως τώρα μυστικά για το παρελθόν μας. Ανασυνθέτοντας από το DNA του το γονιδίωμα του ανθρώπου
της Ντενίσοβα, ενός από τους στενότερους συγγενείς μας, οι επιστήμονες άντλησαν πολύτιμες πληροφορίες για τις γενετικές μεταβολές που οδήγησαν στον σύγχρονο άνθρωπο.
Η ανασύνθεση του γονιδιώματος, η οποία έγινε από ερευνητές του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ με τη χρήση μιας πρωτοποριακής τεχνικής, είναι η λεπτομερέστερη που έχει επιτευχθεί ως σήμερα επιτρέποντας για πρώτη φορά μια εις βάθος σύγκριση αρχαίου DNA με το δικό μας.
Απρόσμενος πρόγονος
Πριν από μερικά χρόνια ένας ρώσος επιστήμονας έστειλε στον Σβάντε Πάαμπο του Ινστιτούτου Εξελικτικής Ανθρωπολογίας Μαξ Πλανκ στη Λειψία έναν φρονιμίτη και ένα τμήμα οστού του μικρού δαχτύλου που είχαν ανακαλυφθεί σε ένα σπήλαιο στη Ντενίσοβα της Σιβηρίας, θεωρώντας ότι ανήκαν σε κάποιον από τους πρώτους σύγχρονους ανθρώπους.
Ο πρώτες αναλύσεις του DNA των δειγμάτων που ολοκληρώθηκαν το 2010 αποκάλυψαν ωστόσο ότι δεν ανήκαν στον Homo sapiens αλλά σε ένα άγνωστο είδος. Ο άνθρωπος της Ντενίσοβα, όπως ονομάστηκε από το σπήλαιο στο οποίο είχε εντοπισθεί, παρουσίαζε πολλές ομοιότητες με τον άνθρωπο του Νεάντερταλ και τον σύγχρονο άνθρωπο, αλλά και κάποια χαρακτηριστικά που τον διαφοροποιούσαν και από τους δυο.
Αρχαίο DNA «ζωντανεύει» με πρωτοποριακή τεχνική
Προχωρώντας ένα βήμα πιο πέρα στην εξέταση του απροσδόκηου στενού συγγενή μας οι ερευνητές του Ινστιτούτου Μαξ Πλανκ εφήρμοσαν μια νέα τεχνική, η οποία «χωρίζει» την έλικα του DNA στα δυο, επιτρέποντας την ανάλυση του κάθε σκέλους της ξεχωριστά. Με τον τρόπο αυτόν κατόρθωσαν να παραγάγουν για πρώτη φορά μια αλληλουχία αρχαίου γονιδιώματος εξαιρετικής πιστότητας – ανάλογης σχεδόν με αυτήν που επιτυγχάνεται από τις αναλύσεις των σύγχρονων ανθρώπινων γονιδιωμάτων.
Ετσι, όπως αναφέρουν στη μελέτη τους που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Science» είναι για πρώτη φορά σε θέση να δώσουν μια λεπτομερέστατη περιγραφή ενός πανάρχαιου προγόνου μας μόνο και μόνο από ένα κομματάκι οστού από το μικρό δαχτυλάκι του. Όπως δείχνουν τα γονίδιά του, το κορίτσι της Ντενίσοβα είχε καστανά μάτια και μαλλιά και «σταρένια» επιδερμίδα.
Σύγκριση με τον σύγχρονο άνθρωπο
Οι επιστήμονες συνέκριναν επίσης το γονιδίωμα του κοριτσιού της Ντενίσοβα με το γονιδίωμα του Νεάντερταλ και 11 σύγχρονων ανθρώπων από διάφορες περιοχές του πλανήτη, προκειμένου να καταγράψουν τις γενετικές μεταβολές που συντελέστηκαν στο είδος μας αφότου αποχωριστήκαμε από τον σιβηριανό πρόγονό μας.
Η σύγκριση οδήγησε σε έναν «σχεδόν πλήρη» κατάλογο με περίπου 100.000 τροποποιήσεις. Κάποιες από αυτές αφορούν γονίδια τα οποία σχετίζονται με τη λειτουργία του εγκεφάλου, άλλες ενδέχεται να σχετίζονται με τη μορφολογία του δέρματος, των ματιών και των δοντιών.
«Αυτή είναι η γενετική συνταγή για να γίνεις σύγχρονος άνθρωπος» δήλωσε ο κ. Πάαβο, μιλώντας στο ειδησεογραφικό τμήμα του «Science».
Εκτός της Αφρικής
Όπως υπολόγισαν οι επιστήμονες με βάση τις μεταλλάξεις, ο σύγχρονος άνθρωπος αποχωρίστηκε από τον άνθρωπο της Ντενίσοβα πριν από 170.000 με 700.000 χρόνια, αλλά εξακολούθησαν να συνυπάρχουν για πολλές δεκάδες χιλιετίες ώσπου το δεύτερο να εξαφανιστεί, πιθανώς πριν από 30.000 χρόνια. Το ανθρώπινο είδος που εντοπίστηκε στο σπήλαιο της Σιβηρίας είχε αποχωριστεί μαζί με τον Νεάντερταλ από το ίδιο είδος το οποίο είχε ήδη «βγει» από την Αφρική.
Η μικρή γενετική ποικιλομορφία του γονιδιώματος του ανθρώπου της Ντενίσοβα υποδηλώνει ότι, αν και εξαπλώθηκε σε αρκετή έκταση, το είδος δεν αυξήθηκε σε μεγάλους πληθυσμούς. Οι ερευνητές ανίχνευσαν γενετικό υλικό του σε ποσοστό 3% στους σύγχρονους κατοίκους νησιών της Νοτιοανατολικής Ασίας (περίπου 3%) καθώς και, σε μικρότερο ποσοστό, της ηπειρωτικής Κίνας.
Ενα παράδοξο εύρημα της μελέτης είναι πάντως ότι οι σύγχρονοι Ανατολικο-ασιάτες φέρουν σε μεγαλύτερο ποσοστό DNA του Νεάντερταλ από τους σύγχρονους Ευρωπαίους, παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα απολιθώματα Νεάντερταλ έχουν βρεθεί στην Ευρώπη.
