ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΙ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ: 1945-1950
Πρωθυπουργία ΣΟΦΟΥΛΗ
(22 Νοεμ.1945-3 Απριλίου 1946)
Αντώνη Ι. Ζαρκανέλα
π. Γενικού Διευθυντή Ανάπτυξης
της
Νομαρχίας Θεσσαλονίκης
Ορίζεται ημερομηνία εκλογών παρά τις αντιδράσεις
Όπως έχουμε ήδη αναφέρει σε προηγούμενα φύλλα η ημερομηνία
των εκλογών έχει ήδη οριστεί από τον Σοφούλη για την 31η Μαρτίου 1946. Κατά
παράβαση της Συμφωνίας της Βάρκιζας, για την οποία δεν αντέδρασε το ΚΚΕ,
ορίστηκαν πρώτα οι εκλογές και μετά το δημοψήφισμα. Ως εκλογικό σύστημα
επελέγη η απλή αναλογική παρά τις
αντιδράσεις του Λαϊκού Κόμματος που ήθελε το πλειοψηφικό. Ολα σχεδόν τα
πολιτικά κόμματα, συμφώνησαν με την διεξαγωγή των εκλογών εκτός του ΚΚΕ και
κάποιων μικρών χωρίς δύναμη και επιρροή στο εκλογικό σώμα κομμάτων που
συνεργαζόταν με αυτό στα πλαίσια του “νέου” ΕΑΜ που αποφάσισαν την αποχή. Την
αναβολή των εκλογών για κάποιο μικρό διάστημα ζήτησαν κάποιοι Υπουργοί της
κυβέρνησης για να ετοιμαστούν καλλίτερα οι εκλογές, γιατί δεν θα ήταν ομαλή η
διεξαγωγή τους λόγω του κλίματος που επικρατούσε, όπως έλεγαν. Οι περισσότεροι
από αυτούς δεν ανήκαν στην αριστερή πτέρυγα της κυβέρνησης, όπως, τουλάχιστον,
αφίνουν να εννοηθεί οι ιστορικοί της αριστεράς, για να δώσουν την εντύπωση οτι
όλη η αριστερά συμφωνούσε. Μέσα στον Μάρτιο και όχι νωρίτερα παραιτήθηκαν οι
Υπουργοί-Υφυπουργοί Πελτέκης, Ναυτιλίας, (από τον ΕΔΕΣ), Καζαντζάκης Ν., ανευ
Χαρτοφυλακίου, Νοβας Γ., Παιδείας, (Πρωθυπουργός της “αποστασίας” του 1965),
Καρτάλης Γ., Εφοδιασμού (πολιτικός αρχηγός της ΕΚΚΑ, του 5/42 Συντάγματος του
Ψαρρού, που δολοφονήθηκε άγρια από τον ΕΛΑΣ τον Απρίλιο του 1944), Μπουρδάρας Γ.,
ΤΤΤ., Μερκούρης Σ., Δημόσιας Τάξης, Μυλωνάς Αλ. Οικονομικών, Ευελπίδης Χρ.,
Γεωργίας, Ευριπάτος Π. Αεροπορίας, Παππάς
Γ. Υφυπουργός Εφοδιασμού, Γεωργάκης Ι., Γεν. Διοικητής Ιονίου.
Ο Καφαντάρης Γ., Α΄Αντιπρόεδρος και
Υπουργός Συντονισμού παραιτείται την 9η Μαρτίου αποστέλλοντας σχετική επιστολή
στον Πρωθυπουργό Σοφούλη τον οποίον και ενημέρωνε επί των απόψεων του για τις
εκλογές οι οποίες θεωρούσε οτι “..θα κυριαρχούνται υπό της νοθείας και της
βίας..” “θα αποτελούν ασύλληπτον χίμαιραν.”
διατυπώνοντας μάλιστα την άποψη οτι “..Η δεξιά κατόρθωσε..να καταστήση
τελείως υποχείριον της το Κράτος και να ασκεί διά των συμμοριών της και των
οργάνων της τάξεως....ανεξέλεγκτον επί των πληθυσμών βίαν..”. Ενας εν ενεργεία
Υπουργός μιας Κυβέρνησης που εκπροσωπούσε το Δημοκρατικό Κέντρο και ελαφρώς την
αριστερά αυτού, που ήταν στην Κυβέρνηση από τις 22 Νοεμβρίου, στις 9 Μαρτίου
1946, 22 ημέρες πριν από τις εκλογές μετέφερε τις ευθύνες στους άλλους, στον
Πρωθυπουργό, στους συναδέλφους του υπουργούς κατηγορώντας τους, για
αποτυχημένους, αλλά και στην Δεξιά που δεν είχε αντικειμενικά καμμιά σχέση με
την κυβέρνηση Σοφούλη, την οποία, μάλιστα, αντιπολιτεύονταν δριμύτητα.. Είχε
μέχρι τότε παραπονεθεί στον Πρωθυπουργό; Τί έκανε εκείνος ως Αντιπρόεδρος και
Υπουργός Συντονισμού ώστε να αλλάξει το κλίμα; Και αφού το κλίμα ήταν αυτό από
την αρχή γιατί δεν παραιτήθηκε πριν την ανακοίνωση προκήρυξης των εκλογών ή
έστω την επομένη αυτής; Ο έτερος των
Αντιπροέδρων Εμ. Τσουδερός δεν παραιτήθηκε αλλά δήλωνε οτι δεν θα ελάμβανε
μέρος στις εκλογές.
Όμως, “..αδάμαστος ο Θ.
Σοφούλης”, όπως αναφέρει ο ιστορικός της αριστεράς ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ
{(1973)-(2011)} σελ.134, “χωρίς να εγκαταλείψη στιγμή ούτε την ψυχραιμία
ούτε την πίστή του, δήλωνε: “Δεν υπάρχει κυβερνητική κρίσις. Αι εκλογαί θα
διεξαχθούν οπωσδήποτε την καθορισμένην ημέραν”.
Τί θα έκανε το ΚΚΕ;
Η απόφαση του ΚΚΕ να απόσχει από τις
εκλογές είχε ληφθεί ουσιαστικά πολύ πριν αποφασιστεί τελικά στα πλαίσια της 2ης
Ολομέλειας της Κ.Ε του ΚΚΕ που συνήλθε 12-15 Φεβρουαρίου 1946. Από καιρό το ΚΚΕ
κάνοντας χρήση, την γνωστή μέχρι σήμερα τακτική, να προδικάζει εξελίξεις έστω
και αν αυτές είναι φαντασιακές, είχε ήδη
προεξοφλήσει οτι οι εκλογές θα ήταν παρωδία οτι θα γινόταν υπό συνθήκες βίας
και νοθείας κλπ. Μάλιστα, η ΚΕ του ΚΚΕ πονηρά σκεπτόμενη “εξουσιοδοτούσε” τον
λεγόμενο Συνασπισμό Κομμάτων του ΕΑΜ για τη λήψη των τελικών αποφάσεων, στις
οποίες θα υπάκουε και το ίδιο. Και ήταν πονηρή η σκέψη του ΚΚΕ γιατί γνώριζε
οτι ήδη η Κεντρική Επιτροπή του “νέου” ΕΑΜ, στις 7 Φεβρουαρίου 1946 είχε
αποφασίσει ουσιαστικά αποχή από τις εκλογές. Γνώριζε επίσης το ΚΚΕ οτι τόσον το
ίδιο όσον και το ΕΑΜ είχαν συστήσει στους οπαδούς τους να μην εγγραφούν στους
εκλογικούς καταλόγους, οταν άνοιξε η διαδικασία ήδη από την Κυβέρνηση Βούλγαρη,
τον Σεπτέμβριο του 1945, η οποία και είχε ανακοινώσει την πρώτη, κατ΄αρχήν,
ημερομηνία πραγματοποίησης των εκλογών για τον Ιανουάριο του 1946.
Το ΚΚΕ εν όψει της διοργάνωσης της
2ης Ολομέλειας και των θεμάτων που θα συζητούνταν σε αυτήν έστειλε τριμελή
αντιπροσωπεία του ΕΑΜ που αποτελούνταν από τον Μ. Παρτσαλίδη, που ήταν
επικεφαλής, τον Νεόκοσμο Γρηγοριάδη – Πρόεδρο της Εθνοσυνέλευσης της
“Κυβέρνησης του Βουνού”-ΠΕΕΑ και πατέρα του ιστορικού της Αριστεράς Σόλωνα
Γρηγοριάδη και εθνοσυμβούλου του ιδίου – και του Λούλη Αλ., προκειμένου να
επισκεφθούν τις πρωτεύουσες των συμμάχων χωρών για ενημέρωση των κυβερνήσεων
και της κοινής γνώμης. Η επιτροπή δεν είχε επιστρέψει ακόμη από την Μόσχα,
τελευταίο σταθμό της αντιπροσωπείας. Ετσι,
στη διάρκεια της Ολομέλειας κατά τη συζήτηση του θέματος της αποχής, ο
Ζαχαριάδης ζήτησε να μην ληφθεί απόφαση επικαλούμενος την απουσία του
Παρτσαλίδη και κατάφερε να πείσει την Ολομέλεια να εξουσιοδοτήσει το Πολιτικό
Γραφείο του ΚΚΕ να αποφασίσει αυτό για τις εκλογές μετά την επιστροφή της
αντιπροσωπείας που θα μετέφερε και τις απόψεις των αδελφών Κομμουνιστικών
Κομμάτων και κυρίως την άποψη της Σοβιετικής Ένωσης σύμφωνα με τις απόλυτα
έγκυρες πηγές που επικαλείται ο ΖΑΟΥΣΗΣ (1992), που είναι οι πρωταγωνιστές
Παρτσαλίδης Μ., Μ. Βαφειάδης και ο συγγραφέας Σ. Γρηγοριάδης. Μετά την
επιστροφή της αντιπροσωπείας ο Παρτσαλίδης ενημέρωσε τον Ζαχαριάδη για την
συμβουλή της Σοβιετικής Ένωσης για συμμετοχή στις εκλογές αλλά ο Ζαχαριάδης
έβαλε τις φωνές. Οταν κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης του Πολιτικού Γραφείου ο
Παρτσαλίδης ενημέρωσε το Π.Γ. για τα αποτελέσματα των επισκέψεών τους και
αναφέρθηκε και στην θέση της ΕΣΣΔ για τις εκλογές ο Ζαχαριάδης φωνάζοντας είπε: “Γι΄αυτά τα
πράγματα εμείς θ΄αποφασίσουμε. Δεν υπάρχει πια Κομμουνιστική Διεθνής. Μόνο αν
πειστεί το Κόμμα, θ΄αλλάξουμε γραμμή...”. Και εννοούσε το Πολιτικό Γραφείο
που είχε ήδη φροντίσει να εξουσιοδοτηθεί από την Ολομέλεια και καθώς ήταν
ολιγομελές και υπάκουο δεν θα αντιδρούσε. Ενώ στην Ολομέλεια μπορεί να ακούγονταν
και αντίθετες φωνές. Στην ψηφοφορία η απόφαση ήταν ομόφωνη υπέρ της αποχής.
Ακόμη και η Χρύσα Χατζηβασιλείου, που ήταν λογική και ψύχραιμη, ψήφισε υπέρ,
όπως και άλλοι που ενώ αντιτάχθηκαν στη συζήτηση π.χ. Θ. Χατζής και Μ.
Βαφειάδης ψήφισαν, τελικά, ναι..
Σχετικά με την απόφαση υπήρξαν εκ
των υστέρων κάποιες διευκρινίσεις που ενώ πιστοποιούν τα ανωτέρω δείχνουν και
τις αντιφάσεις αλλά κυρίως την εσωτερική “δημοκρατία” που υπήρχε στο κόμμα.
Ετσι ο Μ. Βαφειάδης σε συνέντευξη που έδωσε στο περιοδική των Αθηνών Επίκαιρα
(Φύλλο 2-12-1976) ισχυρίζεται οτι “..Ο Στάλιν τους είπε: “Σωστό θα είναι να
πάρετε μέρος στις εκλογές” ..Ο Παρτσαλίδης το είπε (τη συμβουλή του Στάλιν)
κάτω στον Ζαχαριάδη και το κράτησαν κρυφό...Στη 2η Ολομέλεια το πράγμα δεν
ειπώθηκε.. Εγώ το έμαθα το 1948, όταν ήμουν στο βουνό.”
Ο Παρτσαλίδης λίγους μήνες νωρίτερα
(2-3-1976) σε συνέντευξή του στον Φ. Ηλιού στην εφημερίδα “Αυγή” έλεγε
οτι όταν η επιτροπή είχε πάει στη Μόσχα κλήθηκε ιδιαιτέρως από τον Πετρώφ –
σημείωση του γράφοντος: ο Πετρώφ ήταν ένας απλός τμηματάρχης μιας υπηρεσίας του
Κομουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης -
που του είπε οτι θα έπρεπε να αποφύγουν την αποχή και να πάρουν μέρος στις εκλογές. Και
συνεχίζει ο Παρτσαλίδης “..Ο Πετρώφ που μου διαβίβασε τη γνώμη αυτή,
διευκρίνισε οτι πρόκειται για υπόδειξη
του Μολότωφ – σημείωση ο Μολότωφ ήταν τότε Υπουργός των Εξωτερικών της
Σοβιετικής Ένωσης -.. Ο Ζαχαριάδης είχε μια έκρηξη στο Πολιτικό Γραφείο. Έβαλε
τις φωνές. Γι αυτά τα πράγματα εμείς θα αποφασίσουμε κλπ. Υστερα από αυτή την
έκρηξη κανένα μέλος του Πολιτικού Γραφείου δεν μίλησε. Ακόμα και η Χρύσα
Χατζηβασιλείου κλπ. ..Το ίδιο και ο Σάντος”. Ο Παρτσαλίδης στην ιδια
συνέντευξη διατυπώνει την άποψη οτι “..ήταν η πρώτη φορά στην ιστορία του
ΚΚΕ που η ηγεσία του δεν έπαιρνε υπόψη της μια υπόδειξη του Κομμουνιστικού
Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης”.
(Συνεχίζεται)
