Β' μέρος (δείτε εδώ το α' μέρος)
Τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια ανέρχονται σήμερα στα 108 δισ. ευρώ, εκ συνόλου δανείων 203 δισ. ευρώ. Πιο απλά το 53% των δανείων των ελληνικών τραπεζών είναι κόκκινα δάνεια.
Από αυτά τα 40 δισ. ευρώ είναι δάνεια μεγάλων επιχειρήσεων, ήτοι αφορούν σε δανειακές συμβάσεις που ήδη μπορούν να πουληθούν στη βάση του νομοθετικού πλαισίου που ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 2016.
Τα 28 δισ. ευρώ των κόκκινων δανείων αφορούν σε στεγαστικά δάνεια και το 43% αυτών, δηλαδή 12 δισ. ευρώ αφορούν σε δάνεια πρώτης κατοικίας.
Τα 20 δισ. ευρώ των κόκκινων δανείων αφορούν σε επιχειρηματικά δάνεια μικρομεσαίων επιχειρήσεων και το 60% αυτών, δηλαδή 12 δισ. ευρώ αφορούν σε δάνεια άνω του 1 εκατ. ευρώ.
Τα 10 δισ. ευρώ των κόκκινων δανείων αφορούν σε καταναλωτικά δάνεια, αυτά εμφανίζουν το υψηλότερο ποσοστό µη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων στο σύνολο των δανείων, καθώς δεν εξυπηρετούνται σχεδόν 6 στα 10.
Μη εξυπηρετούμενα δάνεια 9 δισ. ευρώ έχουν στο χαρτοφυλάκιο τους και οι «κακές τράπεζες» (ΑΤΕ Βank, FBB, Probank, Proton Bank, T-Bank, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και των συνεταιριστικών Αχαϊκή, Δωδεκανήσου, Ευβοίας, Λαμίας, Λέσβου-Λήμνου, Δυτικής Μακεδονίας και Πελοποννήσου).
Ποια δάνεια πωλούνται
Σήμερα επιτρέπεται η πώληση των επιχειρηματικών δανείων μεγάλων επιχειρήσεων, ήτοι εταιρειών με τζίρο άνω των 50 εκατ. ευρώ και προσωπικό150 ατόμων. Αυτό αυτομάτως σημαίνει πως από το σύνολο των 96,081 δισ. ευρώ που είναι τα επιχειρηματικά δάνεια , προς πώληση είναι ήδη το 42%, δηλαδή δάνεια 40 δισ. ευρώ, με την κυβέρνηση να διαπραγματεύεται την τύχη του εναπομείναντος 58%.
Από το σύνολο των επιχειρηματικών δανείων τα 1,4 δισ. ευρώ αφορούν σε δάνεια προς την γεωργία, τα 20,9 δισ. ευρώ σε δάνεια προς τη βιομηχανία, τα 18,8 δισ. ευρώ δάνεια προς το εμπόριο, 7,4 δισ. ευρώ δάνεια προς τον τουρισμό, 9,2 δισ. ευρώ δάνεια προς τη ναυτιλία και 10,1 δισ. ευρώ δάνεια προς εταιρείες κατασκευών. Δάνεια 4,7 δισ. ευρώ έχουν δοθεί σε εταιρείες ηλεκτρισμού, φωταερίου, και ύδρευσης, σε ΜΜΕ δάνεια 2,4 δισ. ευρώ, σε μεταφορικές εταιρείες 844 εκατ., ευρώ, σε εταιρείες διαχείρισης ακίνητης περιουσίας 4,5 δισ. ευρώ και σε λοιπές επιχειρηματικές δραστηριότητες δάνεια 8,5 δισ. ευρώ. Εξ αυτών τα δάνεια της βιομηχανίας, του εμπορίου, της ναυτιλίας, των κατασκευών , των ΜΜΕ και των τουριστικών επιχειρήσεων είναι στη κορυφή των μη εξυπηρετούμενων δανείων.
Σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία περισσότεροι από 20 μεγάλοι ξενοδοχειακοί όμιλοι με υποχρεώσεις γύρω στο 1,5 δισ. ευρώ αντιμετωπίζουν πρόβλημα αφού δεν μπορούν να εξυπηρετήσουν εγκαίρως τα δάνεια τους. Ουσιαστικά πρόκειται για 1 στα 7 δάνεια που έχουν δοθεί στις τουριστικές επιχειρήσεις. Αλλά η εικόνα αυτή είναι αποσπασματική και δεν αποτυπώνει το συνολικό πρόβλημα.
Το νέο θεσμικό πλαίσιο επιτρέπει ήδη την πώληση κόκκινων στεγαστικών δανείων που έχουν ως υποθήκη δευτερεύουσα ή εξοχική κατοικία. Πρόκειται για δάνεια συνολικής αξίας 16 δισ. ευρώ, εκ συνόλου στεγαστικών δανείων 67 δισ. ευρώ.
Το 42% των στεγαστικών δανείων δεν εξυπηρετείται, την ίδια στιγμή που περισσότερες από 50.000 επιχειρήσεις έχουν δανειστεί με εγγυήσεις ακινήτων και κινδυνεύουν να τα χάσουν. Σε πολλές δε περιπτώσεις μικρομεσαίοι επιχειρηματίες έχουν υποθηκεύσει την προσωπική τους περιουσία. Εκτιμάται πως προς πώληση μπορούν ήδη να βγουν δάνεια που σχετίζονται με 50.000 δευτερεύουσες ή εξοχικές κατοικίες.
Αντικίνητρα για τους κακοπληρωτές
«Τέλος» στις πρακτικές εκείνων των δανειοληπτών που τα τελευταία χρόνια δεν αποπλήρωναν τα δάνεια τους, ενώ μπορούσαν να το κάνουν, λειτουργώντας σε βάρος των συνεπών δανειοληπτών, έβαλε το τρίτο Μνημόνιο και οι αλλαγές που επέφερε στο νόμο 3869/2010, γνωστό και ως «νόμο Κατσέλη».
Είναι πλέον καταγεγραμμένο ότι το πλαίσιο ρύθμισης οφειλών υποχρεωμένων νοικοκυριών που εισήγαγε ο «νόμος Κατσέλη», το εκμεταλλεύτηκαν και δανειολήπτες που δεν τελούσαν σε αδυναμία πληρωμής. Δεν είναι τυχαίο ότι από την ψήφιση του νόμου 3869/2010 και μετά τα δάνεια σε καθυστέρηση εκτοξεύτηκαν από το 5% περίπου στο 53% σήμερα.
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως και οι διοικήσεις των ελληνικών τραπεζών είχαν εγκαίρως προειδοποιήσει για το πλήγμα που θα επέφερε στην «κουλτούρα πληρωμών» των δανειοληπτών η σχετική ρύθμιση, αλλά και για τον ηθικό κίνδυνο που θα προέκυπτε, δεδομένου ότι όσοι δεν ρύθμιζαν τις οφειλές τους βάση του ευνοϊκού νομοθετικού πλαισίου, αργά ή γρήγορα θα αισθάνονταν πως θα έπρεπε να το κάνουν, ώστε να μην βγουν χαμένοι έναντι των συστηματικά «μπαταχτσήδων».
Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που δανειολήπτες με πολύ καλό προφίλ και πολύχρονη συνέπεια στην καταβολή οφειλών, άφησαν απλήρωτες δόσεις για 6 έως και 12 μήνες για να υποβάλουν αίτηση υπαγωγής στο «νόμο Κατσέλη», δηλώνοντας αδυναμία ανταπόκρισης στις υποχρεώσεις τους, μόνο και μόνο ακολουθώντας τη «μόδα» προσφυγών στα Ειρηνοδικεία, ως απότοκο των ρυθμίσεων του νόμου 3869/2010.
Αν και οι δανειστές προσπαθούσαν ήδη από το 2013 να αλλάξουν τα κριτήρια του «νόμου Κατσέλη» και να οριοθετήσουν τις υποχρεώσεις των δανειοληπτών έναντι των τραπεζών, αυτό τελικά επιτεύχθηκε με το τρίτο Μνημόνιο. Με αυτό εισήχθησαν τρεις μορφές αντικινήτρων: 1) Αυστηροποιήθηκε ο «νόμος Κατσέλη»,2) αναβαθμίσθηκε ο Κώδικας Δεοντολογίας της Τράπεζας της Ελλάδος, 3) επετράπη η πώληση δανείων σε μη τραπεζικές εταιρείες.
Πλέον με το νέο αναθεωρημένο πλαίσιο η προστασία για τους δανειολήπτες είναι λελογισμένη και δεν επιτρέπονται καταστρατηγήσεις από τους λεγόμενους «στρατηγικούς κακοπληρωτές». Με τον τρόπο αυτό εμπεδώνεται η έννοια της κοινωνικής δικαιοσύνης.
Βάσει του αναθεωρημένου «νόμου Κατσέλη» 57.500 οφειλέτες που ανήκουν στις ευπαθείς ομάδες προστατεύονται πλήρως από τους πλειστηριασμούς πρώτης κατοικίας και 80.500 δανειολήπτες που ανήκουν στη «μεσαία» τάξη έχουν μερική προστασία. Οι οφειλές της δεύτερης κατηγορίες προστατεύονται υπό προϋποθέσεις. Ενδεικτικώς μεταξύ άλλων πρέπει να υπήρξαν συνεργάσιμοι δανειολήπτες κατά τον χρόνο της αρχικής καθυστέρησης του δανείου, το μηνιαίο διαθέσιμο οικογενειακό τους εισόδημα να μην υπερβαίνει τις εύλογες δαπάνες διαβίωσης, προσαυξημένες κατά 70% και να πληρούν περιουσιακά κριτήρια (η αντικειμενική αξία της κύριας κατοικίας να μην υπερβαίνει τις 180.000 ευρώ για τον άγαμο, προσαυξημένη κατά 40.000 ευρώ για τον έγγαμο).
Εναλλακτικά όσοι δεν ρυθμίζουν οφειλές με υπαγωγή στο «νόμο Κατσέλη» (δόθηκε παράταση της προθεσμίας για την υπαγωγή έως τις 30 Απριλίου 2016) έχουν τη δυνατότητα απευθείας προσφυγής τους στην τράπεζα, ώστε να υπάρξει ρύθμιση του δανείου τους μέσω μείωσης δόσεων, με οδικό χάρτη τον Κώδικα Δεοντολογίας Τραπεζών. Εφόσον ο δανειολήπτης είναι συνεργάσιμος και πληροί τα κριτήρια που προβλέπονται μπορεί να πετύχει επιμήκυνση του δανείου του, χαμηλότερες δόσεις και άλλες λύσεις, ώστε το δάνειο του να μην θεωρείται «κόκκινο» και να μην απειλείται με πλειστηριασμούς και μέτρα αναγκαστικής εκτέλεσης.
Τέλος, από ψυχολογικής και μόνον άποψης, η αντίληψη κάποιων ότι το δάνειο τους θα κινδυνεύσει να βρεθεί στα χέρια μη τραπεζικών εταιρειών, με άγνωστες για αυτούς συνέπειες και επιπτώσεις, λειτουργεί αποτρεπτικά στο να συνεχίσουν να απέχουν των πληρωμών και τους οδηγεί σε συμμόρφωση με τις υποχρεώσεις τους και στην εξυπηρέτηση των δανείων τους.
«Μπορώ να αγοράσω εγώ το δάνειο μου;»
Πολλοί «κόκκινοι» δανειολήπτες εμφανίζονται σήμερα να υποστηρίζουν πως εάν η τράπεζά τους, τους πουλούσε το δάνειο τους στο 30% της ονομαστικής του αξίας εκείνοι θα το αγόραζαν. Στη βάση αυτή αφενός ψέγουν τράπεζες και funds που τους εξαιρούν από αυτή τη διαδικασία και αφετέρου προσπαθούν να δικαιολογήσουν το γεγονός ότι εξακολουθούν να μην είναι συνεπείς στις υποχρεώσεις τους.
Αλλά αυτό που σχηματικά ζητούν δεν προβλέπετε από το νόμο. Ένα δάνειο μπορεί να αναδιαρθρωθεί και μπορεί να εξοφληθεί με ευνοϊκούς όρους, όταν η τράπεζα το κρίνει αυτό συμφέρον. Αλλά εξόφληση δανείων με κούρεμα της ονομαστικής οφειλής κατά 70% ειδικά σε δανειολήπτες που έχουν την οικονομική δυνατότητα να εξυπηρετήσουν τις οφειλές τους είναι κάτι που απαγορεύεται από την τραπεζική πρακτική και θα μπορούσε να θεωρηθεί απιστία, καθώς ζημιώνει την τράπεζα.
Δεν είναι τυχαίο πως χρειάστηκαν ειδικοί νόμοι (Κατσέλη, Χατζηδάκη και Δένδια) για να ρυθμίσουν τις περιπτώσεις διευθέτησης οφειλών νοικοκυριών και επιχειρήσεων που τελούν σε αδυναμία αποπληρωμής των οφειλών τους. Αυτό έγινε διότι το τραπεζικό σύστημα δεν μπορούσε να το πράξει και έπρεπε να υπάρξουν δικαστικές αποφάσεις.
Αλλά σε κάθε περίπτωση η πώληση δανείου ως συναλλαγή δεν μπορούσε, ούτε μπορεί να γίνει μεταξύ τράπεζας και φυσικού προσώπου. Πριν τη ψήφιση του νόμου για την ίδρυση και λειτουργία εταιρειών διαχείρισης ή απόκτησης απαιτήσεων πιστωτικών ιδρυμάτων από δάνεια σε καθυστέρηση (ν.4354/2015), ένα πιστωτικό ίδρυμα μπορούσε να πωλήσει δάνεια μόνον σε άλλη τράπεζα. Τα δάνεια αυτά δίδονταν ομαδικά (πακέτο) και όχι μεμονωμένα. Με τις νέες πρόνοιες τους νόμου μπορεί να πουλήσει τα ίδια πακέτα δανείων στις προσεχώς νεοσυσταθείσες εταιρείες.
Αλλά για να διασφαλίσει πως πίσω από μια εταιρεία διαχείρισης ή αγοράς δανείων δεν βρίσκεται κάποιος επιχειρηματίας που απλά θέλει να αποκτήσει δάνεια εταιρειών του φθηνότερα, ο ν.4354/2015 προβλέπει πως για την λήψη της σχετικής άδειας είναι απαραίτητη η πιστοποίηση της ταυτότητας των μετόχων και των προσώπων που έχουν ειδικές συμμετοχές στην εταιρεία διαχείρισης.
Στο σημείο αυτό πρέπει να διευκρινισθεί πως το τί θα συμφωνήσει η εταιρεία διαχείρισης με τους δανειολήπτες σχετικά με την εξόφληση των υποχρεώσεων τους είναι κάτι που πλέον δεν θα αφορά τις τράπεζες, ειδικά εάν τα σχετικά δάνεια έχουν φύγει από τα βιβλία τους και έχουν πουληθεί σε εταιρείες απόκτησης απαιτήσεων. Στην περίπτωση αυτή δεν αποκλείεται να προκύψουν και ευκαιρίες για συγκεκριμένους δανειολήπτες που θα έχουν τη δυνατότητα να εξυπηρετήσουν ή να εξοφλήσουν τα δάνεια τους με όρους καλύτερους από τους υφιστάμενους.
Σε κάθε περίπτωση οι εταιρείες διαχείρισης δεν θα μπορούν να πράξουν οτιδήποτε οδηγεί στη χειροτέρευση της θέσης του οφειλέτη και του εγγυητή, σε σχέση με όσα απολάμβαναν όταν το δάνειο τους ήταν στην κατοχή της τράπεζας.
Ο συνεργάσιμος δανειολήπτης
Η έννοια του συνεργάσιμου δανειολήπτη έχει σημαντική σημασία στο νέο περιβάλλον των «κόκκινων» δανείων και αποτελεί προϋπόθεση για την προστασία της πρώτης κατοικίας. Στη βάση αυτή απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή από τους δανειολήπτες, καθώς η μη τήρηση όλων των απαιτήσεων που ορίζει ο Κώδικας Δεοντολογίας της Τράπεζας της Ελλάδος μπορεί να σημάνει τον χαρακτηρισμό κάποιου δανειολήπτη ως μη συνεργάσιμου, οδηγώντας έτσι στην άρση των προϋποθέσεων για την προστασία της κατοικίας του και στον πλειστηριασμό της.
Σύμφωνα με τον ορισμό που έχει δώσει η Τράπεζα της Ελλάδος ένας δανειολήπτης είναι συνεργάσιμος έναντι των δανειστών του όταν παρέχει πλήρη και επικαιροποιημένα στοιχεία επικοινωνίας στους δανειστές ή όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό τους (π.χ., αριθμούς σταθερού, κινητού τηλεφώνου και τηλεομοιοτυπίας, ηλεκτρονική διεύθυνση, διεύθυνση κατοικίας και εργασίας) και προβαίνει σε ορισμό συγγενικού ή φιλικού προσώπου ως αντικλήτου επικοινωνίας για κάθε περίπτωση που ο ίδιος δεν είναι διαθέσιμος,
Ο ίδιος πρέπει να είναι διαθέσιμος εντός 15 εργάσιμων ημερών και με κάθε πρόσφορο τρόπο για επικοινωνία με τον δανειστή ή με όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό του και ανταποκρίνεται με ειλικρίνεια και σαφήνεια σε κλήσεις και επιστολές του δανειστή ή όποιου ενεργεί νομίμως για λογαριασμό του, αυτοπροσώπως είτε διά του αντικλήτου του και να προβαίνει αυτοπροσώπως είτε μέσω του αντικλήτου του σε πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση πληροφοριών προς τον δανειστή ή όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό του, αναφορικά με την τρέχουσα οικονομική του κατάσταση, εντός 15 εργασίμων ημερών από την ημέρα μεταβολής της ή εντός 15 εργάσιμων ημερών από την ημέρα που θα ζητηθούν ανάλογες πληροφορίες από τον δανειστή ή όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό του.
Ακόμη πρέπει να προβαίνει αυτοπροσώπως είτε διά του αντικλήτου του, και εντός 15 εργάσιμων ημερών από την ημέρα που θα περιέλθουν σε γνώση του, σε πλήρη και ειλικρινή γνωστοποίηση προς τον δανειστή ή όποιον ενεργεί για λογαριασμό του των πληροφοριών που θα έχουν σημαντικές επιπτώσεις στη μελλοντική οικονομική του κατάσταση (π.χ., εκπλήρωση προϋποθέσεων για τη λήψη επιδόματος, εμφάνιση νέων περιουσιακών στοιχείων που θα περιέλθουν στην κυριότητά του, όπως κληρονομιά κ.λπ., απώλεια κυριότητας περιουσιακών στοιχείων, ανακοινώσεις απόλυσης, καταγγελίες μισθώσεων, εξαγορά ασφαλιστικών προϊόντων, κέρδη οποιασδήποτε μορφής κ.λπ.) και σε κάθε περίπτωση να συναινεί σε διερεύνηση εναλλακτικής πρότασης αναδιάρθρωσης με τον δανειστή ή όποιον ενεργεί νομίμως για λογαριασμό του, σύμφωνα με τα προβλεπόμενα στον Κώδικα Δεοντολογίας.
Οι τράπεζες έχουν ήδη στείλει στους υπερήμερους δανειολήπτες προειδοποιητικές επιστολές, μέσω των οποίων τους ενημερώνουν για τα χρέη τους και τους καλούν να συνεργαστούν. Η μέχρι σήμερα ανταπόκριση δεν κρίνεται ικανοποιητική.
Συνεχίζεται...
