Στο σημερινό άρθρο θα δούμε τις επιπτώσεις της καθίζησης των τιμών του πετρελαίου τον τελευταίο ενάμιση χρόνο. Επίσης θα θυμηθούμε πως φτάσαμε σε αυτή την κατάσταση,
ποιοι είναι οι χαμένοι και οι κερδισμένοι μέχρι τώρα, και πως προδιαγράφεται το μέλλον για την παγκόσμια οικονομία σε παρατεταμένα χαμηλές τιμές. Σε επόμενα άρθρα θα μιλήσουμε και για επενδυτικές συμβουλές.
Τη στιγμή που γράφω αυτές τις γραμμές το πετρέλαιο Brent εμπορεύεται γύρω από το ψυχολογικό (κυρίως) όριο των $30/βαρέλι. Η τιμή αυτή είναι χαμηλότερη ακόμα και από το ναδίρ στο οποίο είχε φτάσει εν μέσω της κρίσης του 2008. Υπενθυμίζω επίσης ότι ο μέσος όρος 2011-2014 ήταν άνω των $100/βαρέλι. Εώς το τέλος του 2014 οι μελέτες για νέα πρότζεκτ γίνονταν με πρόβλεψη τιμών άνω των $80/βαρέλι ανά μέσο όρο, ενώ υπήρχαν και κάποια που χρειάζονταν και άνω των $100/βαρέλι για να είναι επικερδή. Είναι λοιπόν εμφανές ότι ο ενεργειακός τομέας, κρατικός και ιδιωτικός, είχε επαναπαυθεί και δεν ήταν προετοιμασμένος για αυτό το σοκ.
Από το τέλος του 2014 εώς σήμερα οι περικοπές είναι δραματικές σε όλη την εφοδιαστική αλυσίδα του ενεργειακού τομέα. Έχουν ακυρωθεί περίπου 68 μεγάλα πρότζεκτ πετρελαίου και αερίου συνολικής αξίας $380 δισ, τα οποία θεωρητικά θα αντλούσαν και θα έφερναν στην αγορά 27 δισ. βαρέλια σε βάθος χρόνου. Ως συνέπεια έχουν χαθεί περίπου 70 χιλ. θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ μόνο, ενώ παγκοσμίως ο αριθμός υπολογίζεται στις 200 χιλ. θέσεις. Οι απώλειες αυτές αφορούν κυρίως θέσεις σε έρευνα και παραγωγή (Upstream) αλλά έχει πληγεί και η διύλιση εν μέρει (Downstream). Μεγάλο βάρος των απολύσεων έχει πέσει στις εταιρείες που παρέχουν υποστηρικτικές υπηρεσίες στις πετρελαϊκές (Oil field services companies). Οι εργαζόμενοι αυτοί δεν μπορούν να μετακινηθούν ούτε στον τομέα των εξορύξεων, που προσφέρει παρεμφερείς θέσεις, γιατί και εκεί οι τιμές των μεταλλευμάτων είναι σε ιστορικά χαμηλά και οι ζημίες είναι τεράστιες. Φυσικά οι περικοπές δεν σταματάνε εκεί και έχουν πλήξει εταιρείες συμβούλων, δικηγορικά γραφεία, βιομηχανίες χάλυβα που φτιάχνουν εξοπλισμό για αγωγούς, κατασκευαστικές εταιρείες κτλ. Η λίστα είναι ατελείωτη και ακόμα κανείς δεν είναι σίγουρος για το ακριβές μέγεθος των επιπτώσεων στην οικονομία. Τέλος, μεγάλες ζημίες καταγράφουν και οι τράπεζες που έχουν έκθεση σε δάνεια στον ενεργειακό κλάδο.
Πριν από περίπου ένα χρόνο, έγραφα από αυτό το βήμα: «Αρχίζοντας από την παραγωγή, βλέπουμε άμεσα ότι αυτή υπερβαίνει την κατανάλωση.” … » Στην αντίπερα όχθη, τα νέα σχετικά με την κατανάλωση πετρελαίου δεν είναι καλά.” … » Βάσει των παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι έχουμε να κάνουμε με μια πτώση τιμών λόγω συνδυασμού αύξησης παραγωγής (supply shock) και (σε μικρότερο βαθμό) λόγω μείωσης κατανάλωσης (demand shock).” (Πτώση της τιμής του πετρελαίου: Γιατί τόσο απότομα; 24/01/2015]). Σήμερα η κατάσταση δεν έχει αλλάξει. Κατά τη διάρκεια του 2015 οι χαμηλές τιμές πετρελαίου βοήθησαν στην αύξηση της κατανάλωσης κατά ~1,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα, αφού οι ιδιώτες και επιχειρήσεις εκμεταλλεύθηκαν την συγκυρία (κάτι που παρατηρεί κανείς και στους ελληνικούς δρόμους). Ωστόσο αυτό δεν ήταν αρκετό να απορροφήσει την αύξηση της παραγωγής που ανήλθε σε ~2.6 εκατ. βαρέλια την ημέρα, εξ ου και το αποκαλούμενο supply shock.
Αφού λοιπόν καταγράψαμε τις ζημιές και βρήκαμε ποιος φταίει, ας δούμε τώρα ποιοι είναι οι κερδισμένοι και οι χαμένοι. Ο μεγαλύτερος κερδισμένος είναι ο απλός πολίτης, που άμεσα ή έμμεσα καταναλώνει πετρελαϊκά προϊόντα και παράγωγα (π.χ. καύσιμα, πλαστικά, χημικά κτλ). Η ετήσια εξοικονόμηση από τις χαμηλότερες τιμές είναι ευπρόσδεκτη μετά από μια σχεδόν μια δεκαετία υψηλών τιμών. Κατ’ επέκταση όλες οι χώρες που είναι καταναλωτές πετρελαίου θα δουν βελτίωση στο εμπορικό τους ισοζύγιο, κυρίως στην Ευρώπη (εκτός Νορβηγίας) και στην Ασία (εκτός Ινδονησίας και Μαλαισίας). Επίσης κερδισμένο βγαίνει το δολάριο, αφού οι ΗΠΑ στέλνουν λιγότερα δολάρια για αγορές στο εξωτερικό. Με τη σειρά του αυτό επιτάχυνε την πτώση αφού το πετρέλαιο παγκοσμίως αποτιμάται σε δολάρια. Οι πλοιοκτήτες είναι έτεροι κερδισμένοι, αφού αυξάνονται τα φορτία πετρελαίου και ταυτόχρονα ελαττώνονται τα κόστη τους για καύσιμα. Επιπλέον κάποιες ποσότητες αποθηκεύονται πάνω σε πλοία από τους τρέιντερς (floating storage). Οι αυτοκινητοβιομηχανίες, η αγροτική δραστηριότητα, οι αεροπορικές εταιρείες έχουν ήδη δει θετικό αντίκτυπο στα αποτελέσματα τους.
Στο στρατόπεδο των χαμένων τα πράγματα είναι πιο απλά. Οι χώρες-παραγωγοί πετρελαίου που υπολόγιζαν σε έσοδα από τις πωλήσεις πετρελαίου τα έχουν χαμένα. Οι χώρες αυτές είναι η Βενεζουέλα, η Νιγηρία, η Ρωσία, και οι χώρες του Περσικού Κόλπου. Οι περισσότερες έχουν μεγάλα ελλείμματα στους προϋπολογισμούς τους και προσπαθούν να τα καλύψουν με πρωτόγνωρα για τους πολίτες τους μέτρα. Ήδη μειώνονται οι κρατικές επιχορηγήσεις στην τιμή των καυσίμων (Νιγηρία, Αραβ. Κόλπος), εισάγεται ή αυξάνεται ο φόρος εισοδήματος (Αραβ. Κόλπος), γίνονται περικοπές προϋπολογισμών (Βραζιλία, Ρωσία, Αραβ. Κόλπος) και ούτω καθεξής. Οι ιδιωτικές πετρελαϊκές εταιρείες, ανεξαρτήτως μεγέθους, δεν παρέμειναν αλώβητες και αυτό φαίνεται ήδη στις μειώσεις προσωπικού και επενδύσεων. Οι γίγαντες Exxon, Shell, Total, BP, Chevron είχαν κακομάθει στο ακριβό πετρέλαιο και είχαν ξεχάσει ότι η αγορά είναι ασυγχώρητα κυκλική. Τώρα και αυτές και οι μικρότεροι παραγωγοί από σχιστόλιθο στην ουσία «μπαίνουν μέσα” και αν οι τιμές παραμείνουν χαμηλά για αρκετό καιρό θα αναγκαστούν σε μειώσεις μερίσματος οι μεν και πτωχεύσεις οι δε. Τέλος, χαμένες βγαίνουν και οι τράπεζες που έχουν δανείσει τους (μικρούς κυρίως) παραγωγούς και τώρα αντιμετωπίζουν απομειώσεις στα δάνεια που χορήγησαν ή χρεωκοπίες των πελατών τους.
Η ερώτηση που βασανίζει τους πολιτικούς και τους οικονομολόγους αυτή τη στιγμή είναι, ceteris paribus, καλύτερα μακροπρόθεσμα με φθηνό ή ακριβό πετρέλαιο; Η απάντηση δεν είναι τόσο εύκολη όσο νομίζουμε και εξηγούμαι. Το φθηνό πετρέλαιο βοηθάει σε μικρό βαθμό την παγκόσμια ανάπτυξη σε απόλυτες τιμές. Αυτό που κάνει όμως σε μεγάλο βαθμό είναι να αναδιανέμει εισόδημα από τις παραγωγές χώρες στις καταναλώτριες. Οι οικονομολόγοι υπολογίζουν ότι η διαφορά μπορεί να είναι από $200 δισ. εώς $400 δισ. Οι καταναλωτές στην Αμερική, στην Ευρώπη, και στην Άπω Ανατολή που κερδίζουν όμως δεν δείχνουν σημάδια να ξοδεύουν παρά ένα μέρος μόνο αυτής της αποταμίευσης. Ίσως γιατί οι μνήμες του 2008 είναι ακόμα νωπές ή ίσως επειδή ξεπληρώνουν παλαιότερα δάνεια (deleveraging). Η ουσία είναι η εξής. Όταν το πετρέλαιο ήταν ακριβό τα κέρδη των παραγωγών (petrodollars) ανακυκλώνονταν στην οικονομία είτε με τη μορφή κατανάλωσης, είτε ως φθηνός δανεισμός, ή τέλος σαν επενδύσεις σε υποδομές. Τώρα που οι καταναλωτές δεν ξοδεύουν, από που θα έρθουν τα λεφτά για κατανάλωση, δανεισμό, και υποδομές; Επίσης τι γίνεται στο (ελαφρώς τραβηγμένο) σενάριο όπου η πτώση προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις στα χρηματιστήρια και νέο κραχ; Τα ερωτήματα είναι φυσικά πιο πολύπλοκα, όσο και οι ροές της οικονομίας, αλλά εδώ προσπαθώ να τα υπεραπλουστεύσω.
Εδώ τελειώνει το πρώτο άρθρο. Θα επανέλθουμε με κάποιες επενδυτικές συμβουλές σε επόμενο άρθρο. Όπως πάντα, όποιοι αναγνώστες έχουν απορίες, μπορούν να επικοινωνήσουν μαζί μου και θα προσπαθήσω να απαντήσω όσο πιο λεπτομερώς μπορώ.
Παραπομπές
* Ο κ. Κυριάκος Μεζόπουλος είναι ναυλωτής στη ΒΡ στο Λονδίνο. Αποτελεί ένα από τα ιδρυτικά μέλη του Greek Energy Forum, του σύνδεσμου Ελλήνων και Κυπρίων επαγγελματιών στο χώρο της ενέργειας. Οι απόψεις που εκφράζονται εδώ είναι αποκλειστικά δικές του.
(capital.gr)
http://www.enveth.gr/
