Ελληνικό Σχέδιο για την Ανάπτυξη - Να ξεφύγουμε από τη «Στασιμότητα»
Μπορεί όλοι (;) να θέλουν να ρίξουν στην πυρά το Μνημόνιο, βιώνοντας την αυταπάτη της
απαλλαγής από τους μηχανισμούς εποπτείας των πιστωτών στα επόμενα χρόνια. Μπορεί να αλλάζουμε ονομασίες για επικοινωνιακούς λόγους σε πολλά, αλλά η ουσία μένει. Ακόμα 4 μήνες αβεβαιότητας και ύφεσης.
Δεν είμαι υποστηριχτής τέτοιων Μνημονίων, που με τις πολλές λανθασμένες επιλογές τους ή τα κενά που παρουσιάζουν δεν προσέφεραν τα αναμενόμενα αποτελέσματα την περίοδο της συγκυβέρνησης (2012-2015). Καλό θα ήταν, ωστόσο, να μη θεωρούμε ως άλλοθι των κακοτεχνιών των οικονομικών μας πολιτικών και των… πεφωτισμένων ηγετών μας, τα λάθη των Μνημονίων.
Η αποσάθρωση του βιομηχανικού ιστού της χώρας δεν είναι προϊόν του Μνημονίου ή του ευρώ. Οφείλεται στις ακατάλληλες επιλογές των δικών μας πολιτικών ηγεσιών από το 1989 και μετά, οι οποίοι ουδέποτε κατανόησαν τις επιπτώσεις της Ενιαίας Ευρωπαϊκής Αγοράς και της παγκοσμιοποίησης, στη διεθνοποιημένη παραγωγή και στο εμπόριο.
Η αποσάθρωση του κοινωνικού ιστού οφείλεται στις πολιτικές που εφαρμόστηκαν στην υγεία από το 2004 και μετά (υπουργία Δ. Αβραμόπουλου), στη διοργάνωση των Ολυμπιακών αγώνων του 2004 και στις πολιτικές προσλήψεων του Προκόπη Παυλόπουλου. Οι δύο αυτοί υπουργοί ευθύνονται για το ½ του ελλείμματος του 2009 και της διόγκωσης του χρέους.
Το γεγονός ότι είμαστε η πρώτη χρεοκοπημένη στην ουσία χώρα του πλανήτη, δεν είναι πάλι συνέπεια ενός Μνημονίου και μόνο, αλλά το αποτέλεσμα μιας εγχώριας πολιτικής ευδαιμονισμού που γνώρισε το απόγειο της δόξας της μετά το 2004.
Ευδαιμονισμός που στηρίχθηκε από όλους. Πολιτικούς, τραπεζίτες, επιχειρηματίες, καταναλωτές. Υπερδανεισμός, υπερχρέωση δημοσίου και ιδιωτικού τομέα.
Εμείς φταίμε για όλα. Το μνημόνιο είναι η φυσική κατάληξη των πραγμάτων.
Πέντε χρόνια μετά, ελπίζω να βάλαμε μυαλό, να γίναμε σοφότεροι και να δούμε ότι το πρόβλημα είναι και ελληνικό. Εμάς αφορά και εμείς πρέπει να το λύσουμε.
Μετά την πιθανή (;) και επιθυμητή συμφωνία με τους Πιστωτές μας το επόμενο τετράμηνο πρέπει να πάρει μπροστά το Ελληνικό Σχέδιο για την Ανάπτυξη. Αν δεν γίνει αυτό τότε θα έχουμε μια μακρά περίοδο στασιμότητας τύπου Ιαπωνίας (δεκαετία του 1990) και Μεξικού (δεκαετία 1980).
Το Σχέδιο αυτό πρέπει να περιλαμβάνει δομικές αλλαγές στους παραγωγικούς συντελεστές.
Όσο καθυστερεί η προώθηση και η εφαρμογή των δομικών αλλαγών οι οποίες αυξάνουν την αποτελεσματικότητα της χρήσης των παραγωγικών συντελεστών, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα η ελληνική οικονομία να εισέλθει σε μια παγίδα «μακροχρόνιας στασιμότητας».
Η υποβοήθηση αυτών των δομικών αλλαγών πρέπει να γίνει με παράλληλη εφαρμογή Κευνσιανών πολιτών* που πάντα είναι επίκαιρες και μπορούν να προσαρμοστούν στα οικονομικά δεδομένα της χώρας.
Για «να προχωρήσει με τα μέτρα που θα αναζωογονήσουν την ανάπτυξη» η Ελλάδα χρειάζεται ένα νέο σύμφωνο «Greece New Deal» και αυτό κοστίζει πόρους.
Κάθε καθυστέρηση μπορεί να μας στρέψει στην αγκαλιά της στασιμότητας.
Ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ), με έκθεση που δημοσίευσε την προηγούμενη εβδομάδα (OECD, Going for Growth 2015), τονίζει πως οι προτεραιότητες στον τομέα των μεταρρυθμίσεων για την Ελλάδα αφορούν την ενίσχυση των ενεργητικών πολιτικών στην αγορά εργασίας, την περαιτέρω κατάργηση των εμποδίων στον ανταγωνισμό, τη βελτίωση της ποιότητας του εκπαιδευτικού συστήματος και της δημόσιας διοίκησης και την αύξηση της αποτελεσματικότητας του φορολογικού συστήματος.
Ειδικότερα, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που πρέπει να γίνουν στην Ελλάδα έτσι ώστε να ενισχυθεί ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης της χώρας αφορούν τους ακόλουθους πέντε τομείς:
• Ενίσχυση της λειτουργικότητας των ενεργητικών πολιτικών απασχόλησης και της κοινωνικής προστασίας. Οι εύστοχες πολιτικές απασχόλησης και η έγκαιρη εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων στο ελληνικό σύστημα κοινωνικής πρόνοιας είναι απαραίτητες προϋποθέσεις για να μειωθεί η μακροχρόνια ανεργία. Πιο συγκεκριμένα, ο ΟΟΣΑ προτείνει την άμεση αλλαγή της δομής των Δημόσιων Υπηρεσιών Απασχόλησης και την εφαρμογή ενός πιλοτικού προγράμματος ελάχιστου εισοδήματος, το οποίο θα αποτελέσει τη βάση για την καθιέρωση ενός πλήρους κλίμακας προγράμματος Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.
• Μείωση των ρυθμιστικών εμποδίων στον ανταγωνισμό. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, τα γραφειοκρατικά εμπόδια που εξακολουθούν να πλήττουν τη λειτουργία μιας επιχείρησης και ο ασθενής ανταγωνισμός εμποδίζουν την παραγωγικότητα και τις επενδύσεις. Αυτό που ουσιαστικά προτείνει είναι να απλουστευτούν οι διαδικασίες αδειοδότησης των επιχειρήσεων και να μειωθούν τα διοικητικά εμπόδια για τις εξαγωγικές επιχειρήσεις. Επιπλέον, ο νόμος για το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων (που εφαρμόστηκε ήδη για τους δικηγόρους, τους λογιστές και τους μηχανικούς) πρέπει να υλοποιηθεί, εστιάζοντας στις επιπτώσεις που έχει στον ανταγωνισμό.
• Βελτίωση της ποιότητας και της λειτουργικότητας του εκπαιδευτικού συστήματος. Ανεπάρκειες στη δευτεροβάθμια και την τριτοβάθμια εκπαίδευση επηρεάζει αρνητικά τη συσσώρευση ανθρώπινου κεφαλαίου της χώρας και, κατ' επέκταση, την παραγωγικότητα. Για το λόγο αυτό ο ΟΟΣΑ προτείνει τα σχολεία να γίνουν πιο αυτόνομα και υπεύθυνα και ολοκληρωθεί επιτυχώς η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και των καθηγητών. Ταυτόχρονα, πρέπει να ολοκληρωθεί το σύστημα αξιολόγησης της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης από ανεξάρτητους εξωτερικούς φορείς, όπως αρχικά είχε προγραμματιστεί.
• Αύξηση της αποδοτικότητας της δημόσιας διοίκησης έτσι ώστε οι παρεχόμενες δημόσιες υπηρεσίες να είναι υψηλής ποιότητας. Ο ΟΟΣΑ υποστηρίζει πως πρέπει γρήγορα να αναπτυχθεί ένα σύστημα αξιολόγησης των επιδόσεων των δημοσίων υπαλλήλων το οποίο θα βασίζεται σε σαφείς ατομικούς στόχους, και παράλληλα να αναπτυχθεί περαιτέρω η ηλεκτρονική διακυβέρνηση.
• Αύξηση της αποτελεσματικότητας του φορολογικού συστήματος, με κυριότερο στόχο την πάταξη της φοροδιαφυγής. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, οι φοροεισπρακτικοί αλλά και οι ελεγκτικοί μηχανισμοί πρέπει να γίνουν πιο αποτελεσματικοί, εντείνοντας και βελτιώνοντας τις διαδικασίες αντιπαραβολής και επαλήθευσης. Επιπρόσθετα, σημαντική είναι και η επίσπευση των δικαστικών διαδικασιών έτσι ώστε να ενισχυθεί η εφαρμογή της φορολογικής νομοθεσίας.
Επιπλέον, υπογραμμίζουν στον OECD, το φαινόμενο του αποπληθωρισμού δύναται να προκαλέσει αρνητικές συνέπειες στην οικονομία (αύξηση του πραγματικού κόστους χρηματοδότησης, μείωση της ζήτησης, επιβάρυνση των οφειλετών) στην περίπτωση που τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις αναμένουν περαιτέρω πτώση των τιμών, δηλαδή διαμορφώνουν προσδοκίες σύμφωνα με τις οποίες το εν λόγω φαινόμενο διατηρείται.
Επιπρόσθετα, ακόμα και στην περίπτωση που έχουμε ταχεία ανάκαμψη της ζήτησης (με δεδομένη την προσφορά) μέσα στα επόμενα τρίμηνα, το γενικό επίπεδο των τιμών είναι πολύ πιθανό να μην αυξηθεί με τον ίδιο ρυθμό. Ο λόγος είναι η ύπαρξη του πολύ υψηλού ποσοστού της ανεργίας.
Η πλεονάζουσα ποσότητα των ανέργων (αριθμός ανέργων 1,229 εκ. άτομα) αποτρέπει προς το παρόν τουλάχιστον την τάση για αύξηση των μισθών και αυτό έχει ως συνέπεια οι επιχειρήσεις να μπορούν να αυξήσουν την παραγωγή τους χωρίς να επωμίζονται αυξημένο οριακό κόστος σε σχέση με τον παραγωγικό συντελεστή της εργασίας. Οπότε, για δεδομένο περιθώριο κέρδους δεν υπάρχει ισχυρό κίνητρο για αύξηση των τιμών.
Εδώ τα εργαλεία Κευνσιανής πολιτικής έχουν δεσπόζουσα θέση για την ενίσχυση των ενεργητικών πολιτικών στην αγορά εργασίας ώστε να μειωθεί η ανεργία. Αντιθέτως η επέκταση της MFA θα είναι κενό γράμμα σε λίγο χρονικό διάστημα.
άλλωστε ο Βαρουφάκης είναι θιασώτης αυτών των πολιτικών ως συνάδελφος και συνεργάτης των Stuart Holland, Robert Skidelsky & James K. Galbraith.
Εμμανουήλ Κοσμαδάκης
Οικονομολόγος
