Είναι δυνατή μια άλλη οικονομική ανάπτυξη ;
Ο καπιταλισμός διαρκώς εξελίσσεται, ανανεώνεται και μορφοποιείται, του αρέσει να παίρνει ρίσκα. Πάντα όμως φοβάται για τους άλλους καπιταλιστές, τους γείτονες, τους συνεταίρους, και γι’ αυτό
τους επιτίθεται όποτε βρει ευκαιρία γιατί φοβάται.
Ο άνθρωπος είναι μια μικρογραφία του καπιταλισμού. Τα στοιχεία του καπιταλιστικού συστήματος βρίσκονται στην διαμορφωμένη ψυχοσύνθεση κάθε ανθρώπου εκ φύσεως. Ο καπιταλισμός είναι ανταγωνιστικός και εγωιστής, είναι εκδικητικός και ελιτιστής. Είναι εξοντωτικός ακόμα και στους ομόφυλους του. Το μεγάλο ψάρι τρώει το μικρό. Βρίσκει τρόπους να εξαφανίζει κεφάλαια, στρατούς, τεχνικούς εξοπλισμούς, ανθρώπινους και φυσικούς πόρους, να δημιουργεί ελπίδες αυτοκαταστροφικές και ταυτόχρονα να εξανεμίζει κόπους μιας ζωής. Τελικά καταστρέφει τη δημιουργία για να πάει παραπέρα αφήνοντας συντρίμμια, ράκη, και τροχάλους για τους επόμενους. Αυτοκαταστρέφεται.
Αυτά βέβαια σε άλλες χώρες που έχουν εξελίξει τη θεωρητική προσέγγιση από τους φυσιοκράτες, τον J. B. Say, τον Ντέιβιντ Χιουμ, τον Α. Smith, τον Ντέιβιντ Ricardo, τον Τζων Στιούαρτ Μιλλ, τον Κ. Μarx, για να φράσουμε στους πιο σύγχρονους, τον J. M. Κeynes, τον J. K. Γκαλμπρέηθ, τον S. Holland, τον K. G. Zinn, τον Skidelsky, τον Paul Κrugman, τον Robert Schiller, τον Βαρουφάκη, και την αντίπαλη ομάδα των μονεταριστών με κύριο εκφραστή τους τον Milton Friedman βαθύ θιασώτη του νεοφιλελευθερισμού ως οικονομικής θεώρησης, υποστηρίζοντας την προσφορά χρήματος ως εκ των ων ουκ άνευ προϋπόθεση της οικονομικής ανάπτυξης, που θεοποίησαν το χρήμα και τις αγορές, το ανέλεγκτο της αρπακτικής τάσης και δράσης, για να φτάσουμε στην πρακτική παράλυση των κρατικών ελεγκτικών μηχανισμών και της ρύθμισης με αποτέλεσμα τα κραχ των τραπεζών τύπου Λεμαν Μπράδερς και λοιπών αδελφών (Morgan Stanley, Goldmann Sachs, JP Morgan Chase, City Group, Deutsche Bank, UPS, Credit Suisse, Barklays, RBS (Royal Bank of Scotland) και η HSBC) σε Αμερική και Ευρώπη.
Η κρίση του κεφαλαίου, χρηματοπιστωτική, των τραπεζών, του χρέους των χωρών τύπου Ιρλανδίας, Πορτογαλίας, Ισπανίας, Ιταλίας, Ελλάδας, Κύπρου, Ουγγαρίας κλπ., δείχνει ότι αυτοί που χάνουν είναι οι λαοί, οι άνθρωποι, και όχι το σύστημα, οι τράπεζες, οι εργολάβοι και άλλοι μεταπράτες.
Βέβαια αυτός είναι ο καπιταλισμός.
Η περίπτωση στην Ελλάδα είναι διαφορετική. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει καπιταλισμός. Δεν λειτουργεί καπιταλισμός. Δεν υπάρχουν πλαίσιο και κανόνες για να στηθεί και να λειτουργήσει ο καπιταλισμός. Άναρχη κατάσταση προκαπιταλιστικής περιόδου, ή καλύτερα «προεπαναστατικής περιόδου» τύπου «παρισινής κομμούνας» αλλά χωρίς τους ανάλογους πρωταγωνιστές.
Η μεταεπαναστατική περίοδος από τον Καποδίστρια και δώθε στην Ελλάδα ήταν δύσκολη.
Την οργάνωση ανέλαβαν οι Βαυαροί, και η τότε μικρή Ελλάδα από τη γέννησή της ήταν υπερχρεωμένη και ταυτόχρονα με κοστοβόρους σε χρήμα και ανθρώπους πολέμους μεγάλωσε η χώρα. Το 1896 οργανώνουμε ολυμπιακούς αγώνες και λίγο μετά χρεοκοπούμε. Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ). Μονοπώλιο στα σπίρτα, τον καπνό, το αλκοόλ, το αλάτι. Μακεδονικός αγώνας, βαλκανικοί πόλεμοι απελευθέρωση, ένωση Μακεδονίας και Κρήτης με την Ελλάδα.
Πρώτα βήματα σοβαρής οργάνωσης του κράτους από τον Βενιζέλο. Νέος πόλεμος, ο μεγάλος πόλεμος, εθνικός διχασμός, νέοι πόλεμοι, μέχρι την Κριμαία πήγαμε. Τι δουλειά είχαμε να πολεμούμε τους κόκκινους του Λένιν;
Νέος πόλεμος στη Μικρασία αυτή τη φορά, τεράστιες δαπάνες, τεράστιες καταστροφές, Σμύρνη, ανταλλαγές πληθυσμών, αρρώστιες, μετανάστευση, κραχ 1932.
Δικτατορία του 1936, πόλεμος, ναζί, νέα καταστροφή φυσικών πόρων, οικονομική, ανθρώπινη, Αγγλοκρατία, αδελφοκτόνος εμφύλιος, Αμερικανοκρατία.
Η βοήθεια με το Δόγμα Τρούμαν και το σχέδιο Μάρσαλ πάνε στους λίγους, τους έχοντες. Χαρακτηριστική είναι η έκθεση του Αμερικανού Πόρτερ. Μέχρι τη Κορέα πήγαμε. Τι δουλειά είχαμε να πολεμούμε τους κόκκινους του Μάο;
Οργάνωση του δεξιού εθνικόφρονου κράτους. Οι μισοί Έλληνες είναι εχθροί-μιάσματα. Το κοινωνικό φρόνημα υπεράνω όλων.1960-61 νέα μετανάστευση στα πέρατα του κόσμου και στην ανοικοδόμηση της Γερμανίας.
1964 προσπάθεια νέας οργάνωσης φιλελεύθερου κράτους βήματα θετικά στη παιδεία.
Νέα δικτατορία, στυγνότερη από τις προηγούμενες, ξανά η Ελλάδα οπισθοδρομεί μέχρι το 1974. Τραγωδία της Κύπρου. Αποκατάσταση της δημοκρατίας.
Από τότε ελπίσαμε σε μια καλύτερη Ελλάδα με οργάνωση επιτέλους του κράτους ειδικά μετά την είσοδο της χώρας στην ΕΟΚ. Με την αναγνώριση του ΚΚΕ. Όμως δεν έπαυε να είναι ένα αυταρχικό κράτος, του αστυνόμου, του έφορου, του διευθυντή της δημόσιας υπηρεσίας.
Με τον Ανδρέα Παπανδρέου πιστέψαμε πως επιτέλους η Ελλάδα θα ανήκει στους Έλληνες και θα σταθεί στα πόδια της θα οργανωθεί και επιτέλους θα δημιουργήσει ένα κράτος που θα αγκαλιάζει τα παιδιά της, θα έχει κανόνες και θα σέβεται τους πολίτες. Με κοινωνική δικαιοσύνη. Προσπάθεια να στηθεί ένα κοινωνικό κράτος. Στην αρχή καλά τα πήγαμε, με το Εθνικό Σύστημα Υγείας (EΣY), με την αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, με τα πρώτα σχεδιασμένα προγράμματα μακράς διάρκειας (πενταετή), με το νόμο για τις επενδύσεις (Ν.1262) και μέχρι το νέο διχασμό και το λεγόμενο «βρώμικο ‘89».
Κυρίαρχο ρόλο είχε η διακύμανση του πληθωρισμού. Είχαμε μια έξαρση του πληθωρισμού μεταξύ 1984-1986, και μια ακόμα μεγαλύτερη μεταξύ 1988-1990. Οι ημερομηνίες δεν είναι τυχαίες. Είναι τα έτη πριν και μετά τις εκλογικές αναμετρήσεις. Εκεί που έπεφτε ο πληθωρισμός η κυβέρνηση χαλάρωνε προεκλογικά τη νομισματική πολιτική για να τονώσει τη ζήτηση και άρα την οικονομία ώστε να επανεκλεγεί, πράξη που οδηγούσε αργότερα σε αύξηση του πληθωρισμού. Από το 1996 και μετά που πήραμε την απόφαση να συμμετάσχουμε στη νομισματική ένωση έπαψαν και οι εξάρσεις του πληθωρισμού, καθώς τεθήκαμε υπό επιτήρηση. Για να μας επιτραπεί να συμμετάσχουμε στη νομισματική ένωση έπρεπε να μειώσουμε τον πληθωρισμό σε χαμηλά επίπεδα και να τον διατηρήσουμε για κάμποσο καιρό σε αυτά. Υπό αυτό το πρίσμα δεν είχαν άδικο οι Έλληνες που δέχτηκαν να πάρουν από τα χέρια των κυβερνώντων τους τη νομισματική πολιτική και να την παραδώσουν σε ξένους γραφειοκράτες. Που να ήξεραν τι θα τους επεφύλασσε η μοίρα 12 χρόνια αργότερα!Στο σημείο αυτό κάποιοι ίσως να αναρωτιούνται πώς διορθώνεται η κατάσταση. Εκτίμησή μου είναι ότι δεν διορθώνεται! Όσο το Ελληνικό δημόσιο χρέος θα παραμένει σε υψηλά επίπεδα η άσκηση σταθεροποιητικής πολιτικής από το Ελληνικό κράτος θα είναι ανέφικτη, και η παραγωγική δραστηριότητα θα είναι έρμαιο των διακυμάνσεων της συνολικής ζήτησης.
Μετά με το Σημίτη πιστέψαμε πως με την ΟΝΕ και το Ευρώ θα πάμε ένα βήμα παραπέρα και θα φτάσουμε το 75% του μέσου όρου της Ευρώπης σε ΑΕΠ. Όνειρο. Και θέλανε να εκσυγχρονίσουν το κράτος. Χτίζαμε κάθε πόλη και νοσοκομείο, κάθε πόλη και Πανεπιστήμιο και ΤΕΙ. Γεμίσαμε τη Θράκη κουφάρια επιχειρήσεων με επιδοτήσεις. Θέλαμε και χρηματιστήρια. Η μεγαλύτερη απάτη μεταφοράς κεφαλαίου από τους πολλούς στους λίγους. Ολιγαρχικές καταστάσεις, άκρατοι εξοπλισμοί, μίζες, Πάχτες, κότερα και συναλλαγές με εργολάβους καναλάρχες και τραπεζίτες.
Θέλαμε και νέους Ολυμπιακούς Αγώνες το 2004, τους πετύχαμε αλλά με ποιο κόστος; Τεράστιοι δανεισμοί, δαπάνες αλόγιστες, ελλείμματα εξωφρενικά.
Μετά η νέα κυβέρνηση με τον Καραμανλή θα επανίδρυε το κράτος και προέκυψαν κουμπάροι, Τσιτουρίδιδες, Βατοπέδια, Golden Boys, και πολλά άλλα. Ασύστολος δανεισμός και ελλείμματα. Έλεγχος ανύπαρκτος σε όλα τα επίπεδα. Κράτος υπό διάλυση και Σταζιερ παντού. Τη περίοδο 2004-2009 γιγαντώθηκε το κράτος αυξάνοντας τους δημοσίους υπαλλήλους κατά 200.000 άτομα.
Καταφέραμε και κάψαμε κυριολεκτικά την Ελλάδα θρηνώντας 86 νεκρούς.
300 δισ. ευρώ χρέος. Ο Κ. Καραμανλής είναι ο κύριος υπεύθυνος της οικονομικής κατάρρευσης της χώρας.
Ο Αλμούνια της Ε.Ε. βαράει καμπάνες αλλά εμείς απτόητοι αντί να αλλάξουμε οικονομική πολιτική αλλάζουμε τον υπουργό και «δανειζόμαστε για μαξιλάρι», όταν δεν παράγουμε ούτε τα προς το ζην. Δίνουμε στους εργολάβους τους δρόμους, αφήνουμε ανέλεγκτη την ιδιωτική πολυτελή κατανάλωση και μάλιστα την παροτρύνουμε, γεμίζουμε τη χώρα τσιμέντο και «τσαντάκηδες» συμβούλους. Το φυσικό αέριο απλά περνά έξω από τις πόλεις χωρίς σχέδιο διασύνδεσης των οικιών με αυτό.
Δεν λαμβάνουμε υπόψη ότι όσο εισάγουμε και καταναλώνουμε περισσότερα απ’ ότι παράγουμε και εξάγουμε, τόσο θα υπερχρεώνουμε τη χώρα και το λαό της. Φτάσαμε 15% το έλλειμμα, δίνουμε άνευ ελέγχων επιδόματα και συντάξεις και άλλες «κοινωνικές παροχές», σαν η Ελλάδα να είναι χώρα αναπήρων, τυφλών και ΑμΕΑ. Δεν υπάρχει κανένας έλεγχος από την ΤτΕ στις τράπεζες. Η ιδιωτική κατανάλωση ξεφεύγει ανεπιστρεπτί. Η επιχειρηματικότητα γίνεται χωρίς ιδία συμμετοχή.
Μετά χρεοκοπήσαμε. Η δεύτερη χρεοκοπία μετά από Ολυμπιακούς αγώνες.
Το κράτος έχει αποδειχθεί ανίκανο να καινοτομήσει στον ίδιο του τον εαυτό και να απλουστεύσει τις δομές της δημόσιας διοίκησης και την καθημερινή επαφή των πολιτών μαζί του.
Το κράτος έχει μεθοδικά οικοδομήσει μια οργάνωση αναποτελεσματική.
Το κράτος έχει μεθοδικά οικοδομήσει ένα εκπαιδευτικό σύστημα που από την πρώτη Δημοτικού μέχρι το τελευταίο έτος του Πανεπιστημίου υπονομεύει έμπρακτα την καινοτόμο προσέγγιση (αποστήθιση, υποβάθμιση κριτικής σκέψης, φόβος της αποτυχίας).
Το κράτος έχει σχεδιάσει ένα φορολογικό σύστημα που αποτρέπει Έλληνες και ξένους από το να επιχειρήσουν στην Ελλάδα.
Το κράτος έχει προκρίνει μια κοινωνία που φοβάται το διαφορετικό, μια κοινωνία που αρνείται την αξιολόγηση και αποφεύγει το ρίσκο.
Το κράτος ουδέποτε έχει επενδύσει στην έρευνα.
Το κράτος γιγάντωσε τη γραφειοκρατία, την εξάρτηση, τον πολιτικαντισμό, τη συναλλαγή, τις εξυπηρετήσεις, το ρουσφέτι, τη μίζα και την αδιαφορία.
Έχουμε πολυνομία, ασάφεια νόμων, σύγκρουση νόμων, και διαρκή παραγωγή νόμων χωρίς καμιά κωδικοποίηση.
Ζούμε την τελευταία εξαετία (2008-2014) μια πολύπλευρη κρίση, οικονομική, θεσμική, κοινωνική, πολιτική, περιβαλλοντική, και έχουμε παραχωρήσει την εθνική μας κυριαρχία στην Τρόικα. Κάτι ανάλογο της εποχής του ΔΟΕ ή της «Αμερικανικής Αποστολής» του 1950.
Φτάσαμε πλέον στο απροχώρητο, δεν μπορούμε να δανειστούμε, και αντί να βρούμε τρόπο να σώσουμε τους ανθρώπους σώζουμε τις τράπεζες (μέθοδος ανα κεφαλαιοποίησης των τραπεζών) με νέα χρέη. Δανειζόμαστε για να σώσουμε τις τράπεζες αντί να τις κρατικοποιήσουμε.
Πληρώνουν αυτοί που δεν φταίνε.1.500.000 άνεργοι, 0,9 εργαζόμενοι ανά οικογένεια, 200.000 επιστήμονες μεταναστεύουν, 6.000 αυτοκτονούν, 30% μειώνονται τα εισοδήματα, 40% είναι ανασφάλιστοι, 70 δις ανείσπρακτοι φόροι, 80 δις μη εξυπηρετούμενε δάνεια, 9ωρο εργασίας στο δημόσιο όταν στη Φινλανδία μειώνεται ο χρόνος εργασίας.
Κράτος διαλυμένο, πολίτες εξαθλιωμένοι, πολιτικοί ανίκανοι να καταλάβουν και να σχεδιάσουν οτιδήποτε αφορά δράσεις που αφορούν τη κοινωνία.
Μονομερή στόχευση είσπραξης φόρων μέσω άκριτης φορολόγησης, χωρίς μέτρο, χωρίς κοινωνική θεώρηση, χωρίς συνταγματική κατοχύρωση, επί δικαίων και αδίκων.
Στόχος η δημιουργία «πρωτογενούς πλεονάσματος» που μόνο πρωτογενές δεν είναι αφού δημιουργείται τεχνικά με τη μετακύλιση πληρωμής δεδουλευμένων δαπανών σε επόμενους χρόνους.
Παράλληλα κινδυνεύουμε με τον αρνητικό πληθωρισμό (deflation) που βρίσκεται προ των πυλών, ενώ ένας ήπιος πληθωρισμός της τάξεως του 3-5% δεν συνιστά απειλή αλλά ευλογία, και θα ήταν καλοδεχούμενος.
Ελλάδα φρενοκομείο, πολίτες σε απόγνωση με επικράτηση animal spirits κατά την Κευνς εκδοχή, παιδεία χωρίς τα αναγκαία, υγεία σε διάλυση. Ο καπιταλισμός στη χώρα μας δεν λειτουργεί. Δεν υπάρχει πραγματικός καπιταλισμός. Υπάρχει ένα υβρίδιο καπιταλισμού ή καλύτερα μια επίφαση καπιταλισμού που οι επιστήμονες των οικονομικών αποκαλούν «Καζίνο καπιταλισμός» σε συνδυασμό με τα «ζωώδη ένστικτα».
Ο καπιταλισμός καζίνο, είναι η ακραία μορφή του χρηματοπιστωτικού συστήματος, όπου όλα είναι στοίχημα. Τα πιο πολλά προϊόντα που παράγονται προσομοιάζουν με πράξεις στοιχήματος. Στην ουσία βρισκόμαστε μπροστά σε μια τεράστια φούσκα. Έτσι άλλη είναι η πραγματικότητα και άλλη η οικονομική της εικόνα. Όποια οικονομική εκπομπή και αν παρακολουθήσετε, ακόμη και ελληνική, θα νομίσετε ότι όλη η οικονομία είναι η άνοδος και η πτώση των μετοχών. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο, ούτε εργαζόμενοι, ούτε επιχειρηματίες που παράγουν προϊόντα. Σε παγκόσμια κλίμακα όλη η οικονομία περνάει μέσα από το χρηματιστήριο.
Αυτό συνέβη τα τελευταία είκοσι χρόνια. Παλιότερα το χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης ήταν ασήμαντο, όπως και του Τόκιο και των Παρισίων. Τα σημαντικά ήταν της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου τα λεγόμενα αγγλοσαξονικά.
Αυτό συνέβη τα τελευταία είκοσι χρόνια. Παλιότερα το χρηματιστήριο της Φρανκφούρτης ήταν ασήμαντο, όπως και του Τόκιο και των Παρισίων. Τα σημαντικά ήταν της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου τα λεγόμενα αγγλοσαξονικά.
Σήμερα έχουμε την κυριαρχία του αμερικάνικου παραδείγματος όπου το χρηματιστήριο επιβάλλεται στην οικονομία ενώ παραδοσιακά οι οικονομίες της Κεντρικής Ευρώπης και της Ιαπωνίας στηρίζονταν στη συνεργασία του τραπεζικού τομέα με τις βιομηχανικές επιχειρήσεις. Σήμερα έχουμε μια απίστευτη στρέβλωση και τα χρηματιστήρια κυριαρχούν πάνω στην πραγματική οικονομία, αντί να συμβαίνει το αντίθετο.
Τι άλλο θα κάνουμε για να καταλάβουμε ότι επιτέλους πρέπει να οργανώσουμε τον καπιταλισμό και να λειτουργήσει με κανόνες;
Τι άλλο;
Ο Καπιταλισμός δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Εξυπηρετούνται συμφέροντα ολίγων. Δημιουργούμε νόμους κα αποφάσεις για να εξυπηρετηθούν ειδικά συμφέροντα. Εφαρμόζονται πολιτικές ύφεσης. Έχει εξαντληθεί η φοροδοτική ικανότητα των πολιτών. Δεν υπάρχει σχέδιο ανάπτυξης. Δεν υπάρχει σχέδιο παραγωγής. Δεν υπάρχει ελπίδα. Υπάρχει απόγνωση και ανορθολογική σκέψη και δράση.
Σήμερα απαιτείται η ανάδειξη ενός νέου παραγωγικού υποδείγματος, ενός “Greek New Deal” το οποίο θα εστιάζει στους τομείς των διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών, στην καινοτομία και στην οικονομία της γνώσης.
Είναι επιστημονικά αποδεκτό ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανάκαμψη χωρίς μαζικές δημόσιες επενδύσεις. Όσο ο ιδιωτικός τομέας δεν επενδύει λόγω ύφεσης το κενό πρέπει να καλυφθεί από το κράτος με μεγάλα έργα υποδομής (ενεργειακά και μεταφορικά δίκτυα, Παιδεία, έρευνα, Υγεία). Έτσι θα αυξηθούν άμεσα το ΑΕΠ και η απασχόληση, ενώ μακροπρόθεσμα θα βελτιωθούν η παραγωγικότητα και η ανταγωνιστικότητα, και παράλληλα η φοροδοτική ικανότητα. Οι διαθέσιμοι πόροι για κοινωνικές πολιτικές θα αυξάνονται μέσω της κυκλικής βελτίωσης των δημοσίων οικονομικών, ενώ και επίμονες πιέσεις στη βιωσιμότητα του Ασφαλιστικού θα τείνουν να υποχωρήσουν. Η λογική αλληλουχία των εξελίξεων αυτών είναι συμπαγής και αδιαμφισβήτητη. Η ταχύτητα σε συνδυασμό με την ένταση με την οποία θα εκδηλωθούν και θα μεταφραστούν σε κοινωνικό όφελος αποτελεί βασικό ζητούμενο και πρόκληση για την οικονομική πολιτική.
Βραχυπρόθεσμα να ανακοπεί η λιτότητα, να μειωθούν οι τιμές των εγχώριων προϊόντων, να αυξηθούν οι μισθοί με την επιστροφή στις ελεύθερες συλλογικές διαπραγματεύσεις και να αξιοποιηθεί η συνολική ζήτηση (εγχώρια και εξωτερική), η οποία θα θέσει σε λειτουργία το αχρησιμοποίητο δυναμικό της χώρας, θα αυξήσει την παραγωγή, θα ενισχύσει τη ρευστότητα των επιχειρήσεων και της οικονομίας και θα δημιουργήσει νέες θέσεις εργασίας. Σε αντίθετη περίπτωση η ελληνική οικονομία θα διέλθει μακρά περίοδο στασιμότητας.
Το έκανε ο Ρούσβελτ με το «New Deal» στην Αμερική, το έκανε ο Αντενάουερ στη Γερμανία. Γιατί να μη το κάνουμε και στην Ελλάδα;
Εμμανουήλ Μιχ. Κοσμαδάκης
Πρώην υποψήφιος Αντιπεριφερειάρχης ΠΕ Πιερίας
Πρώην Διοικητής ΨΝΠΟ & Αν. Διοικητής ΓΝ Κατερίνης
Οικονομολόγος RWTH Aachen
