Δρ Παναγιώτης Τσόπελας, Δασολόγος-Φυτοπαθολόγος, Τακτικός Ερευνητής
Νικολέτα Σουλιώτη, Δασοπόνος, Ειδικός Επιστήμονας
Νικόλαος Χατζηπαυλής, Δασοπόνος, Εξωτερικός Συνεργάτης
Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων
Νικολέτα Σουλιώτη, Δασοπόνος, Ειδικός Επιστήμονας
Νικόλαος Χατζηπαυλής, Δασοπόνος, Εξωτερικός Συνεργάτης
Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων
Ανατολικός πλάτανος
Ο ανατολικός πλάτανος (Platanus orientalis L.) είναι το μοναδικό ιθαγενές είδος πλατάνου στην Ευρώπη. Απαντάται στη βαλκανική χερσόνησο και επεκτείνεται ανατολικά στη δυτική Ασία μέχρι τα Ιμαλάια. Στη δυτική Ευρώπη δεν υπάρχει φυσική εξάπλωση του είδους, εκτός από κάποια υπολείμματα στη νότια Ιταλία (Σικελία και Καλαβρία), όπου πιθανόν να είχε εισαχθεί από τους αρχαίους Έλληνες όταν οι περιοχές αυτές ήταν ελληνικές αποικίες. Ωστόσο, σε αρκετές περιοχές της δυτικής Ευρώπης καλλιεργείται, κυρίως ως καλλωπιστικό, το υβρίδιο μεταξύ του ανατολικού και του δυτικού (Αμερικανικού) πλατάνου (Platanus occidentalis L.), γνωστό ως Platanus x acerifolia (Ait.) Willd.
Στην Ελλάδα, ο ανατολικός πλάτανος αποτελεί κυρίαρχο είδος της παραποτάμιας βλάστησης από την Κρήτη έως τον Έβρο και σε υψόμετρα από 0-1200 m. Είναι ταχυαυξές φυτό και ένα από τα μακροβιότερα δένδρα της ελληνικής χλωρίδας, αποκτώντας ογκώδεις διαστάσεις όταν υπάρχουν ευνοϊκές συνθήκες ανάπτυξης. Σε πολλές περιοχές της χώρας υπάρχουν δένδρα πλατάνου ηλικίας αρκετών αιώνων, πολλά από αυτά έχουν ανακηρυχθεί ως «Μνημεία της Φύσης». Το πλατάνι αποτελεί ένα αναντικατάστατο καλλωπιστικό δένδρο με πλούσια σκιά, που δεσπόζει και διακοσμεί πλατείες, πάρκα και χώρους αναψυχής σε όλη τη χώρα.
Η ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους
Η εισβολή στην Ελλάδα του μύκητα Ceratocystis platani (Walter) Engelbr. & T.C. Harr., που προκαλεί την ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου, αποτελεί μια τεράστια απειλή για τα φυσικά οικοσυστήματα πλατάνου, αλλά και για δένδρα που φύονται σε κατοικημένες περιοχές. Ο μύκητας C. platani είναι ένα εισβάλλον αλλόχθονο είδος στην Ευρώπη και θεωρείται ως ιθαγενές είδος της Βορείου Αμερικής. Στην Ευρώπη εισήχθη κατά τη διάρκεια του Β Παγκοσμίου Πολέμου με ξύλο πλατάνου που είχε χρησιμοποιηθεί στην κατασκευή κιβωτίων για τη μεταφορά πολεμικού εξοπλισμού. Στην Ιταλία και στη Γαλλία, όπου αρχικά εισήχθη το παθογόνο, η ασθένεια έχει πάρει μεγάλη έκταση νεκρώνοντας χιλιάδες δένδρων πλατάνου, κυρίως P. x acerifolia αλλά και P. orientalis στη Νότια Ιταλία. Στην Ευρώπη, η ασθένεια έχει επίσης διαπιστωθεί στην Ισπανία, στην Αλβανία, στην Ελβετία και στην Ευρωπαϊκή Τουρκία.
Το παθογόνο εντοπίστηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα το φθινόπωρο του 2003, από το Εργαστήριο Δασικής Παθολογίας του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων, στην ΠΕ Μεσσηνίας και μέσα σε μια δεκαετία επεκτάθηκε σχεδόν σε ολόκληρη την Πελοπόννησο. Το 2010 ο μύκητας C. platani καταγράφηκε στην Ήπειρο και το 2011 στη Θεσσαλία, ενώ πρόσφατα (2017) εντοπίστηκε στη Στερεά Ελλάδα, στις ΠΕ Αιτωλοακαρνανίας, Ευβοίας, Ευρυτανίας και Φωκίδας. Πιθανόν να υπάρχει και σε άλλες περιοχές της χώρας και να μην έχει ακόμα καταγραφεί.
Ο μύκητας C. platani προσβάλει μόνο είδη πλατάνου (Platanus) και δεν προκαλεί ασθένεια σε κανένα άλλο είδος φυτού. Η ασθένεια του μεταχρωματικού έλκους του πλατάνου είναι θανατηφόρος. Εάν ένα δένδρο πλατάνου προσβληθεί από το παθογόνο είναι καταδικασμένο να νεκρωθεί και δεν υπάρχει μέθοδος «ίασης».
Στην Πελοπόννησο και στην Ήπειρο η ασθένεια έχει δημιουργήσει εκτεταμένες καταστροφές, νεκρώνοντας χιλιάδες δένδρων πλατάνου κατά μήκος ποταμών και χειμάρρων. Οι νεκρώσεις δένδρων πλατάνου σε ορισμένα ποτάμια καταλαμβάνουν μεγάλη έκταση, με καταστροφή της παρόχθιας βλάστησης σε μήκος αρκετών χιλιομέτρων και το παθογόνο συνεχώς επεκτείνεται σε νέες περιοχές. Ο ανατολικός πλάτανος είναι ένας πολύ ευπαθής ξενιστής στο μύκητα C. platani και στην Ελλάδα είναι η πρώτη φορά παγκοσμίως που η ασθένεια έχει λάβει τόσο μεγάλη έκταση σε φυσικά οικοσυστήματα πλατάνου.
Η ασθένεια στην Ελλάδα έχει επίσης επεκταθεί και σε κατοικημένες περιοχές, έχοντας καταστρέψει πολλά δένδρα που κοσμούσαν πλατείες, πάρκα, χώρους αναψυχής και δρόμους. Αρκετά από αυτά ήταν υπεραιωνόβια με τεράστιες διαστάσεις. Στην Πλατανιώτισσα Αχαΐας (Δήμος Καλαβρύτων) έχει προσβληθεί από την ασθένεια ένα ιστορικό πλατάνι, ηλικίας χιλίων ετών σύμφωνα με την παράδοση, το οποίο έχει ανακηρυχτεί Διατηρητέο Μνημείο της Φύσης και στο κοίλωμα του κορμού του λειτουργεί το Ιερόν Προσκύνημα Παναγίας, με χωρητικότητα περίπου 20 ατόμων.
Διαβάστε τη συνέχεια εδώ
