Αχαρνών στα πλαίσια της Ανθοκομικής Έκθεσης στςι 3 Ιουνίου 2017, εντυπωσιαστήκαμε και αναζητήσαμε την ομιλία που γινόταν από την κα Νικολέτα Δαρσακλή (Συνταξιούχο Λυκειάρχη, κτηνοτρόφο). Ως ελάχιστη έκφραση συγχαρητηρίων για την επιτυχημένη εκδήλωση αλλά και για τα πολλά στοιχεία που έδωσε για την «κουρά» αναζητήσαμε και βρήκαμε όσα ακούστηκαν, από τα οποία παραθέτουμε αποσπάσματα, σε μια προσπάθεια να περισωθούν όσα μπορούν.
«Θα αποπειραθούμε σήμερα
με τη συμβολή έμπειρων κτηνοτρόφων -μελών του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής να
σας παρουσιάσουμε ένα έθιμο-μια αγροτική εργασία που γίνεται κάθε χρόνο τέτοια
εποχή σε όλα τα μαντριά, εδώ στη πλατεία Θρακομακεδόνων, σε μια περιοχή που όλα
τα προγενέστερα χρόνια ήταν κατεξοχήν αγροτική και τα τελευταία 50 χρόνια έχει
μεταβληθεί σε αστικό οικισμό.
Το δρώμενο είναι η
παραδοσιακή κουρά των προβάτων, είναι η γιορτή των προβάτων. Στα τέλη Μαΐου ή
αρχές Ιουνίου οι κτηνοτρόφοι κουρεύουν τα πρόβατα και τα γίδια και αυτό είναι
μια διαδικασία πολύωρη και πολύ κουραστική. Αυτή τη διαδικασία μεταφέρουμε εδώ
στο χώρο που είχε την καλοσύνη να μας παραχωρήσει ο Δήμος Αχαρνών, για να
σμίξουμε εμείς οι κτηνοτρόφοι, αλλά επίσης οι φίλοι και οι επισκέπτες να μας
γνωρίσουν και να εξοικειωθούν με το επάγγελμά μας, τα έθιμά και τις συνήθειές
μας, που ως κάτοικοι της πόλης, δεν γνωρίζουν.
Πρώτον ας κατανοήσουμε τι
σημαίνει η λέξη κουρά και πόσο παλιά είναι η χρήση της. Η λέξη σημαίνει κούρεμα
και ανήκει σε μια πολύ μεγάλη αρχαία οικογένεια λέξεων. Προέρχεται από το
αρχαίο ρήμα "κείρω", που δεν σημαίνει μόνο "κουρεύω" αλλά γενικώς
κόβω/αποκόβω, μιας και από το ίδιο ρήμα προέρχεται και η λέξη
"κέρμα", δηλαδή το κομματάκι/τεμάχιο που χρησιμοποιείται με τη
σημασία του μικρού νομίσματος.
Κουρά είναι το κούρεμα
των προβάτων, όμως την ίδια λέξη χρησιμοποιούμε και στη χειροτονία των μοναχών
στον ορθόδοξο μοναχισμό. Και η παροιμιακή και φρασεολογική χρήση της λέξης
συνεχίζεται σήμερα, στις μέρες μας, με το περίφημο και ποθούμενο "κούρεμα
του ελληνικού χρέους".
Το τελετουργικό της
κουράς είναι άρρηκτα δεμένο με τον τρόπο ζωής των κτηνοτρόφων. Οι κτηνοτρόφοι,
συνήθως άνθρωποι που εργάζονται μοναχικά λόγω της ιδιαιτερότητας του
επαγγέλματος τους, την ημέρα εκείνη γιορτάζουν. Ο καθένας προσκαλεί
συγχωριανούς, φίλους, συγγενείς να τον βοηθήσουν στο κούρεμα των ζώων,
προσφέρει κεράσματα και στο τέλος ακολουθεί φαγοπότι και γλέντι τρικούβερτο με
χορούς και τραγούδια.
Προηγείται το
κωλοκούρισμα (το κούρεμα στην ουρά, στα πίσω πόδια και στην κοιλιά) πριν το
τέλος της άνοιξης που ζεσταίνει ο καιρός. Αυτό ανακουφίζει τα ζώα από τη ζέστη
και βοηθάει να γίνει ευκολότερα το ζευγάρωμα. Επιβάλλεται επίσης για λόγους
καθαριότητας και υγιεινής. Αυτή την εποχή τα πρόβατα «τσιλούνται», τα κόπρανά
τους είναι υδαρή, επειδή τρώνε χλωρά χόρτα. Σκοπός είναι να μη λερώνονται τα
μαλλιά των προβάτων από τα κόπρανά τους και δημιουργείται έτσι εστία μικροβίων.
Το κυρίως κούρεμα, η
ολική κουρά, σε πρόβατα και γίδια γίνεται τον Ιούνιο ή στις αρχές Ιουλίου και
παίρνει πάντα πανηγυρικό χαρακτήρα. Τα ζώα τότε "ξαλαφρώνουν" από το
βάρος του μαλλιού ,αναπνέει το σώμα τους και άνετα ξακαλοκαιριάζουν.
Προλαβαίνουν ωστόσο να ξαναβγάλουν μαλλί για το χειμώνα.
Στα χωριά οι κτηνοτρόφοι
κανόνιζαν τις ημέρες που θα κούρευε ο καθένας. Σήμερα όλοι στο Γιάννη, αύριο
στο Γιώργο, μεθαύριο στον Κώστα και πάει λέγοντας. Συνεργατική διαδικασία,
"δανεικαριές" ακόμα και σήμερα. Ράντιζαν τα ψαλίδια με αγιασμό,
γύριζαν προς την ανατολή, έκαναν την προσευχή τους και επί το έργον. Παράλληλα
η νοικοκυρά έκαιγε λιβάνι, ώστε να απομακρύνονται τα κακά πνεύματα, το κακό
μάτι, η γλωσσοφαγιά.
Η νοικοκυρά του σπιτιού
κανόνιζε να υπάρχουν πλούσια εδέσματα, ανάλογα την περιοχή, όπως σπιτικές
πίτες, πιλάφι με μοσχομυριστό βούτυρο, μπουκιές/ντόντιλες/τζόλιες (χειροποίητα
χοντρά μακαρόνια ) ζεματισμένα με ελαιόλαδο, συκωτάκια, αρνιά ψητά στα
κάρβουνα, γίδες, προβατίνες, σπιτική γιαούρτη, τυρί και φυσικά ζεστό και
καλοζυμωμένο ψωμί. Το κρασί, η ρακή, η τσικουδιά έρρεαν άφθονα.
Στην εποχή μας οι
ηλεκτρικές κουρευτικές μηχανές εκτόπισαν τα πατροπαράδοτα
"προβατοψάλιδα" και ο καθένας κουρεύει μόνος του ή από συνεργεία
κατόπιν ραντεβού, αλλά έτσι αποστερείται της χαράς να προσφέρει και να του
προσφέρουν και των αδιαμφισβήτητων αξιών της αλληλεγγύης και της
αλληλοβοήθειας. Κανείς δεν έμενε παραπονεμένος, γιατί συγκεντρώνοντας πολλά
"ποκάρια" (δηλαδή το μαλλί ενός προβάτου) από τις πολλές κουρές που
συμμετείχε εξασφάλιζε το μαλλί για την κατασκευή διαφόρων ενδυμάτων και
υφαντών.
Σήμερα η κουρά γίνεται με
τον ίδιο τρόπο όπως στο παρελθόν, με τη μόνη διαφορά ότι τα μαλλιά δε φέρνουν
κέρδος και οι κτηνοτρόφοι τα πετάνε. Και μπορεί η κουρά των προβάτων να μην
προσφέρει εμπορικό κέρδος στους κτηνοτρόφους, όμως τουλάχιστον συμβάλλει στη
φιλία μεταξύ των κατοίκων των χωριών και στη διατήρηση της παράδοσης και της
τοπικής φυσιογνωμίας.
Την επαφή αυτή ανάμεσα
στους ανθρώπους που έχει χαθεί προσπαθούμε να επιτύχουμε μέσα από τις δράσεις
του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής "Άγιος Γεώργιος" για να δείξουμε
τη συλλογικότητα μας, να μας γνωρίσουν οι αστοί της Αττικής, οι οποίοι μας
βρήκαν εκεί που έχτισαν τα σπίτια τους, και να αναγνωριστεί η συμβολή μας στην
παραγωγική βάση της χώρας. Για να μην ξεχάσουμε τα ήθη, τα έθιμά μας, την
ανθρωπιά μας. Για να μην αποξενωθούμε και χάσουμε την ταυτότητά μας. Για να
σηκώνουμε το ποτήρι το κρασί και να ευχόμαστε με αγάπη "στην υγειά
μας".
Ο
Κτηνοτροφικός Σύλλογος Περιφέρειας Αττικής «Άγιος Γεώργιος» πραγματοποίησε
πέρυσι (2016) 114 εκδηλώσεις με κύριους σκοπούς την επαγγελματική κατάρτιση των
μελών του αλλά και την αποκατάσταση μιας κάποιας επαφής με τους άλλους
συμπολίτες, για την επίτευξη ενός «modus vivendi». Ο κ Γιάννης Κοντογιάννης (πρόεδρος
Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής, 6992893199) εκεί όπου συγκρούονται οι νεοαστοί
τσιμεντοποιητές της φύσης με τους πατροπαράδοτους αγρότες κατοίκους, τους εξ
επαγγέλματος φροντιστές του περιβάλλοντος, πιστεύει ότι πρέπει να εξευρεθεί
ένας τρόπος «όλοι να ζήσουμε» .
Η Γιορτή Κουράς των Κτηνοτρόφων Αττικής στις
3/6/2017 περιελάμβανε: Μετακίνηση οδικώς προβάτων από κοντινό στάβλο (Γιώργος,
Παναγιώτης & Αιμίλιος Καϊδατζής), Επίδειξη αρμέγματος προβάτων (με τα χέρια
και με αρμεκτήριο Veder), Κουρά προβάτων (με
χειροκίνητα ή/& ηλεκτρικά ψαλίδια), Τυροκόμηση (με ηλεκτρικό βραστήρα-ψύκτη
INOX ST με την κα Μάγδα
Κοντογιάννη), Απολύμανση μαλλιού (εικονικό με φροντίδα κας Κατερίνας
Κοντογιάννη), Κλώσιμο μαλλιού, νηματοποίηση με παραδοσιακή ρόκα (κα Μαρία
Παπαδημητρίου, Αυλώνας), Προετοιμασία θράκας-ψήσιμο αρνιού & πρόβατου και
τεμαχισμός, σερβίρισμα (με την βοήθεια μαθητών & καθηγητών της πρώτης
ιδιωτικής Σχολής Κρέατος MEATpro), Εξιστόρηση δρώμενων
από το μεγάφωνο (κα Λέτα Δαρσακλή), Γευσιγνωσία με τα κοψίδια της σούβλας &
φούρνου, πίτες, τυρί και κρασί από τα Μεσόγεια και Ακούσματα και χορούς (από
τους κτηνοτρόφους της Αίγινας, με φροντίδα του κ Γιάννη Χερουβείμ).
Την
«κουρά» των προβάτων τίμησε, μας είπε ο Υπεύθυνος Δημοσίων Σχέσεων του
Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής κ Κώστας Μαντζουράνης-6948250720, και ο
Αναπληρωτής Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων κ Γιάννης Τσιρώνης, ο
οποίος είχε την ευκαιρία να δοκιμάσει το κούρεμα, και ο Δήμαρχος Αχαρνών κ
Γιάννης Κασσαρός. Επίσης συμμετείχαν ενεργά ο Αντιδήμαρχος κ Αντώνης Παλιούρας,
η κα Χρύσα Δουρίδα (Πρόεδρος Τοπικής Κοινότητας Θρακομακεδόνων), ο κ Θεόδωρος
Σειρηνίδης (Αντιδήμαρχος Αχαρνών), ο κ Γεώργιος Ψωμάς (Ταξίαρχος Αστυνομίας), ο
κ Ζαχαρίας Φραγκιουδάκης (Αστυνομικός Υποδιευθυντής), ο κ Αλέξανδρος Μπακούρος
(σύμβουλος Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης), ο κ ΣΤΡΑΤΑΚΗΣ ΑΡΗΣ (σύμβουλος
Αναπληρωτή Υπουργού Αγροτικής Ανάπτυξης), κ Αθανάσιος Κατσιγιάννης (Γενικός
Γραμματέας Δήμου Αχαρνών), ο κ Στέλιος Μαστοράκος (Διευθυντής Ιδιωτικής Σχολής
Κρέατος MEATpro), ο κ Βαγγέλης Γαβαλάς (Μικρά Κυκλαδονήσια) και πολλοί άλλοι
φίλοι.
Η
«Κουρά» κράτησε κάτι από το συνεργατικό, κυρίως στην διοργάνωση. Έτσι έγινε όλη
η αναπαράσταση αδαπάνως για τον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Αττικής, όπως μας είπε η
κα Μάγδα Κοντογιάννη (Γραμματέας-6906721269). Τα τέσσερα αρνιά για σούβλα
πρόσφεραν οι κτηνοτρόφοι κκ: Μιχάλης Χατζημανωλάκης, Γιώργος Καρολάνης, Γιάννης
Κοντογιάννης & Γιάννης Παπαδημητρίου. Το πρόβατο πρόσφερε ο κτηνοτρόφος κ
Νίκος Κορδαλής. Τις πίττες έκαναν οι κτηνοτρόφοι: Κούλα Ασημάκη, Ανδρέας
Σερέτης & Δημήτρης Σφέτσας. Το τυρί το έκανε η κτηνοτρόφος κα Μάγδα
Κοντογιάννη. Το ψωμί έφερε ο κτηνοτρόφος κ Γιώργος Καϊδατζής. Τα κρασιά έφεραν
οι κτηνοτρόφοι κκ: Γιώργος Κουλοχέρης & Αντώνης Μιχαλοδημητράκης. Τα
κάρβουνα έφεραν οι κτηνοτρόφοι κκ: Σπύρος Ασημάκης, Θέμης Ασημάκης &
Κατερίνα Νιχωρίτη. Την καθαριότητα φρόντιζε η κα Εύα Βρυώνη. Τις ψησταριές
έφερε ο κ Αντώνης Μιχαλοδημητράκης. Τα πρόβατα για την ουρά έφεραν οι
κτηνοτρόφοι κκ:Γιώργος, Αιμίλιος & Παναγιώτης Καϊδατζής. Τραπέζια, καρέκλες
και μαγαφωνική εγκατάσταση έβαλε ο Δήμος Αχαρνών. Οι μουσικοί ήλθαν από τους
κτηνοτρόφους Αίγινας και ήταν οι κκ Γιάννης Χερουβείμ, Δημήτρης Μπόγρης,
Χρήστος Λαβούτας & Μιχάλης Παρτσινεβελος. Η κα Λέτα Δαρσακλή προετοίμασε
την παρουσίαση της «Κουράς», ενώ συντονιστής της εκδήλωσης προσκλήθηκε να είναι
ο δημόσια γράφων κ Δημήτριος Μιχαηλίδης.
Για
την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης, 6998282382
