Ο πρωτογενής τομέας μοχλός ανάπτυξης

Ο Πρωτογενής τομέας είναι ο πραγματικός μοχλός ανάπτυξης σε μια χώρα. Η γεωργία (με την ευρεία έννοια, δηλαδή μαζί με την κτηνοτροφία, την αλιεία και
την δασοπονία, αλλά και συμπληρωματικά η παραγωγή ενέργειας, η μεταποίηση & εμπορία της δικιάς σου παραγωγής και η προσφορά υπηρεσιών τουρισμού-αγροτουρισμός) είναι η μητέρα όλων των επαγγελμάτων, λέγανε οι αρχαίοι Έλληνες.

Σήμερα ξέρουμε ότι αν μπορείς να επενδύσεις στην πρωτογενή τομέα τότε ένα ποσοστό καταλήγει μέσω του πρωτογενούς τομέα στον τριτογενή (υπηρεσίες, μεταφορές, γνώσεις, μελέτες κλπ), ένα πολύ μεγάλο ποσοστό καταλήγει στον δευτερογενή τομέα (μηχανήματα, εξοπλισμός, προϊόντα βιομηχανικά κλπ) και στον πρωτογενή τομέα μένει ένα περίπου 10% ΜΟΝΟ.

Αν μπορείς να επενδύσεις στον τριτογενή τομέα τότε ΟΛΑ σχεδόν μένουν στον τριτογενή τομέα και στον δευτερογενή και πρωτογενή τομέα πάει «μετά βίας», ένα μικρό ποσοστό που υπολογίζεται συνολικά στο 10-15% … …

Αν λοιπόν ενδιαφέρεσαι για την συνολική ανάπτυξη ΟΛΗΣ της οικονομίας της χώρας και όχι μόνο μερικών συντεχνιών, τότε η λογική λέει ότι πρέπει να διαθέσεις τους πόρους σου κατά προτεραιότητα στον πρωτογενή τομέα.

Οι συνήθεις μορφές ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ είναι

η ανάπτυξη μιας χώρας, που είναι «αριθμοί» μάλλον δυσνόητοι και δεν γίνονται εύκολα αντιληπτοί,

η περιφερειακή ανάπτυξη, που είναι συνήθως έργα υποδομής που εξαρτώνται από το κεντρικό κράτος, και έχουν μεγάλα περιθώρια «λαδώματος» (μίζες …) και η Τοπική Ανάπτυξη, που παλαιότερα ονομαζόταν κοινοτική ανάπτυξη, και αφορά την ευημερία των κατοίκων μιας κοινότητας.

Η κοινότητα συμπίπτει με τον τόπο, όπου τόπος είναι ένας χώρος με ενιαία γεωγραφικά χαρακτηριστικά, με κοινά πολιτιστικά στοιχεία και κοινή πίστη ότι έχουν κοινό μέλλον. Στατιστικά φαίνεται να έχει ο τόπος πληθυσμιακή οροφή τα 100-150.000 άτομα, όπου μπορεί να αναπτυχθούν κοινωνικές σχέσεις και να διακριθεί το κοινωνικό κεφάλαιο.

Κοινωνικό Κεφάλαιο είναι η συνεκτική ουσία που κρατά συνεκτικά μια κοινωνία, και εκφράζεται με την εμπιστοσύνη και την αλληλοβοήθεια μεταξύ των μελών της τοπικής κοινωνίας.

Επομένως στο εναγώνιο ερώτημα «που θα βρεθούν τα κεφάλαια για την ανάπτυξη?», πρέπει πάντα να διευκρινίζεται σε ποιο κεφάλαιο αναφερόμαστε. Αναφερόμαστε στο οικονομικό κεφάλαιο, δηλαδή σε χρήματα, δάνεια, επιδοτήσεις, τράπεζες, ΜΚΟ κλπ? Αναφερόμαστε στο άυλο κεφάλαιο, δηλαδή στην φήμη και το brand ενός τόπου? Αναφερόμαστε στο κεφάλαιο του ανθρώπινου δυναμικού της εμπειρίας και των δεξιοτήτων του? Αναφερόμαστε στο επιστημονικό κεφάλαιο (γνώσεις και εφευρέσεις)? Αναφερόμαστε στο κοινωνικό κεφάλαιο, δηλαδή στην εμπιστοσύνη και την αλληλοβοήθεια των μελών μεταξύ τους?

Στο δεύτερο προβληματισμό για το ιδανικό επίπεδο ενεργοποίησης του Κοινωνικού Κεφαλαίου φαίνεται ότι η απάντηση είναι η ΤΟΠΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΑ. Έτσι ανάμεσα στο άτομα και τον πλανήτη φαίνεται ότι το ιδανικό επίπεδο είναι ο Δήμος, όπως περίπου εκφράζεται από την σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα, όπου ένας Δήμος προσπαθεί να συμπίπτει με ένα βουνό, με μια λεκάνη απορροής, με μια πεδιάδα, με ένα νησί (με επαρκή καταναλωτική δύναμη).

Με τον όρο Τοπική-Κοινοτική Ανάπτυξη αναφερόμαστε σε αυθόρμητες, «από τα κάτω» κυρίως πρωτοβουλίες της κοινωνίας των πολιτών (χωρίς να αποκλείονται και πρωτοβουλίες που υποστηρίζονται από κάποιο φορέα τυπικό) των ατόμων που ζουν στις συγκεκριμένες κοινότητες για την βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης και εργασίας τους (καθ. Γ. Δαουτόπουλος, 1997), και ιδανικοί εκπρόσωποι αυτών είναι οι εθελοντικοί φορείς, οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, τα ιδρύματα και οι σύλλογοι, οι ποικιλώνυμοι σύλλογοι, ακόμα και οι εθνικοτοπικοί σύλλογοι, οι οποίοι έχουν ιδιαίτερα αυξημένο το στοιχείο της συναισθηματικής φόρτισης και της ισχυρής επιθυμίας να συμβάλλουν με οποιοδήποτε τρόπο στην ανάπτυξη του τόπου καταγωγής τους.

Κάθε οργανισμός ακολουθεί τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα και στην Ελλάδα τρία είναι τα ισχυρότερα συγκριτικά πλεονεκτήματα: Είναι Τρίτη σε βιοποικιλότητα χώρα στον κόσμο μετά την Μαγαδασκάρη, με 6.300 φυτά από τα οποία τα 1470 είναι ενδογενή και αυτοφυή … Είναι η χώρα με το 75% του εδάφους της πάνω από τα 600 μέτρα υψόμετρο που συνδυάζονται  με 15.000 χιλιόμετρα ακτογραμμής, δίνοντας εξαιρετικά μικροκλίματα για καλλιέργειες και τουρισμό …. και Είναι η δεύτερη σε ζωντανό πολιτισμό, μετά την Κίνα, δηλαδή μετά ίδια γράμματα, με τις ίδιες λέξεις, εκφράζονται τα ίδια νοήματα τα περισσότερα σε διάρκεια χρόνια μέχρι σήμερα (και οι Αιγύπτιοι είχαν εξαίρετο πολιτισμό, αλλά πέθαναν. Και οι Ίνκας είχαν εξαίρετο πολιτισμό, αλλά πέθαναν).

Η Ομοσπονδία Συλλόγων Μικρών Κυκλαδονήσων-ΟΣΥΜΙΚ, με μέλη καλά εγκατεστημένα σε άλλες περιοχές και με ισχυρότατη θέληση να βοηθήσουν στην τοπική ανάπτυξη των νησιών τους, ίσως είναι ένας κατάλληλος φορέας για να κινητοποιήσει μιαν αναπτυξιακή διαδικασία στα νησιά.

Τα νησιά είναι ούτως ή άλλως ιδανικοί χώροι για την προώθηση προγραμμάτων τοπικής ανάπτυξης. Η ΟΣΥΜΙΚ ξεκίνησε την προσπάθεια πριν δύο χρόνια με συνέδριο τον Μάιο 2015 στο Ίδρυμα Ευγενίδη με αντικείμενο τον «Πρωτογενή τομέα, ως μοχλό ανάπτυξης των Κυκλαδονήσων».

Το πολύ πετυχημένο συνέδριο συνέβαλε στην διαμόρφωση ενός think tank, μιας «Ομάδας Πρωτοβουλίας για την ελκυστικότητα των Κυκλαδονήσων», στα πλαίσια της ΟΣΥΜΙΚ, για την στήριξη τοπικών πρωτοβουλιών στα νησιά. Μάλιστα έγιναν και διερευνητικές επαφές τόσο «από πάνω» για την διαμόρφωση συνεργασιών στην επεξεργασία αρωματικών φυτών, όσο και «από κάτω» με την προσπάθεια συγκρότησης Ομάδων Πρωτοβουλίας από τους ίδιους τους κατοίκους σε μερικά νησιά (Αμοργός, Δονούσα, Ηρακλειά, Σχοινούσα, Κουφονήσια κλπ).

Η Αθήνα και ο Πειραιάς αποτελείται από Υδραίους, Χιώτες, Μικρές & Μεγάλες Κυκλάδες, Κρητικούς, Μανιάτες, Ηπειρώτες. Φτιάχτηκαν από νησιώτες, που για διάφορους λόγους άφησαν τους τόπους τους και διαμόρφωσαν το σημερινό κέντρο της Ελλάδος. Μάλιστα από μια περίεργη κατάσταση επικοινωνούν όλα με τον Πειραιά και την Αθήνα και όχι τόσο αποτελεσματικά μεταξύ τους.

Πέρυσι, το 2016, τέτοια περίπου εποχή η ΟΣΥΜΙΚ παρουσίασε τα νησιά της μέσα από τη παραδοσιακή μουσική, τα τραγούδια και τους χορούς στο θέατρο του Πειραιά για να προσελκύσει όλους στην στήριξη του τουρισμού, να επισκεφθούν και να απολαύσουν τις φυσικές ομορφιές, τις ονειρεμένες ακρογιαλιές, τη καταγάλανη, καθαρή θάλασσα, τη παραδοσιακή νησιώτικη φιλοξενία και τις γαστρονομικές ιδιαιτερότητες που έχουν τα νησιά της.

Ο κ Πασχάλης Συρίγος τονίζει ότι στην ευρύτερη περιοχή του Πειραιά και της Αθήνας, έχουν μετεγκατασταθεί το λιγότερο 100.000 νησιώτες, κάτι που επιβάλλεται να λαμβάνεται σοβαρά υπ όψη σε οποιοδήποτε σχεδιασμό. Αυτή η σοβαρή «δεξαμενή» ανθρώπινου δυναμικού και οικονομικής ισχύος, ακόμα και κοινωνική-πολιτικής διασύνδεσης, κυρίως όμως ισχυρής συναισθηματικής φόρτισης, ίσως να είναι η ισχυρότερη εφεδρεία για την τοπική ανάπτυξη των Κυκλαδονήσων με μοχλό ανάπτυξης τον πρωτογενή τομέα, την κτηνοτροφία, την αλιεία, την μελισσοκομία, τα αρωματικά φυτά, την τοπική μεταποίηση, την τοπική κατανάλωση των τοπικά παραγόμενων και συντηρούμενων τροφίμων, τον αγροτουρισμό, την τοπική γαστρονομία και όλες τις μορφές πολιτισμού.

Όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Ελλάδος συγκεντρωμένα στην καρδιά του Αιγαίου, με την συναισθηματική στήριξη όλων των εσωτερικών μεταναστών (ή μήπως κινητοποιώντας και τους εξωτερικούς μετανάστες …) από τα νησιά, την πλατφόρμα της Ομοσπονδίας Συλλόγων Μικρών Κυκλαδονήσων-ΟΣΥΜΙΚ και την ομπρέλα του Προγράμματος Αγροτικής Ανάπτυξης (ΠΑΑ 2014-2020) διαμορφώνουν μια ιδανική νέα πλατφόρμα τοπικής ανάπτυξης.

Άλλωστε ακόμα και στο ανθρώπινο δυναμικό ίσως μπορεί να είναι σημαντική η συμβολή των «νησιωτών» της Αθήνας και του Πειραιά, καθ όσον όλοι σχεδόν διατηρούν κάποιας μορφής σύνδεση (ακόμα και περιουσιακή) με τα νησιά και θα μπορούσαν να είναι οι νέοι και οι νέες, με καταγωγή από τα νησιά, που θα μπορούσαν να αναλάβουν να αναζωογονήσουν τα νησιά των παππούδων και γιαγιάδων τους, με όρους βιωσιμότητας-αειφορίας. Κάποτε ήταν αειφόρα τα νησιά μας. Επέζησαν μέχρι τα χρόνια μας. Μπορούν να ξαναγίνουν βιώσιμα, και να μην στηρίζονται μόνο στον εποχιακό δίμηνο τουρισμό, αλλά και στον πρωτογενή τομέα και στον πολιτισμό.

Στις 5 Μαίου 2017, στις 10.00, στην ισόγεια αίθουσα της ΕΥΔ ΠΑΑ 2014-20 (Λεωφ, Αθηνών 58, Βοτανικός, ΑΘΗΝΑ), το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, η Ειδική Υπηρεσία Διαχείρισης ΠΑΑ 2014-20 και η Ομοσπονδία Συλλόγων Μικρών Κυκλαδονήσων συνδιοργανώνουν ημερίδα με θέμα «ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΑΓΡΟΤΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ 2014-2020 - Ο πρωτογενής τομέας μοχλός ανάπτυξης των Μικρών Κυκλαδονήσων».

Μεταξύ των θεμάτων που θα επιδιωχθεί να προσεγγισθούν είναι: Οι επενδυτικές προτεραιότητες του ΠΑΑ 2014-20 για τον αγροτικό τομέα, Η ανάπτυξη των συνεργασιών, Τοπικές στρατηγικές ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων & Συνοπτική παρουσίαση του ΕΠΑλιείαςΘ 2014-20

Το σημαντικότερο όλων είναι να υπάρχει συναντίληψη στον στόχο. Το ΠΑΑ, και κάθε ΠΑΑ, είναι ένα εργαλείο για να επιτύχουν κάποιο στόχοι. Η στοχοθεσία και η πίστη σε αυτούς είναι θέμα τους ανθρώπων που θα εμπλακούν.

Το ΥπΑΑΤ και η ΕΥΔΠΑΑ 2014-2020 προσφέρουν το εργαλείο και θα ενημερώσουν τους ενδιαφερόμενους για το εργαλείο και τις ιδιότητές του. Η αξιοποίησή του και η επιτυχία της χρήσης του είναι αντικείμενο της θέλησης και της συμμετοχής των ανθρώπων, και στην προκειμένη περίπτωση των νησιωτών. Η ΟΣΥΜΙΚ προσπαθεί να φέρει κοντά τους ανθρώπους που είναι οι πολλαπλασιαστές και οι χρήστες για την επίτευξη των συμφωνημένων με αυτούς στόχων τοπικής ανάπτυξης.

Για την καταγραφή, Δημήτρης Μιχαηλίδης, 6998282382