Το δάσος αναμφίβολα είναι ένα μέρος, το οποίο προσφέρει τροφή και στέγη σε πολλές διαφορετικές μορφές ζωής. Όσο αναφορά τον άνθρωπο, το δάσος
αποτέλεσε την βάση για την επιβίωση του, μέσω της συλλογής καρπών ή το κυνήγι και στη συνέχεια δίνοντας του τις πρώτες ύλες για τη δημιουργία και τη τροφοδότηση μεγαλύτερων οικισμών – κοινωνιών. Σήμερα, το δάσος, αποτελεί έναν αναγνωρισμένο, ανανεώσιμο φυσικό πόρο, ο οποίος ανάλογα τη γεωγραφική περιοχή έχει πολλαπλές χρήσεις και μεγάλη ποικιλία αξιόλογων προϊόντων που συμβάλουν σημαντικά στην τοπική οικονομία.
αποτέλεσε την βάση για την επιβίωση του, μέσω της συλλογής καρπών ή το κυνήγι και στη συνέχεια δίνοντας του τις πρώτες ύλες για τη δημιουργία και τη τροφοδότηση μεγαλύτερων οικισμών – κοινωνιών. Σήμερα, το δάσος, αποτελεί έναν αναγνωρισμένο, ανανεώσιμο φυσικό πόρο, ο οποίος ανάλογα τη γεωγραφική περιοχή έχει πολλαπλές χρήσεις και μεγάλη ποικιλία αξιόλογων προϊόντων που συμβάλουν σημαντικά στην τοπική οικονομία.
Τα δασικά προϊόντα διαχωρίζονται σε ξυλώδη και μη-ξυλώδη. Ως μη-ξυλώδη δασικά προϊόντα (ΜΞΔΠ) ορίζονται όλα τα προϊόντα, εκτός από το ξύλο, που προέρχονται από δάση, θαμνώνες και φυτείες δέντρων. Οι κύριες πηγές αυτών των προϊόντων είναι τα δέντρα, τα φυτά του υπορόφου, τα μανιτάρια και τα ζώα.
Τα μη ξυλώδη δασικά προϊόντα, όπως ο φελλός, τα μανιτάρια, το κουκουνάρι, τα βαλανίδια, οι ρητίνες, τα φαρμακευτικά φυτά και τα άγρια χόρτα, μεταξύ άλλων, παρέχουν σημαντικές εμπορικές δραστηριότητες στις δασικές περιοχές σε όλο τον κόσμο (FAO, 1998). Πολλά από τα ΜΞΔΠ συνεισφέρουν σημαντικά στην οικονομία σε τοπικό αλλά και εθνικό επίπεδο, λόγω της εμπορικής τους αξίας. Σε κάποιες περιοχές της λεκάνης της Μεσογείου, ορισμένα ΜΞΔΠ όπως ο φελλός, τα μανιτάρια και το κουκουνάρι αποτελούν περισσότερο επικερδή εκμετάλλευση από την ξυλεία (Calama et al., 2010). Ο αριθμός των ΜΞΔΠ με εμπορική αξία έχει υπολογιστεί πως ανέρχεται σε 4000 έως 6000 προϊόντα παγκοσμίως (SCBD, 2001).
Παρά τη μεγάλη σημασία των ΜΞΔΠ, η αειφορική διαχείριση των δασών είχε επί χρόνια επικεντρωθεί στην παραγωγή ξυλείας. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες έχει αυξηθεί το ενδιαφέρον για τα ΜΞΔΠ, ως αποτέλεσμα της διεθνούς στροφής προς την πολύ-λειτουργική αειφόρο διαχείριση των δασών, η οποία στοχεύει στη βελτιστοποίηση της παροχής πολλαπλών προϊόντων και υπηρεσιών, με παράλληλη διατήρηση της ισορροπίας των δασικών οικοσυστημάτων. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η αξιοποίηση και η προώθηση των ΜΞΔΠ προσδιορίσθηκε ως τομέας προτεραιότητας από το FAO (FAO, 2002).
Έτσι, βασικό στόχο της διαχείρισης των δασών θα πρέπει να αποτελεί και η αξιοποίηση των ΜΞΔΠ. Υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ της συγκομιδή της ξυλείας και των μη ξυλωδών δασικών προϊόντων. Σε αντίθεση με την ξυλεία, η περίοδος συγκομιδής των ΜΞΔΠ είναι μικρή συνήθως και πολλά από τα προϊόντα χάνονται αφού τελειώσει αυτή η περίοδος (Calama et al., 2010). Ακόμη, σε πολλές περιπτώσεις η συγκομιδή τους γίνεται παράνομα και ανεξέλεγκτα, δημιουργώντας αρνητικές επιπτώσεις τόσο στους πληθυσμούς των ειδών αυτών όσο και στο δασικό οικοσύστημα (Calama et al., 2010).
Τελευταία, η αναγνώριση της πολλαπλής χρήσης των ΜΞΔΠ και της εμπορικής αξίας τους αποτέλεσε το υπόβαθρο για την υποστήριξη και ανάπτυξη οικονομικών δραστηριοτήτων με βάση τη διάθεση και την εμπορία τους σε τοπικό επίπεδο. Η πρόσφατη αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής κοινής πολιτικής για την ανάπτυξη του αγροτικού τομέα κανονισμός EC/1305/2013 ενθαρρύνει την ανάπτυξη τέτοιων δραστηριοτήτων, οι οποίες συμβάλουν στην οικονομική ενίσχυση των αγροτικών περιοχών με την παροχή συμπληρωματικού εισοδήματος.
Ο ρόλος των ΜΞΔΠ στην οικονομία των αγροτικών περιοχών έχει ευρέως αναγνωριστεί κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες (Lowe et al., 2002). Παρόλα αυτά, τα επίσημα στοιχεία για τη συμβολή τους στην αγροτική οικονομία στην Ελλάδα είναι περιορισμένα .
Ωστόσο, τα μη ξυλώδη δασικά προϊόντα στην Ελλάδα, μπορούν να αποτελέσουν παράλληλη πηγή εισοδήματος, ιδιαίτερα σε περιοχές όπου υπάρχει η σχετική παράδοση συλλογής τους. Η ερασιτεχνική συλλογή των ΜΞΔΠ είναι μια ευχάριστη δραστηριότητα η οποία συνηθίζεται από τους ανθρώπους της επαρχίας που επιθυμούν να εμπλουτίσουν την διατροφή τους. Στις αστικές περιοχές η πραγματοποίηση κάποιας δραστηριότητας σχετικής με τη συλλογή ΜΞΔΠ είναι δύσκολη, μπορεί όμως να πραγματοποιηθεί με την μορφή εκπαίδευσης ή αναψυχής, και ταυτόχρονα να συμβάλει στη γνωριμία των ανθρώπων με το δάσος και κατ’ επέκταση με τα προϊόντα του.
——– ♦ ——–
Πηγές:
Calama, R., M. Tomé, M. Sánchez-González, J. Miina, K. Spanos and M. Palahí, 2010. Modeling Non-wood forest products in Europe: a review. Forest Systems, 19: 69-85.
Europian cooperation in the field of scientific and technical research, 2012. Memorandum of understanding for the implementation of a European Concerted Research Action designated as COST Action FP1203: European non-wood forest products (NWFPs) network . page 32 .Brussels.
FAO, 2002. Non-Wood Forest Products. Source: (http://www.fao.org/forestry). Last visit : 18/11/2015.
FAO, 1998. Non-wood forest products and income generation. Unasylva -No.198
Lowe, P., Buller, H., Ward, N., 2002. Setting the next agenda. British and French approaches to the second pillar of the Common Agricultural Policy. Journal of Rural Studies 18: 1–17.
SCBD, 2001. Sustainable Management of Non-Timber Forest Resources. CBD Technical Series 6. Secretariat of the Convention on Biological Diversity, Montreal, Canada.
΄
* Ο Ιωάννης Μπλίχας είναι απόφοιτος του Τμήματος Δασολογίας και Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Φυσικών Πόρων του Δ.Π.Θ.
https://dasarxeio.com/
