"H ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΟ 2021 ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ" - Γράφει ο Θεοφάνης Θ.Γκατζής

H ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΟ 2021 ΑΠΟ ΤΙΣ ΠΟΛΕΙΣ ΤΗΣ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΛΕΥΣΙΝΑΣ

Θεοφάνης Θ. Γκατζής

Οικονομολόγος-Διεθνολόγος, Aρθρογράφος

Μεταπτυχιακός Φοιτητής στο ΔΠΜΣ Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού των τμημάτων Οικονομικών Επιστημών και Μηχανικών Χωροταξίας,
Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, ethnikosagwn.blogspot.gr, Facebook: Θεοφάνης Γκατζής , Τwittter: Θεοφάνης Γκατζής ,Εmail:theofanis28@ gmail.com,

1. Εισαγωγή

Στη σύγχρονη εποχή ,ενόσω μαίνεται ο ανταγωνισμός μεταξύ των πόλεων  ,μία από τις στρατηγικές της   αστικής διακυβέρνησης στη Γηραιά ήπειρο είναι η ανάληψη της διοργάνωσης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης από τις πόλεις  προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι ανάπτυξης, ανταγωνιστικότητας και αναγνωρισιμότητάς τους. Έτσι ,επιδιώκεται η δημιουργία θετικής φήμης  για έναν τόπο και παρέχεται η δυνατότητα  προβολής των ελκτικών του στοιχείων. Ο θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής ένωσης και αποτελεί σημαντικό τμήμα της πολιτιστικής της πολιτικής. Επίσης, συμβάλλει στην πολιτιστική διπλωματία των πόλεων, που αναλαμβάνουν το θεσμό, ενισχύοντας την αυτοεκτίμηση και την υπερηφάνεια των κατοίκων τους.

Aκόμη, μπορεί να συμβάλλει στη βελτίωση των υπαρχουσών υποδομών (π.χ. πλατείες), καθώς   και στην αστική αναγέννηση των πόλεων, μέσω της δημιουργίας ή βελτίωσης των πολιτιστικών υποδομών σε περιοχές των αστικών τους ιστών  παρέχοντας το έναυσμα για την απαρχή  ή ενίσχυση της δημιουργικής οικονομίας τους (πολιτιστικές και δημιουργικές βιομηχανίες).

Tο 2021 μία ελληνική πόλη ,μαζί με μία  Ρουμανική (Τιμισοάρα) και μία πόλη από μία υπό ένταξη στην ΕΕ χώρα (Νόβισαντ Σερβίας) ,θα αναλάβει τον τίτλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας. Αξίζει να επισημανθεί ότι δεκατέσσερις ελληνικές πόλεις διεκδίκησαν τον τίτλο (Βόλος, Δελφοί, Ελευσίνα, Ιωάννινα, Καλαμάτα, Κέρκυρα, Λάρισα, Λέσβος, Μεσολόγγι, Πειραιάς, Ρόδος, Σαλαμίνα, Σάμος, Τρίπολη) εκ των οποίων, στις 26 Φεβρουαρίου 2016, ανακοινώθηκαν οι  τρεις επικρατέστερες υποψήφιες πόλεις (Ελευσίνα, Καλαμάτα, Ρόδος). Η τελική επιλογή της πόλης που θα αναδειχθεί πολιτιστική πρωτεύουσα θα λάβει χώρα την 11^η Νοεμβρίου του παρόντος έτους.

2. O θεσμός της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας

Ένα από τα μεγαλύτερα διεθνή καλλιτεχνικά γεγονότα και μάλιστα ετήσιας διάρκειας, με έτος εκκίνησης το 1985, είναι και η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης κατόπιν  πρότασης της τότε Υπουργού Πολιτισμού της Ελλάδας, Μελίνας Μερκούρη. Ένας ορισμός που μπορεί να παρατεθεί για την Πολιτιστική Πρωτεύουσα είναι ο εξής: Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης είναι ένα πολυθεματικό  φεστιβάλ ετήσιας διάρκειας.

Η πρώτη  Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης  ήταν η Αθήνα. Έκτοτε έλαβαν το χρίσμα πόλεις  από όλα τα γεωγραφικά σημεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αξίζει να αναφερθεί ότι στα πρώτα χρόνια ο θεσμός λάμβανε χώρα  σε πόλεις, πρωτεύουσες χωρών, με ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα, με μεγάλη αναγνωρισιμότητα  που είναι υψηλά στο αστικό σύστημα ιεραρχίας (π.χ. το Άμστερνταμ το 1987,το Παρίσι το 1989 και η Μαδρίτη το 1992). Στη συνέχεια τον τίτλο έλαβαν  πόλεις που δεν ήταν ευρύτερα γνωστές στο πολιτιστικό γίγνεσθαι και  ο θεσμός αυτός ήταν αφετηρία για να δημιουργήσουν   πολιτιστική στρατηγική για μεγάλο χρονικό διάστημα αποκτώντας ισχυρή πολιτιστική ταυτότητα (π.χ. η Γλασκώβη το 1990) καθώς και περιοχές με  σημαντική πολιτιστική παράδοση. (π.χ. η Πράγα , Αβινιόν, Μπριζ). 

  Οι Πολιτιστικές Πρωτεύουσες παλαιότερα καθορίζονταν από το Συμβούλιο Υπουργών Πολιτισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απευθείας ανάθεση (Σαρλής  2007),   ενώ το 1999  , με απόφαση του Ευρωπαϊκού κοινοβουλίου και του Συμβουλίου (Επίσημη εφημερίδα των ευρωπαϊκών κοινοτήτων,1999),  άλλαξε ο τρόπος επιλογής των πόλεων και πλέον, αυτές,  λαμβάνουν το χρίσμα, πέντε ή τέσσερα χρόνια πριν τη διεξαγωγή του γεγονότος, ύστερα από διαγωνιστική διαδικασία που τελεί υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής .Η τελική επιλογή των πόλεων που θα αναλάβουν το θεσμό της πολιτιστικής πρωτεύουσας είναι έργο  ανεξάρτητης επιτροπής εμπειρογνωμόνων. (Εcoc2021, 2016).

Η Πολιτιστική Πρωτεύουσα αν και αποτελεί γεγονός που έλαβε χώρα και σε μεγάλα αστικά κέντρα είναι ίσως η μοναδική ευκαιρία για δευτερεύουσας σημασίας ευρωπαϊκές πόλεις να προβληθούν, [Γλασκόβη, Αμβέρσα, Γκρατς, Κορκ, Θεσσαλονίκη, Στοκχόλμη] (Συναδινός , 2004). O σκοπός της διοργάνωσης  αυτής είναι, σύμφωνα με τους Corijn και Van Praet διττός: πρώτα να γίνει ο πολιτισμός κάθε πόλης εύκολα προσβάσιμος στο Ευρωπαϊκό κοινό, και δεύτερον να δημιουργηθεί μία συνολική εικόνα του Ευρωπαϊκού πολιτισμού (Richards,1996).

Πίνακας 1. Πολιτιστικές Πρωτεύουσες της Ευρώπης	Χρονολογίες
ΠΟΛΕΙΣ
ΑΘΗΝΑ	1985
ΦΛΩΡΕΝΤΙΑ	1986
ΑΜΣΤΕΡΝΤΑΜ	1987
ΔΥΤΙΚΟ ΒΕΡΟΛΙΝΟ	1988
ΠΑΡΙΣΙ	1989
ΓΛΑΣΚΩΒΗ	1990
ΔΟΥΒΛΙΝΟ	1991
ΜΑΔΡΙΤΗ	1992
ΑΜΒΕΡΣΑ	1993
ΛΙΣΑΒΟΝΑ	1994
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ	1995
ΚΟΠΕΓΧΑΓΗ	1996
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ	1997
ΣΤΟΚΧΟΛΜΗ	1998
ΒΑΪΜΑΡΗ	1989
ΡΕΙΚΙΑΒΙΚ,ΜΠΕΡΓΚΕΝ,ΕΛΣΙΝΚΙ,ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ,ΠΡΑΓΑ,ΚΡΑΚΟΒΙΑ,ΣΑΝΤΙΑΓΟ ΝΤΕ ΚΟΜΠΟΣΤΕΛΑ,ΑΒΙΝΙΟΝ,ΜΠΟΛΟΝΙΑ	2000
ΡΟΤΕΡΝΤΑΜ,ΠΟΡΤΟ	2001
ΜΠΡΙΖ,ΣΑΛΑΜΑΝΚΑ	2002
ΓΚΡΑΤΣ	2003
ΓΕΝΟΒΑ,ΛΙΛ	2004
ΚΟΡΚ	2005
ΠΑΤΡΑ	2006
ΛΟΥΞΕΜΒΟΥΡΓΟ,ΣΙΜΠΙΟΥ	2007
ΛΙΒΕΡΠΟΥΛ,ΣΤΑΒΑΝΓΚΕΡ	2008
ΒΙΛΝΙΟΥΣ,ΛΙΝΤΣ	2009
ΕΣΣΕΝ,ΠΕΚΣ,ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ	2010
ΤΟΥΡΚΟΥ,ΤΑΛΙΝ	2011
ΓΚΙΜΑΡΑΕΣ,ΜΑΡΙΜΠΟΡ	2012
ΜΑΣΣΑΛΙΑ,ΚΟΣΙΤΣΕ	2013
ΟΥΜΕΟ,ΡΙΓΑ	2014
ΜΟΝΣ,ΠΛΙΖΕΝ	2015
ΣΑΝ ΣΕΜΠΑΣΤΙΑΝ,ΚΡΑΚΟΒΙΑ	2016
ΑΑΡΧΟΥΣ,ΠΑΦΟΣ	2017
ΛΕΟΥΒΑΡΝΤΕΝ,ΒΑΛΕΤΑ	2018
ΦΙΛΙΠΠΟΥΠΟΛΗ,ΜΑΤΕΡΑ	2019

ΑΛΛΕΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ	ΧΩΡΕΣ
2020
ΡΙΕΚΑ ΓΚΑΛΓΟΥΕΙ	ΚΡΟΑΤΙΑ ΙΡΛΑΝΔΙΑ

ΑΛΛΕΣ ΜΕΛΛΟΝΤΙΚΕΣ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΕΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ	ΧΩΡΕΣ
2021
ΤΙΜΙΣΟΑΡΑ	ΡΟΥΜΑΝΙΑ
ΝΟΒΙΣΑΝΤ	ΣΕΡΒΙΑ
ΥΠΟΨΗΦΙΕΣ ΠΟΛΕΙΣ :ΚΑΛΑΜΑΤΑ, ΡΟΔΟΣ, ΕΛΕΥΣΙΝΑ	ΕΛΛΑΔΑ

Πηγή: (Ιδία επεξεργασία)

3. Μεθοδολογία

Η μεθοδολογία του παρόντος άρθρου βασίζεται σε δευτερογενείς πηγές δεδομένων από ιστοσελίδες που συνδέονται με τη διοργάνωση της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας , από το τεύχος της υποψήφιας πόλης της Ελευσίνας  (bidbook) , από βιβλία και από τις παρουσιάσεις των 2 μελών της επιτροπής Εleusis21 (Κέλλυ Διαπούλη και Πέγκυ Τσολακάκη) στα πλαίσια των μαθημάτων  Αστική  Ανάπλαση, Αναγέννηση και Ανάπτυξη  του τμήματος Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης την  Τετάρτη, 20.04.16  και Ειδικά Γεγονότα και Τοπική Ανάπτυξη του ΔΠΜΣ Σχεδιασμός και Ανάπτυξη Τουρισμού και Πολιτισμού του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας την Πέμπτη 21.04.16.

4. Όραμα και στόχοι της Ελευσίνας από την ανάδειξη της σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα

Το γενικό όραμα προβλέπει την ανάπτυξη της Ελευσίνας σε δυναμικό πολιτιστικό κέντρο στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Αττικής και θέτει 4 ειδικούς στόχους:
1.Την ενίσχυση και επέκταση των πολιτιστικών υποδομών.

2.Την ενδυνάμωση, ενίσχυση και προβολή του καλλιτεχνικού προφίλ της
πόλης.

3.Την ανάπτυξη των ικανοτήτων και των ταλέντων των πολιτών και των
τοπικών καλλιτεχνών.

4.Την ανάδειξη του πολιτισμού ως αποφασιστικού παράγοντα ενίσχυσης
της κοινωνικής συνοχής, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της καταπολέμησης των ανισοτήτων με προσανατολισμό  τη βιώσιμη ανάπτυξη (Eleusina, 2016).

Εικόνα 1. Λογότυπο Ελευσίνας -υποψήφια Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης