Ανοιχτή επιστολή στην πολιτική & πνευματική ηγεσία
Κατάπληξη, απογοήτευση και οδύνη για τον αργό θάνατο της κλασσικής παιδείας
Την ώρα που σε ολόκληρο τον πλανήτη ο Επιτάφιος του Θουκυδίδη θεωρείται ένας ανεκτίμητος και διαχρονικός πνευματικός θησαυρός, στην Ελλάδα, το λίκνο της δημοκρατίας, καταργείται η διδασκαλία του!
Εκατόν ενενήντα ένας Πανεπιστημιακοί Καθηγητές και άλλες πνευματικές προσωπικότητες – μέλη του International Hellenic Association (με έδρα το Delaware των ΗΠΑ), απέστειλαν σε ολόκληρη την πολιτική ηγεσία της Ελλάδος (Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, Πρωθυπουργό, Πρόεδρο του κόμματος της συγκυβέρνησης, τον Υπουργό Παιδείας, τον Αρχηγό της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, τους Αρχηγούς όλων των πολιτικών κομμάτων, όλα τα μέλη της Βουλής των Ελλήνων), την Ακαδημία Αθηνών, την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος, τα Ελληνικά Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, τις Ελληνικές Φιλολογικές Ενώσεις (Εταιρεία Ελλήνων Φιλολόγων, Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων), τις εκπαιδευτικές συνδικαλιστικές οργανώσεις ΔΟΕ, ΟΛΜΕ, ΟΙΕΛΕ καθώς και στους εκπροσώπους της πνευματικής ζωής της χώρας ανοιχτή επιστολή με την οποία εκφράζουν την κατάπληξη, την απογοήτευση και την οδύνη τους για τον αργό θάνατο που επιφυλάσσεται στην Κλασσική Παιδεία.
Το πλήρες κείμενο της ανοιχτής επιστολής έχει ως εξής:
Οι υπογράφοντες Έλληνες Πανεπιστημιακοί Καθηγητές και άλλοι πνευματικοί άνθρωποι με κατάπληξη, απογοήτευση και οδύνη παρακολουθούμε τη διαρκή υποβάθμιση της κλασικής παιδείας στο γυμνάσιο και λύκειο της Ελλάδας, την οποία συστηματικά και εμπρόθετα προωθεί το Υπουργείο Παιδείας.
Μετά την πρωτοφανή κατάργηση στα λύκεια της διδασκαλίας του Επιταφίου που ο Θουκυδίδης αποδίδει στον Περικλή, δηλαδή ενός κειμένου, το οποίο προσφυώς έχει χαρακτηριστεί «Ο διθύραμβος της δημοκρατίας», καταφέρονται τώρα στο γυμνάσιο καίρια πλήγματα κατά της κλασικής παιδείας:
1. Με την αφαίρεση από κάθε τάξη μιας εβδομαδιαίας ώρας διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών.
2. Με την τοποθέτηση του μαθήματος εκτός των προαγωγικών και των απολυτηρίων εξετάσεων στο γυμνάσιο – ένα μέτρο που καθιστά τα Αρχαία Ελληνικά στην κυριολεξία «παρία» του ωρολογίου προγράμματος και προοιωνίζεται τη μελλοντική τυπική, πλέον, κατάργησή τους ως διδασκόμενου μαθήματος.
Είναι στ’ αλήθεια τραγικό να αναγνωρίζουν ομόφωνα οι ξένοι την τεράστια συμβολή της κλασικής παιδείας στη διαμόρφωση του πολιτισμού της Δύσης και την ίδια στιγμή να μεθοδεύεται ο οριστικός ενταφιασμός της παιδείας αυτής στην ίδια τη γενέθλια χώρα της! Με κίνδυνο, λοιπόν, να υποχρεωθούμε στην επανάληψη κοινοτοπικών αλλά αδιαφιλονίκητων αληθειών, ας μας επιτραπεί να επισημάνουμε τα εξής.
Στα αρχαία ελληνικά κείμενα διατυπώνονται κατά τρόπο καίριο και σαφή τα μεγάλα ανθρώπινα προβλήματα και συλλαμβάνονται οι αξίες που κατοχυρώνουν την ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Όποιος «ζυμώνεται» με την αρχαία γραμματεία, στην οποία παρακολουθούμε τη σταδιακή επικράτηση και κυριαρχία του λόγου έναντι του μύθου, τείνει να αντιμετωπίζει άφοβα την αλήθεια, συγκινείται από τις εκφάνσεις του ωραίου, εθίζεται στην τήρηση του μέτρου, ασκείται στην αυτογνωσία και τον αυτοσεβασμό, μυείται στην απορία και την έρευνα και ενστερνίζεται το ιδεώδες της ελευθερίας. Αν οι διανοούμενοι και οι φιλόσοφοι σε διεθνές επίπεδο ξεκινούν από την αρχαία γραμματεία και επιστρέφουν διαρκώς σ’ αυτήν για να ανανεώσουν τις πηγές της έμπνευσής τους, αυτό συμβαίνει, γιατί η συγκεκριμένη γραμματεία αποτελεί πρώτης τάξεως αγωγή σκέψης και ήθους. Αυτά όλα βέβαια ισχύουν κατά μείζονα λόγο για τον Έλληνα μαθητή και σπουδαστή, του οποίου η εθνική συνείδηση και η πολιτιστική ιδιοπροσωπία συνδέονται άρρηκτα με τη ζωντανή και δημιουργική επικοινωνία με το γραμματειακό πλούτο του ελληνικού παρελθόντος και ειδικότερα της Αρχαίας Ελλάδας.
Οι αρχαιοελληνικές, όμως, ιδέες και αξίες συνυφαίνονται άμεσα με την αρχαία ελληνική γλώσσα, μέσω της οποίας έχουν συλληφθεί και διατυπωθεί. Η εξοικείωση του Έλληνα μαθητή με την αρχαία ελληνική γλώσσα είναι πολλαπλά ευεργετική, γιατί:
1. Συμβάλλει στη «μετά λόγου γνώσεως» εκμάθηση και χρήση της Νέας Ελληνικής (Δημοτικής).
2. Προστατεύει από την εισβολή στη Νέα Ελληνική ξενόφερτων όρων και νεολογισμών.
3. Ελαχιστοποιεί τις περιπτώσεις κακοποίησης της μητρικής γλώσσας.
4. Καταπολεμά την τάση για εκφραστική προχειρότητα και γλωσσική ασυδοσία. Και το πιο σημαντικό,
5. Καθιστά δυνατή την εξοικείωση με τις παλαιότερες μορφές της γλώσσας μας, ώστε να επιτευχθεί η επικοινωνία με τη διαχρονική γραμματειακή παραγωγή της Ελλάδας.
Με αυτά τα δεδομένα, απευθύνουμε έκκληση στην πολιτική και την πνευματική ηγεσία της χώρας να μεριμνήσει για την ουσιαστική αναβάθμιση και ενίσχυση των κλασικών σπουδών στην ελληνική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Η Αρχαία Ελληνική γλώσσα είναι το έδαφος στο οποίο ή Νέα Ελληνική ριζώνει και ανθοφορεί και όχι ο αντίπαλος της Νέας Ελληνικής. Καλούμε επομένως και τις Ελληνίδες και τους Έλληνες φιλολόγους να βάλουν με τον εαυτό τους και με την παιδεία του τόπου ένα ιστορικό στοίχημα: επιστρατεύοντας το πάθος, τον ενθουσιασμό, την έμπνευση, την ευρηματικότητα, το ταλέντο και το μεράκι που διαθέτουν, να εισαγάγουν αλλαγές στην διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών με σκοπό να εμπνεύσουν στους μαθητές τους την αγάπη και το σεβασμό για το μάθημα, συμβάλλοντας έτσι στην παιδευτική ανάκαμψη και την πολιτιστική αναγέννηση της χώρας.
Οφείλουμε, επί τέλους να συνειδητοποιήσουμε ότι σε μια χώρα με υπογεννητικότητα, οξύτατη οικονομική κρίση, μαζική μετανάστευση νέων επιστημόνων στο εξωτερικό και εισροή χιλιάδων μεταναστών και προσφύγων, η μεθοδευμένη αποκοπή των Ελλήνων μαθητών από την αρχαία ελληνική γλώσσα είναι για την παιδεία του τόπου ένα είδος πολιτιστικής γενοκτονίας, που μακροπρόθεσμα θέτει σε κίνδυνο την ίδια την εθνική επιβίωση του ελληνισμού. Αντίθετα, αν για την πολλαπλά χειμαζόμενη Ελλάδα ο τουρισμός θεωρείται η «βαριά βιομηχανία» της, η ζωντανή σύνδεση των Ελλήνων μαθητών με την αρχαία ελληνική γλώσσα, καθώς και με τον αξιακό και το νοηματικό πλούτο της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, αποτελεί την ιδανικότερη αμυντική θωράκιση του ελληνισμού και μία από τις βασικότερες προϋποθέσεις για πολιτιστική και εθνική αναγέννηση της χώρας.
Ας πάψουμε να πριονίζουμε εμείς οι ίδιοι το πολιτιστικό κλαδί στο οποίο ακουμπάμε ως έθνος.
Οι καιροί δεν επιτρέπουν να «παίζομεν εν ου παικτοίς».
Ο καθένας ας αναλάβει τις ευθύνες του και ας εκπληρώσει το χρέος του.
Τα 191 ονόματα που προσυπογράφουν την ανοιχτή επιστολή αναφέρονται, κατά σειρά προσθήκης του ονόματος τους στον κατάλογο, στην ιστοσελίδα του ΙΗΑ.
Λεωνίδας Κουμάκης
