Τι σημαίνει η κύρωση του Αναθεωρημένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη για τα ανθρώπινα δικαιώματα στην Ελλάδα της κρίσης
Η ψήφιση νόμου την προηγούμενη εβδομάδα από τη Βουλή, με τον οποίο κυρώνεται ο Αναθεωρημένος Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης του 1996, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα στην προσπάθεια της χώρας μας να εφαρμόσει πολιτικές εμβάθυνσης του κοινωνικού κράτους και του κράτους δικαίου, ιδιαίτερα μέσα στην πολύ δυσμενή συγκυρία της κρίσης και των πολιτικών λιτότητας που μας επιβάλλονται. Είναι δε ακόμη σημαντικότερο αν αναλογιστούμε ότι η κύρωση αυτή είναι κοινωνικό αίτημα από το 1996 που υπογράφτηκε ο Αναθεωρημένος ΕΚΧ από πολλές χώρες, μεταξύ αυτών και η Ελλάδα. Mέχρι πρότινος, 33 χώρες της Ευρώπης είχαν επικυρώσει τον Αναθεωρημένο ΕΚΧ, αλλά η χώρα μας δεν το είχε κάνει παρ' όλα τα ερωτήματα και τις πιέσεις, που είχαν δεχτεί οι προηγούμενες κυβερνήσεις από τα λοιπά κόμματα.
Ο Αναθεωρημένος Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης, σε συνδυασμό με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, την άλλη διεθνή σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης, συν-προσδιορίζουν σήμερα το ευρωπαϊκό κεκτημένο των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Νομικά υπερισχύουν κάθε αντίθετης διάταξης του εθνικού δικαίου και πλέον, ο Έλληνας δικαστής, αν προσβληθεί δικαστικά μια διάταξη κοινού νόμου που παραβιάζει όσα προβλέπει ο Χάρτης, θα μπορεί να κηρύξει την αντίθεσή της στο ευρωπαϊκό δίκαιο.
Ιδιαίτερη σημασία σήμερα έχουν οι προβλέψεις του Χάρτη για τις εργασιακές σχέσεις και την προάσπιση των δικαιωμάτων των εργαζομένων που πλήττονται έντονα από τις πολιτικές λιτότητας που επιβάλλονται από τους εταίρους:
ñ Το άρθρο 20 αναφέρεται στο δικαίωμα στην ισότητα ευκαιριών των δύο φύλων ως προς τα θέματα απασχόλησης και επαγγέλματος.
ñ Με το άρθρο 24 αναγνωρίζεται το δικαίωμα όλων των εργαζομένων να μην απολύονται χωρίς βάσιμη αιτία και, στην περίπτωση που συμβεί αυτό, να υπάρξει επαρκής αποζημίωση ή άλλη κατάλληλη συνδρομή. Ο εργαζόμενος στην περίπτωση αυτή έχει το δικαίωμα προσφυγής σε ανεξάρτητο όργανο.
ñ Με τις διατάξεις του άρθρου 26 αναλαμβάνεται η υποχρέωση ενημέρωσης και πρόληψης φαινομένων σεξουαλικής παρενόχλησης στον χώρο εργασίας ή άλλων εχθρικών και προσβλητικών πράξεων εναντίον κάθε εργαζόμενου.
ñ Με τις διατάξεις του άρθρου 27 αναλαμβάνεται η υποχρέωση λήψης μέτρων που να επιτρέπουν στους εργαζόμενους με οικογενειακές υποχρεώσεις να εντάσσονται και να παραμένουν στην απασχόληση, καθώς και να επιστρέφουν στην απασχόληση μετά από απουσία που σχετίζεται με τις υποχρεώσεις αυτές. Επίσης, απαιτείται να λαμβάνονται υπόψη οι ανάγκες τους αναφορικά με τις συνθήκες απασχόλησης και κοινωνικής ασφάλισης, να αναπτύσσονται υπηρεσίες, όπως παιδικοί σταθμοί και άλλα προγράμματα δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών, και να παρέχεται, μετά την άδεια μητρότητας, γονική άδεια για τη φροντίδα του παιδιού.
Πρέπει μάλιστα να δοθεί ιδιαίτερη έμφαση στο γεγονός ότι η Ελλάδα, παρά την σχετική κινδυνολογία, διατήρησε τις ευνοϊκότερες για τους εργαζόμενους προβλέψεις του εθνικού της δικαίου όσον αφορά την απαγόρευση του δικαιώματος ανταπεργίας (lockout) των εργοδοτών (της δυνατότητας, δηλαδή, του εργοδότη να απομακρύνει ή να αντικαθιστά το προσωπικό της επιχείρησης ή να την κλείνει, σε περίπτωση απεργιακής κινητοποίησης εργαζομένων σε ένα εργασιακό χώρο), ενώ επίσης διατηρήθηκε προς όφελος των εργαζομένων το δικαίωμα στην καθιέρωση και χρήση μηχανισμών διαιτησίας για τη ρύθμιση εργασιακών διαφορών, ιδίως ως προς το δικαίωμα μονομερούς πρόσβασης στην διαιτησία σε περίπτωση αποτυχίας των συλλογικών διαπραγματεύσεων.
Ο Αναθεωρημένος Χάρτης, όμως περιέχει επιπλέον για πρώτη φορά νέες προβλέψεις κοινωνικής προστασίας με τη μορφή δικαιωμάτων - και όχι μόνον ως πολιτικές - και δη εξειδικευμένων δικαιωμάτων, όπως το δικαίωμα των ηλικιωμένων ατόμων στην κοινωνική προστασία, το δικαίωμα στην προστασία από την φτώχεια και τον κοινωνικό αποκλεισμό, τη μη-διάκριση στην εργασία, την απαγόρευση της αναγκαστικής εργασίας και το δικαίωμα σε μια αξιοπρεπή στέγαση. Παράλληλα μέσω της πρόβλεψης ενός πλήρους καταλόγου κοινωνικών δικαιωμάτων κωδικοποιούνται ορισμένες βασικές αξίες, που πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε κοινωνικό κράτος (π.χ. ικανοποιητικές αμοιβές και αξιοπρεπής ζωή μέσω συνταξιοδότησης, επιδότηση ανεργίας, άδειες με αποδοχές, προστασία μητρότητας και εγκύου εργαζομένης, προνοιακά επιδόματα απόρων). Περιέχει λοιπόν, μεταξύ άλλων, τις παρακάτω προσθήκες:
ñ Με τις διατάξεις του άρθρου 23 αναλαμβάνεται η υποχρέωση λήψης κατάλληλων μέτρων ώστε τα ηλικιωμένα άτομα να παραμένουν όσο το δυνατόν περισσότερο ενεργά μέλη της κοινωνίας, με την εξασφάλιση επαρκών πόρων και ενημέρωσης για τις υπηρεσίες και τις διευκολύνσεις που προβλέπονται για αυτούς, καθώς επίσης να προσδιορίζουν ελεύθερα τον τρόπο ζωής τους με την εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών στέγασης, την προστασία της υγείας τους και την παροχή υπηρεσιών που είναι απαραίτητες για την κατάστασή τους.
ñ Με τις διατάξεις του άρθρου 30 τα συμβαλλόμενα κράτη δεσμεύονται να λαμβάνουν μέτρα για την προώθηση της αποτελεσματικής πρόσβασης στην απασχόληση, τη στέγαση, την κατάρτιση, την εκπαίδευση, τον πολιτισμό και την κοινωνική και ιατρική φροντίδα των ατόμων που βρίσκονται ή κινδυνεύουν να βρεθούν σε κατάσταση κοινωνικού αποκλεισμού ή φτώχειας.
ñ Με το άρθρο 31 προστατεύεται το δικαίωμα στη στέγαση με την προώθηση της πρόσβασης σε κατάλληλες συνθήκες στέγασης, την πρόληψη με στόχο την εξάλειψη του φαινομένου των αστέγων και την εξασφάλιση προσιτών τιμών στέγης στα άτομα που δεν διαθέτουν επαρκείς πόρους. Ειδικότερα, παρατηρείται ότι από τη γενική διατύπωση του άρθρου 31 (δικαίωμα στη στέγαση) δεν προκύπτει αναγκαστικά η υιοθέτηση μέτρων που προϋποθέτουν κόστος. Εξίσου σημαντική για την εκπλήρωση της υποχρέωσης του άρθρου 31 είναι η υιοθέτηση μέτρων, όπως λ.χ. η απαγόρευση έξωσης κατά τους χειμερινούς μήνες, η πρόβλεψη εγγυήσεων για την ίση μεταχείριση ευπαθών ομάδων (μονογονεϊκές οικογένειες, ηλικιωμένοι, άνεργοι κ.ά.), ο σεβασμός από τους ιδιοκτήτες βασικών κανόνων υγιεινής και βασικών μέτρων ασφάλειας.
Η ψήφιση του νόμου για την κύρωση του Αναθεωρημένου Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη από την παρούσα κυβέρνηση, είναι έμπρακτη απόδειξη της προσήλωσής μας σε μια πορεία ευρωπαϊκή, όχι όμως με επίκεντρο τις αγορές και τα συμφέροντα αλλά με επίκεντρο τον άνθρωπο, τον πολίτη και την κοινωνική δικαιοσύνη.
ΕΛΙΣΣΑΒΕΤ (ΜΠΕΤΤΥ) ΣΚΟΥΦΑ - ΒΟΥΛΕΥΤΡΙΑ ΣΥ.ΡΙΖ.Α ΠΙΕΡΙΑΣ
