« Η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Χρόνιας Αποφρακτικής Πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ) γιορτάζεται κάθε χρόνο την τρίτη Τετάρτη του Νοεμβρίου από την «Παγκόσμια Πρωτοβουλία κατά της ΧΑΠ» υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Η ημέρα αυτή για το έτος 2016 εορτάζεται στις 16 Νοεμβρίου και το θέμα του φετινού εορτασμού είναι«αναπνοή στη γνώση» (breath in the Knowledge).
Οι πιο γνωστοί όροι «χρόνια βρογχίτιδα» και «εμφύσημα» δεν χρησιμοποιούνται πλέον παρόλο που σήμερα περιλαμβάνονται στη διάγνωση της ΧΑΠ.
Στη χώρα μας, όπου πάνω από το 50% των ενηλίκων είναι καπνιστές, μελέτη της Πνευμονολογικής Εταιρείας έδειξε ότι 800.000 Έλληνες πάσχουν από τη νόσο, με τους μισούς από αυτούς να μην το γνωρίζουν.
Κύριοι παράγοντες κινδύνου για τη ΧΑΠ είναι οι εξής:
• Το κάπνισμα
• Εσωτερική ρύπανση του αέρα (όπως τα καύσιμα βιομάζας που χρησιμοποιούνται για μαγείρεμα και θέρμανση)
• Ρύπανση του εξωτερικού αέρα
• Επαγγελματικές σκόνες και χημικά (ατμοί, ερεθιστικά προϊόντα και αναθυμιάσεις).
Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια νόσος των πνευμόνων, κατά την οποία η στένωση των βρόγχων προκαλεί δυσκολία στην αναπνοή. Κύρια αιτία της παραμένει το κάπνισμα, ενεργητικό και παθητικό.
Η ΧΑΠ προσβάλλει συνήθως ανθρώπους άνω των 35 ετών που είτε καπνίζουν είτε υπήρξαν στο παρελθόν καπνιστές. Ακόμα και οι μη καπνιστές που έχουν σοβαρό συνεχές χρόνιο άσθμα μπορεί να αναπτύξουν ΧΑΠ.
Η μακροχρόνια έκθεση σε ατμοσφαιρική ρύπανση, σε καπνούς ή σκόνη του περιβάλλοντος ή του χώρου εργασίας μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ΧΑΠ.
Το πιο κοινό σύμπτωμα είναι η δύσπνοια (η «ανάγκη για αέρα»). Ο αέρας εισέρχεται και εξέρχεται από τους πνεύμονες με δυσκολία, με αποτέλεσμα ένα σφύριγμα στο στήθος κυρίως στην εκπνοή, βήχα, απόχρεμψη ακόμα και χωρίς κρυολόγημα. Η δυσκολία στην αναπνοή γίνεται πιο αισθητή στο περπάτημα. Καθημερινές δραστηριότητες όπως το περπάτημα, η ανάβαση μιας μικρής σκάλας, η μεταφορά μιας βαλίτσας κ.λπ., μπορεί να γίνουν πολύ δύσκολη υπόθεση, καθώς η κατάσταση επιδεινώνεται σταδιακά. Ο βήχας είναι σχεδόν μόνιμος, τα κρυολογήματα επιδεινώνουν τα συμπτώματα και σε ορισμένες περιπτώσεις η θεραπεία χρειάζεται να γίνει σε νοσοκομείο. Όταν η ΧΑΠ εξελίσσεται, τα συμπτώματα χειροτερεύουν και η λειτουργία των πνευμόνων επηρεάζεται τόσο πολύ, σε σημείο που οι πνεύμονες δυσκολεύονται να παρέχουν στον οργανισμό το απαραίτητο οξυγόνο, οδηγώντας στην αναπνευστική ανεπάρκεια.
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας παραθέτει τα εξής χρήσιμα στοιχεία:
• Η χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μια ασθένεια των πνευμόνων απειλητική για τη ζωή και είναι κάτι περισσότερο από τον «βήχα του καπνιστή».
• Περισσότεροι από 3 εκατομμύρια άνθρωποι πέθαναν από ΧΑΠ το 2012, αριθμός που αντιστοιχεί στο 6% όλων των θανάτων παγκοσμίως εκείνη τη χρονιά.
• Περισσότεροι από το 90% των θανάτων από ΧΑΠ συμβαίνουν σε χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες.
• Η κύρια αιτία της ΧΑΠ είναι ο καπνός του τσιγάρου, μέσω της άμεσης ή της έμμεσης (παθητικό κάπνισμα) χρήσης του καπνού.
• Σήμερα, η νόσος προσβάλλει σχεδόν εξίσου τους άνδρες και τις γυναίκες, γεγονός που οφείλεται εν μέρει στην αυξημένη χρήση καπνού από τις γυναίκες.
• Η ΧΑΠ δεν θεραπεύεται, αλλά η θεραπευτική αγωγή που χορηγείται μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη της νόσου.
Η αρμόδια επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ρυθμίζει τα ζητήματα που έχουν άμεση σχέση με ΧΑΠ. Οι σημαντικότερες ρυθμίσεις περιλαμβάνουν:
• Τα προϊόντα καπνού
• Την ποιότητα του αέρα (εσωτερικού και εξωτερικού)
• Την υγεία και ασφάλεια στην εργασία
• Φαρμακευτικά προϊόντα με ευρωπαϊκή άδεια κυκλοφορίας
• Διαθεσιμότητα του εμβολιασμού (δηλαδή για την προστασία από τη γρίπη)
• Ιατρικές συσκευές (όπως συσκευές οξυγόνου),
• Έρευνα σε σπάνιες ασθένειες (συμπεριλαμβανομένης της α1 αντιθρυψίνης)
• Κλινικές δοκιμές
Σε όλα τα παραπάνω ο ρόλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι επικουρικός ως προς την εφαρμογή των πολιτικών δημόσιας υγείας των κρατών μελών και τη χρηματοδότηση.
Σταματώντας το κάπνισμα μπαίνει ένα τέλος στη συνεχή, προοδευτική καταστροφή των πνευμόνων.
Η διακοπή του καπνίσματος είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία για να σταματήσει η επιδείνωση της ΧΑΠ και να μειωθούν τα συχνά κρυολογήματα που ταλαιπωρούν όσους έχουν αναπνευστικά προβλήματα και επιδεινώνουν σημαντικά την αναπνευστική λειτουργία.
Η πρόληψη συνίσταται κυρίως στην ενημέρωση των ατόμων για τις βλαπτικές συνέπειες του καπνίσματος στην ανθρώπινη υγεία, ώστε να μην επιλέξουν ποτέ να καπνίσουν, αλλά και οι καπνιστές να μπουν στη διαδικασία της διακοπής του. Σημαντικό ρόλο έχει και η εφαρμογή της Αντικαπνιστικής Νομοθεσίας.
Το Τμήμα Πρόληψης και Προαγωγής Υγείας της Διεύθυνσης Δημόσιας Υγείας της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας από το 2013 εφαρμόζει το πρόγραμμα αγωγής υγείας «Ενεργητικός Αντικαπνιστής» στον μαθητικό πληθυσμό της Β/θμιας Εκπαίδευσης. Ο στόχος του προγράμματος είναι η πρόληψη της καπνικής συνήθειας, κυρίως με την κατάλληλη ενημέρωση των μαθητών ως προς τις βλαπτικές συνέπειες του καπνού που συνδέονται με τη χρήση του, αλλά και η αλλαγή στάσης (συμπεριφοράς, εφαρμογή νομοθεσίας) απέναντι στον κοινωνικό αντίκτυπο της συνήθειας αυτής».
