"Όλοι οι Έλληνες πολίτες θα λαμβάνουν από το κράτος 1500 ευρώ μηνιαίως για όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής τους. Συμφωνείτε;"
Τι ποσοστό φαντάζεστε ότι θα έπαιρνε το "ναι" και τι το "όχι"; Νομίζω ότι καταλήγουμε στην ίδια μαντεψιά. Η συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών θα έλεγε ναι, φυσικά, τι, γιατί όχι. Θα μπέρδευε την άποψη (τι ωραία, να παίρνουν όλοι λεφτά χωρίς να κάνουν τίποτε) με την απόφαση υλοποίησης ενός μέτρου που θα κόστιζε 150 δισ. το χρόνο σε ένα κράτος που έχει συνολικά έσοδα περίπου 70 δισ. το χρόνο.
Με αφορμή το Brexit, έγραψα πρόσφατα για τα δημοψηφίσματα που, σε άλλα (ελάχιστα) κράτη λειτουργούν σαν εργαλείο δημοκρατίας και σε άλλα (πολύ περισσότερα) ως εργαλείο επιβολής και ποδηγέτησης από λαϊκιστές και δημαγωγούς. Ένας αναγνώστης που κατοικεί στην Ελβετία, μια χώρα της πρώτης κατηγορίας, μου έστειλε το πολύ ενδιαφέρον γράμμα που σας παραθέτω παρακάτω. Αξίζει να του ρίξετε μια ματιά και, σήμερα, στην επέτειο του τραγικού ελληνικού δημοψηφίσματος του 2015, να σκεφτείτε το εξής:
Τα δημοψηφίσματα δεν είναι ένας τρόπος για να λέει τη γνώμη του ο λαός. Δεν είναι δημοσκοπήσεις, ή πλατφόρμες έκφρασης διαμαρτυρίας. Είναι μηχανισμός λήψης πολιτικών αποφάσεων.
Σε πολλά κράτη, οι αγαναχτισμένοι πολίτες που έχουν πολύ συναίσθημα, πολλή οργή (συνήθως απόλυτα δικαιολογημένη) και πολλές γνώμες, αυτό το ξεχνούν ή δεν το καταλαβαίνουν πάρα πολύ καλά και, όταν ένας λαϊκιστής σα τον Φαράτζ, τον Τσάβες ή τον Τσίπρα του φέρνει ένα φαινομενικά δημοκρατικό εργαλείο, το χρησιμοποιεί για να τις εκφράσει. Εκεί είναι η εξαπάτηση. Το δημοψήφισμα δεν εκφράζει απόψεις. Λαμβάνει αποφάσεις. Είναι σα να θες να γράψεις κάτι στο χαρτί, και ο άλλος να σου λέει, να, πάρε αυτό το ψαλίδι και γράψε. Προσπαθείς να γράψεις κόβοντας, ψηφίζεις "όχι" ή "να φύγουμε" ή "να λαμβάνουμε 1500 ευρώ" και, τελικά, χωρίς να καταλάβεις τι έγινε, καταλήγεις με ένα σκισμένο χαρτί.
Πριν σας βάλω το γράμμα του ανθρώπου, να πω ότι το μέτρο που αναφέρει μέσα, και το οποίο ψηφίστηκε σε δημοψήφισμα, ήταν η καθιέρωση του βασικού εισοδήματος για κάθε πολίτη, και όχι ελάχιστου εγγυημένου όπως γράφει, που είναι λίγο διαφορετικό πράγμα. Παρεμπιπτόντως, κατά τη γνώμη μου το βασικό εισόδημα είναι η καλύτερη λύση για τη φτώχεια και πιστεύω ότι κάποια στιγμή στο μέλλον θα αρχίσει να εφαρμόζεται με κάποια μορφή στις πλούσιες χώρες του δυτικού κόσμου, εκεί όπου ευδοκιμούν σε επαρκή βαθμό οι δημοκρατικοί θεσμοί και η ελευθερία. Αλλά στην Ελβετία, όχι ακόμα.
Αγαπητέ Θοδωρή,
Με αφορμή το πρόσφατο άρθρο σου περί δημοψηφισμάτων θα ήθελα να αναφερθώ σε μια πρόσφατη εμπειρία μου στην Ελβετία. Είμαι μόνιμος κάτοικος της Γενεύης τα τελευταία οκτώ χρόνια και παρακολουθώ με θαυμασμό την ωριμότητα που επιδεικνύει η τοπική κοινωνία όταν έρχεται αντιμέτωπη με δημοψηφίσματα που μπορεί να επηρεάσουν σοβαρά την καθημερινότητα των πολιτών.
Ένα τέτοιο δημοψήφισμα διεξήχθη στις αρχές Ιουνίου, όταν ζητήθηκε η έγκριση των πολιτών για την καθιέρωση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος από το κράτος. Ας σημειωθεί ότι η πρόταση δεν ήταν “κυβερνητική” αλλά προήλθε από μερίδα πολιτών. Το ύψος του ελάχιστου εισοδήματος προτάθηκε στα 2.500 ελβετικά φράγκα (περίπου 2,250 ευρώ), αντικατοπτρίζει το υψηλό κόστος ζωής στη χώρα (περίπου δύο με δυόμιση φορές του κόστους ζωής στην Αθήνα) και θα δινόταν σε κάθε Ελβετό πολίτη, είτε εργαζόταν είτε όχι. Μπορείς να μαντέψεις την απάντηση των πολιτών: καταψηφίστηκε από το 77% του πληθυσμού.
Συζητώντας το αποτέλεσμα με Ελβετό φίλο μου, τον ρώτησα γιατί καταρρίφθηκε η πρόταση και μάλιστα με τόσο υψηλό ποσοστό. Την απάντηση τη φανταζόμουν αλλά ήθελα να τον προκαλέσω. Γέλασε σαρκαστικά και μου απάντησε ότι τέτοιες προτάσεις προέρχονται από ανθρώπους που δεν έχουν συγκεκριμένο πλάνο για την εφαρμογή τους. Θεωρητικά είναι μια καλή πρόταση - εξάλλου ποιος δε θα ήθελε ένα επιπλέον εισόδημα -αλλά πώς θα πραγματοποιηθεί; Θα επαναπροσδιοριστούν οι προτεραιότητες του κρατικού προϋπολογισμού; Θα αυξηθούν οι φόροι; Τί θα “απωλέσει” η κοινωνία για να “κερδίσει” το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα; Εξάλλου η ποιότητα ζωής είναι ικανοποιητική για τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών, άρα ποια είναι η χρησιμότητα ενός τέτοιου μέτρου; Αυτός ήταν ο συλλογισμός του.
Η διεξαγωγή δημοψηφισμάτων είναι ένας θεσμός στην Ελβετία που λειτουργεί αποτελεσματικά ακριβώς επειδή η κοινωνία έχει “εκπαιδευτεί” να ασκεί υπεύθυνα τα πολιτικά της καθήκοντα και είναι θωρακισμένη απέναντι στους λαϊκιστές που αδυνατούν να δημαγωγήσουν όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο, στη Βενεζουέλα και φυσικά στην πατρίδα μας. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Θεωρώ ότι το ελβετικό σύστημα διοίκησης, το οποίο είναι πλήρως αποκεντρωμένο - τα καντόνια έχουν δυσανάλογα ισχυρή εξουσία σε σχέση με την ομοσπονδιακή κυβέρνηση - δε διευκολύνει και μάλλον αποτρέπει των ανάδειξη προσωπικοτήτων και κομμάτων που θα μπορούσαν να επηρεάσουν καθοριστικά το σύνολο της χώρας.
Φιλικά,
Νίκος Κοντογιάννης
Γενεύη, Ελβετία
Γενεύη, Ελβετία
Το κείμενο αυτό γράφτηκε από το Θοδωρή Γεωργακόπουλο. Μπορείς να το διαβάσεις κι εδώ: http://www.georgakopoulos.org/2016/07/referendum_letter/#ixzz4Dz9NXw1n
Follow us: @tgeorgakopoulos on Twitter
