Πώς μπόρεσε ένα τραγούδι να αντέξει τόσο πολύ;
Ασφαλώς θα είχε ρυθμό μοναδικό και ανεπανάληπτο .
Σήμερα αν διαβάσουμε το κείμενο των Ομηρικών Επών δεν θα διακρίνουμε κανέναν ρυθμό . Ένα ανιαρό στριφνό κείμενο .
Δεν γνωρίζουμε λοιπόν πώς ακριβώς απαγγελόταν τα Ομηρικά Έπη . Διότι εάν γνωρίζαμε θα είχαμε εντυπωσιασθεί . Θα τα τραγουδούσε η νεολαία στον δρόμο (η νεολαία που σήμερα θεωρεί τον Όμηρο ένα ανιαρό ανάγνωσμα του γυμνασίου ) .
Τί μας διαφεύγει ;
Κάνω μερικές υποθέσεις :
1) Στην εποχή του Περικλή καταγράγηκαν τα ομηρικά Έπη σε χαρτί . Προφανώς δεν καταγράφηκαν ΑΚΡΙΒΩΣ όπως τραγουδιόταν .
Πχ μετά από 5000 χρόνια βρίσκουν οι αρχαιολόγοι ένα χαρτί με τους στίχους "ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΗΛΙΕ ΝΟΗΤΕ ΚΑΙ ΜΥΡΣΙΝΗ ΕΣΥ ΔΟΞΑΣΤΙΚΗ , ΜΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΣΑΣ ΜΗ ΛΗΣΜΟΝΑΤΕ ΤΗ ΧΩΡΑ ΜΟΥ" . Αν πάνε να το τραγουδήσουν δεν βγαίνει . Αν όμως κάποιος τους έλεγε οτι ο Θεοδωράκης επανέλαβε κάποιες λέξεις και το έκανε "ΤΗΣ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ ΗΛΙΕ ΝΟΗΤΕ ΚΑΙ ΜΥΡΣΙΝΗ ΕΣΥ ΔΟΞΑΣΤΙΚΗ , ΜΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩΩΩΩΩ ΣΑΣ ΜΗΗΗΗ ...ΜΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩΩΩΩΩ ΣΑΣ ΜΗΗΗΗ ... ΜΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩΩΩΩ ΣΑΣ ΜΗΗΗΗ ΛΗΣΜΟΝΑΑΑΑΤΕ ΤΗ ΧΩΡΑ ΜΟΥ" τότε το τραγούδι βγαίνει .
2) Τα διπλά γράμματα ήταν ΔΥΟ ΟΜΟΙΕΣ συλλαβές που για οικονομία χρόνου και χαρτιού δεν γράφαν το φωνήεν . Πχ γράφανε "Αλλά" και προφέρανε "αλαλά" .
3) Οι δίφθογγοι προφερόταν σαν ΔΥΟ φωνήεντα ( Ερασμιακή προφορά ) . Γράφαν "και" αλλά προφέραν " Κάϊ "
4) Το Ο προφερόταν "Ού" . Βρίσκουμε σε κεραμικά τις λέξεις ΠΕΡΙΚΛΕΣ ΧΣΑΝΘΙΠΠΟ και ΦΕΙΔΙΟ ΕΙΜΙ . Μας φαίνεται περίεργο . Αν δεχτούμε οτι το Ο προφερόταν ΟΥ , τότε διαβάζουμε ΠΕΡΙΚΛΕΣ ΧΣΑΝΘΙΠΠΟΥ ( Περικλής υιός Ξανθίππου ) και ΦΕΙΔΙΟΥ ΕΙΜΙ ( Είμαι του Φειδία - ανήκω στον Φειδία ) .
Στα χωριά ακόμη και σήμερα το "ο Γιώργος" το προφέρουν " ου Γιόργους" . Ο κύκλος είναι το σχήμα που παίρνουν τα χείλη όταν προφέρουν το ΟΥ .
Προφανώς το Ω προφερόταν όπως το σημερινό Ο .
5) Το γράμμα " ι " πρίν απο φωνήεν προφερόταν "γι" . Η "Τροία" προφερόταν "Τρούγια" ( εξ ού και το Τρόγιαν Χόρσ στα αγγλικά ) . Ο Αίας προφερόταν " άγιας " ( εξ ού και το " άγιαξ " στα αγγλικά ) . Ο Μακρυγιάννης αναφέρει οτι στην εποχή του τα "ιερά χώματα" λεγόταν "γερά χώματα" !
Κάπου διάβασα για μια επιγραφή των Αιγυπτίων που αναφερόταν στο Βασίλειο των Αχιγιάβα . Προφανώς εννοεί τους Αχαιούς . Διότι το " Αχαιός " προφερόταν " Αχαγιούς " !
6) Το "Υ" προφερόταν "ίφ" ( Πηλέιφς , Περσέιφς , Αχιλελέιφς )
7) Σε τί ρυθμό τραγουδάς ένα έπος που μιλά για μάχες και ηρωϊσμούς ; Προφανώς όχι στον ρυθμό "Πετραδάκι- πετραδάκι για τα σένα τόχτισα " ! Θέλεις έναν ρυθμό λεβέντικο . Ταχύ . Ξεσηκωτικό . Δηλαδή θέλεις μια μαντινάδα ! Το δακτυλικό εξάμετρο ( των Ομηρικών Επών ) και η μαντινάδα είναι ρυθμοί δεκαπεντασύλλαβοι !
8) Στην απαγγελία ενίοτε ( χάριν του ρυθμού ) οι λέξεις δεν τονίζονται όπως στον πεζό λόγο .
Κατόπιν όλων αυτών ιδού μια πιθανή εκδοχή για το πώς θα ακουγόταν η προφορά των Ομηρικών Επών :
( διπλασίασα μερικές λέξεις και πρόσθεσα ένα γράμμα όπου απαιτούσε ο ρυθμός )
| ἄνδρα μοι ἔννεπε, μοῦσα, πολύτροπον, ὃς μάλα πολλὰ πλάγχθη, ἐπεὶ Τροίης ἱερὸν πτολίεθρον ἔπερσεν· πολλῶν δ᾽ ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόον ἔγνω, πολλὰ δ᾽ ὅ γ᾽ ἐν πόντῳ πάθεν ἄλγεα ὃν κατὰ θυμόν, ἀρνύμενος ἥν τε ψυχὴν καὶ νόστον ἑταίρων. ἀλλ᾽ οὐδ᾽ ὣς ἑτάρους ἐρρύσατο, ἱέμενός περ· αὐτῶν γὰρ σφετέρῃσιν ἀτασθαλίῃσιν ὄλοντο, νήπιοι, οἳ κατὰ βοῦς Ὑπερίονος Ἠελίοιο ἤσθιον· αὐτὰρ ὁ τοῖσιν ἀφείλετο νόστιμον ἦμαρ. τῶν ἁμόθεν γε, θεά, θύγατερ Διός, εἰπὲ καὶ ἡμῖν. | Αυτό το κομμάτι μάλλον λεγόταν σε πεζό λόγο . |
ἔνθ᾽ ἄλλοι μὲν πάντες, ὅσοι φύγον αἰπὺν ὄλεθρον, οἴκοι ἔσαν, πόλεμόν τε πεφευγότες ἠδὲ θάλασσαν· τὸν δ᾽ οἶον νόστου κεχρημένον ἠδὲ γυναικὸς νύμφη πότνι᾽ ἔρυκε Καλυψὼ δῖα θεάων ἐν σπέσσι γλαφυροῖσι, λιλαιομένη πόσιν εἶναι. ἀλλ᾽ ὅτε δὴ ἔτος ἦλθε περιπλομένων ἐνιαυτῶν, τῷ οἱ ἐπεκλώσαντο θεοὶ οἶκόνδε νέεσθαι εἰς Ἰθάκην, οὐδ᾽ ἔνθα πεφυγμένος ἦεν ἀέθλων καὶ μετὰ οίσι φίλοισι. θεοὶ δ᾽ ἐλέαιρον ἅπαντες νόσφι Ποσειδάωνος· ὁ δ᾽ ἀσπερχὲς μενέαινεν ἀντιθέῳ Ὀδυσῆι πάρος ἣν γαῖαν ἱκέσθαι. ἀλλ᾽ ὁ μὲν Αἰθίοπας μετεκίαθε τηλόθ᾽ ἐόντας, Αἰθίοπας τοὶ διχθὰ δεδαίαται, ἔσχατοι ἀνδρῶν, οἱ μὲν δυσομένου Ὑπερίονος οἱ δ᾽ ἀνιόντος, ἀντιόων ταύρων τε καὶ ἀρνειῶν ἑκατόμβης. ἔνθ᾽ ὅ γ᾽ ἐτέρπετο δαιτὶ παρήμενος· οἱ δὲ δὴ ἄλλοι Ζηνὸς ἐνὶ μεγάροισιν Ὀλυμπίου ἁθρόοι ἦσαν. τοῖσι δὲ μύθων ἦρχε πατὴρ ἀνδρῶν τε θεῶν τε· | Ενθ' αλαλούι μεν παντές ουσούι φύγουν-φύγουν αίπιν ούλεθρουν ουί κουί εσάν-εσάνε πούλεμουν τε πεφέϋγουτες ηδέ θαλασασάνε . Τουν δ' ουϊούν - τουν δ' ουϊούν νουστούϊ κεχριμένουν ηδε -ηδέ γιναϊκούς νιμφί πουτνί ερύκε έρυκε Κάλυψω διά θεάων εν σπεσίσι γλαφυρουίσι λιλαγιού μενήν πουσίν είναϊ . αλαλα ούτε δι ετούς ιλθέ περιπλουμένων ενιαϋφτόν τωί ουί επεκλωσάντου θέου ι ουικούνδε νεεσθάϊ ε ίς - ε ίς Ιθάκην ουιδ' ενθά πεφύγμενους ηέν - ηέν αέθλων καϊ μετά - καϊ μετά ουίσι φιλουίσι . θεούϊ δελεάϊρουν απάντες ι απάντες νούσφι Πουσεϊδάωνους - - νουσφί Πουσεϊδαώνους . Ου δ' ασπερχές μενέαϊνεν αντί-αντιθεώι Οδησιί παρούς - παρούς ίν γάγιαν ικεσθάϊ . Αλαλ'ουμέν Αϊθίουπας μετεκιάθε τήλουθ τηλουθ'εούντας Αϊθί- -Αϊθιούπας τούϊ τούϊ διχθά δεδάγιατάϊ εσχάτουϊ ανδρώνε ούϊ μεν δισουμένουϊ Υπεργιούνους ούϊ - -Υπεργιούνους ουϊδ' α- -ιδ'άϊ - δ' ανιούντους αντιουών ταϋφερών τε κάϊ αρνεγίων - καϊ ταύφρων τε καϊ αρνέγιων εκατούμβης . Ενθ'ουγετέρπετο δαϊ - - δαϊτι παρημένους . Ουί δε δή αλαλουί Ζηνούς ενί μεγάρου- μεγαρουίσι Ουλιμπιούϊ αθρούουϊ ησάνε . Τουίσι δε μιθών ηρχέ πατήρ ανδρών , θεών τε τουϊσι δε μιθών ηρχέ πατήρ ανδρών τε θέων . |
Δίνω και ένα αρχείο ήχου για το ίδιο απόσπασμα : http://lofos.info/pythas/odyseia.mp3 ( κάντε κλίκ πάνω στο λινκ για να το ακούσετε ).
Ίσως υπάρχουν ατέλειες που περιμένουν τους επόμενους διανοητές που θα τις εντοπίσουν .
Παραδίδω αυτές τις ιδέες στους μουσικούς για περαιτέρω επεξεργασία και τελειοποίηση .
******************************
pitago99@gmail.com
Ήρθατε απο την http://lofos.info/pythas/index-diaf.html
Αρχική σελίδα του Πυθαγόρα : http://lofos.info/pythas/index.html
http://lofos.info/pythas/odyseia.html
