The Desire for Freedom. Art in Europe
since 1945
μια έκθεση του Ιστορικού Γερμανικού Μουσείου του
Βερολίνου:
Επιμέλεια: Ντένης Ζαχαρόπουλος, ιστορικός
τέχνης-καλλιτεχνικός διευθυντής ΜΜΣΤ σε συνεργασία με τους Αλέξιο Παπαζαχαρία
και Μάρω Ψύρρα.
Διάρκεια έκθεσης: 8 Φεβρουαρίου – 4 Μαΐου 2014
(ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ, ΔΕΘ-HELEXPO)
Το Μακεδονικό
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης συμμετέχει στην 30η έκθεση του Συμβουλίου της Ευρώπης, «Ο Πόθος για την Ελευθερία. Η τέχνη στην
Ευρώπη μετά το 1945» (The Desire for Freedom. Art in Europe since 1945) με την παράλληλη
εμβληματική έκθεση «Η τέχνη στην Ευρώπη μετά το 1945: Πέρα από Σύνορα», που
περιλαμβάνει περισσότερα από 200 έργα
τέχνης σπουδαίων Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Η έκθεση τίθεται υπό την αιγίδα της Ελληνικής Προεδρίας του
Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και θα διαρκέσει από τις 8 Φεβρουαρίου έως τις 4 Μαΐου 2014.
The Desire for Freedom:
Το project «O Πόθος για την Ελευθερία» συνιστά ουσιαστικά μια πρώτη προσπάθεια να ιδωθεί η τέχνη
μετά το 1945 σε ένα πανευρωπαϊκό πλαίσιο, χωρίς τα συνήθη ιδεολογικά όρια που
επέβαλλε ο Ψυχρός Πόλεμος.
Το project αποτελεί πρωτοβουλία του Γερμανικού Ιστορικού Μουσείου του Βερολίνου (Deutsches Historisches
Museum) στο οποίο παρουσιάστηκε η ομώνυμη έκθεση τον Οκτώβριο του 2012
καθώς επίσης στο Palazzo Reale του Μιλάνο, στο Μουσείο Kumu του Ταλίν και στο
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης της Κρακοβίας. Παράλληλες
εκθέσεις οργανώθηκαν στο Collegium Hungaricum του Βερολίνου, στο Κέντρο
Σύγχρονης Τέχνης Dox της Πράγας και στην Εθνική Πινακοθήκη του Σεράγεβο.
Το Μακεδονικό
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης επιλέχθηκε να παρουσιάσει μια παράλληλη έκθεση
εκπροσωπώντας την Ελλάδα και την εικαστική θέση της εντός του πανευρωπαϊκού
πλαισίου.
H έκθεση «Η τέχνη
στην Ευρώπη μετά το 1945: Πέρα από Σύνορα» στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης
Τέχνης.
Η έκθεση στο ΜΜΣΤ παρουσιάζει
την ευρωπαϊκή καλλιτεχνική πραγματικότητα μέσα από την παρουσία Ελλήνων
καλλιτεχνών που είναι διάσπαρτοι σε όλη την Ευρώπη και τις σχέσεις που
αναπτύσσουν με καλλιτέχνες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες ή κοινωνικές ομάδες που
ζουν επίσης εκπατρισμένοι, εξόριστοι, μετανάστες ή απλά περιηγητές του
ευρωπαϊκού πολιτιστικού ορίζοντα. Μέσα από εμβληματικά έργα και ανέκδοτα
ντοκουμέντα, αναδεικνύονται οι σύνθετες ευρωπαϊκές σχέσεις που ανέπτυξε από το
1945 έως την εποχή μας μια σειρά ανθρώπων οι οποίοι για να υποστηρίξουν τα ιδανικά της ελευθερίας, της δημοκρατίας,
των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, μετακινούνται από το ένα μέρος στο άλλο τόσο
γεωγραφικά όσο και νοητικά, ιδεολογικά και καλλιτεχνικά.
Ο 20ός αιώνα, υπήρξε ο πιο φωτεινός και συνάμα ο πιο
σκοτεινός αιώνας της ιστορίας. Μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι καλλιτέχνες και
τα καλλιτεχνικά κινήματα σε όλη την Ευρώπη βρέθηκαν αναγκαστικά σε αντιπαράθεση
με έναν κόσμο ερειπίων και μια δυναμική κοινωνικού διαλόγου και κλήθηκαν να
συμμετάσχουν σε μια εποχή που έθετε πλέον επιτακτικά το ζήτημα του ρόλου και της ταυτότητας του έργου και του καλλιτέχνη.
Η Ελλάδα προπολεμικά, είχε ζήσει δραματικά την αντίθεση
μοντερνισμού και παράδοσης μέσα από την κυριαρχία μιας εθνικιστικής κι εσωστρεφούς
ερμηνείας του μοντερνισμού. Μεταπολεμικά, οι καλλιτέχνες προσπαθώντας να
συνδέσουν την τύχη τους με την ευρωπαϊκή πραγματικότητα που προσπαθεί να
ξεφύγει από τα τραύματα του φασισμού και κάθε είδους εσωστρέφειας σε όλα τα
επίπεδα του δημόσιου βίου, είναι αναγκασμένοι σε μεγάλο βαθμό να εκπατριστούν
και συμμετέχουν στις διεθνείς εξελίξεις.
Ο δρόμος για την Ευρωπαϊκή Ένωση και η ανάπτυξη της
δεκαετίας του '60, το Τείχος του Βερολίνου και η πολιτική πόλωση που
ολοκληρώνει τον Ψυχρό Πόλεμο, η Χούντα στη Ελλάδα, η Άνοιξη της Πράγας, ο Μάης
του '68 σφραγίζουν τα χρόνια εκείνα και οδηγούν σε μια ατελείωτη σειρά από
κρίσεις, μετατροπές και άλματα που χαρακτηρίζουν την ευρωπαϊκή μεταπολεμική
κοινωνία. Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και μετά φέρνουν μαζί με το ειρηνικό
κατά το πλείστον τέλος των φασιστικών καθεστώτων στην Ευρώπη (Ελλάδα, Ισπανία,
Πορτογαλία) και την προοπτική της συστηματικής αμφισβήτησης και οργανωμένης
διάλυσης των κομμουνιστικών καθεστώτων των ανατολικών χωρών. Η Ευρωπαϊκή Ένωση
ανοίγοντας τα σύνορα ανάμεσα στα κράτη μέλη της, θα επιτρέψει μαζί με την
ελεύθερη διακίνηση του εμπορίου και της οικονομίας και την ελεύθερη διακίνηση
των ατόμων και των ιδεών. Το όνειρο μιας Ενωμένης Ευρώπης που θα συνέχιζε να
ρίχνει και τα πολιτικά, κοινωνικά, πολιτιστικά, οικονομικά σύνορα θα λάμψει στα
μάτια ενός μεγάλου μέρους των λαών του κόσμου, μέχρις ότου η διεθνής οικονομική
συγκυρία μας φέρει αντιμέτωπους με μια οικονομική πολιτική που σήμερα φαίνεται
να αναθεωρεί σε μεγάλο βαθμό τα οικονομικά και πολιτιστικά κεκτημένα της
μεταπολεμικής περιόδου.
Η λογική και ο
καμβάς της έκθεση παρουσιάζει κι οργανώνει ένα πλούσιο υλικό που βασίζεται σε
μια συστηματική επιλογή ιστορικών έργων αλλά δεν περιορίζονται στο θέμα «τέχνη
και πολιτική». Η έκθεση προσπαθώντας να εισάγει τον θεατή στην πλειάδα
νοοτροπιών και προσωπικοτήτων που συμπλέκονται στο όνειρο που στοχεύει την
ελευθερία και χειραφέτηση τόσο στην καθημερινή μας ζωή όσο και στην κοινωνική
ψυχολογία, τους μύθους και τις απομυθοποιήσεις της ευρωπαϊκής παιδείας και της
πολιτιστικής πραγματικότητας. Οι όψεις της ευρωπαϊκής πραγματικότητας μέσα από
την τέχνη και τα έργα καλλιτεχνών έρχονται αντιμέτωπα τόσο με το όνειρο ενός
καλύτερου κόσμου όσο και με την πραγματικότητα των ατόμων και των διαφορετικών
προσωπικοτήτων και συμμετέχουν στη συνεχή μετατόπιση των γεωπολιτικών,
κοινωνικών, πολιτιστικών, καλλιτεχνικών, γλωσσικών και ιδεολογικών ορίων.
Όπως έγραφε και ο Μισέλ ντε Σερτώ: «Ποιό είναι λοιπόν,
τελικά, το “αξιόλογο έργο” στην ιστορία; Εκείνο που χαίρει της αναγνώρισης των
ομοίων του. Εκείνο που πρέπει να πάρει θέση σ' ένα σύνολο πράξεων. Εκείνο που
αντιπροσωπεύει μια πρόοδο σε σχέση με τη σημερινή κατάσταση των ιστορικών
“αντικειμένων” και μεθόδων και, δεμένο με το περιβάλλον μέσα στο οποίο γίνεται
η επεξεργασία του, καθιστά με τη σειρά του δυνατές καινούργιες έρευνες. (...)
είναι συγχρόνως και αποτέλεσμα και σύμπτωμα της ομάδας που λειτουργεί σαν
εργαστήρι. Όπως το αυτοκίνητο που βγαίνει από κάποιο εργοστάσιο, έτσι και η
ιστορική μελέτη συνδέεται με το σύμπλεγμα μιας ιδιαίτερης και συλλογικής
κατασκευής και δεν είναι τόσο το αποτέλεσμα μιας προσωπικής φιλοσοφίας ή η
αναβίωση μιας παρελθούσης “πραγματικότητας”. Είναι προϊόν ενός τόπου.»
Η έκθεση του ΜΜΣΤ
εστιάζει το ενδιαφέρον της ακριβώς στα έργα που σφραγίζουν τέτοιους «τόπους».
Με οδηγό αυτούς τους τόπους σκιαγραφεί την ευρωπαϊκή «περιοδεία» των Ελλήνων
καλλιτεχνών, την περιήγησή τους στις χώρες της Μεταπολεμικής Ευρώπης και τις
σχέσεις που ανέπτυξαν με την εκτός συνόρων τέχνη και προφανώς με το όνειρο μιας
τέχνης και μιας ανθρωπότητας πέρα από σύνορα.
Το 1963 ο Pierre Restany γράφει για τον Βλάση Κανιάρη: «...
είναι σήμερα εξίσου δύσκολο να είσαι Έλληνας όσο και Ιρλανδός. Δεν έχει
τονιστεί μια για πάντα, ότι οι αιώνες της σκλαβιάς, τουρκικής η βρετανικής, έκαναν
αυτές τις πανάρχαιες χώρες με το δριμύ άρωμα (που εμείς ωστόσο επιμένουμε να το
βρίσκουμε απαλό) να λησμονούν τον εαυτό τους, αφού πρώτα τις υποχρεώσουν να
καταπιούν όλη την ντροπή και ν’ αποδεχτούν όλο το μπαστάρδεμα. Από τον Camus ως
τον Beckett, είναι χαρακτηριστικό να σημειωθεί ότι οι συγγραφείς του Παραλόγου
είναι πρώτα εκείνοι που από την παιδική τους ηλικία απόκτησαν στην πατρίδα τους
την εμπειρία των αντιφατικών αντινομιών, τόσο των πολιτικών όσο και των
πολιτιστικών.»
Οι Έλληνες καλλιτέχνες είτε της γενιάς του ΄70 και οι
νεότεροι που ακολουθούν έχουν σαφή συνείδηση των αντιφατικών αντινομιών που
αναφέρει ο Restany. Με το άνοιγμα των συνόρων στην Ευρώπη μπορούν όμως και
έρχονται σε επαφή με ευρωπαίους καλλιτέχνες που κι εκείνοι με τη σειρά τους
έρχονται συχνά στην Ελλάδα και συμμετέχουν ενεργά στην πολιτιστική ζωή της
χώρας όχι πια ως τουρίστες αλλά σαν πραγματικοί συνάδερφοι που συνεργάζονται με
γκαλερί, και θεσμούς που δημιουργούνται εκείνη την περίοδο, όπως το Μακεδονικό
Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που ιδρύεται το 1979 και συγκεντρώνει και εκθέτει ένα
μεγάλο αριθμό καλλιτεχνών παλιότερων και νεότερων που συνιστούν αυτή την τόσο
πλούσια ευρωπαϊκή διασπορά.
Τα εκθέματα και οι
καλλιτέχνες της έκθεσης.
Η έκθεση ξεκινά με ορόσημο
τη φυγάδευση 150 Ελλήνων προοδευτικών καλλιτεχνών και διανοούμενων με το
μεταγωγικό «Ματαρόα» (1945) στο Παρίσι ως υπότροφους της Γαλλικής
Δημοκρατίας (ανάλογες υποτροφίες δίνονται και σε άλλα μέρη όπως η Γιουγκοσλαβία
και η Ρουμανία) καθώς και τη δωρεά
σημαντικών έργων Γάλλων καλλιτεχνών (Picasso, Matisse,
Braque, Picabia, Masson, Pignon, Laurens, κ.α. αλλά και τους Έλληνες Γαλάνη και
Πράσινο που είναι πολιτογραφημένοι ως Γάλλοι) ως Φόρο Τιμής στην Ελληνική Αντίσταση
(1944-1949), για να καλύψει έξι δεκαετίες όπου Έλληνες καλλιτέχνες
μετακινούνται γεωγραφικά και πολιτιστικά στην Ευρώπη σε άμεσο διάλογο με
συναδέλφους τους από άλλα ευρωπαϊκά κράτη, χαράσσοντας μονοπάτια και διαδρομές
που σφραγίζουν την εξέλιξη της ευρωπαϊκής πραγματικότητας.
Από τη διεκδίκηση αναγνώρισης ενός ριζοσπαστικού
μοντερνισμού είτε του Henri Laurens
ή του Ηenry Moore, με καλλιτέχνες
όπως ο Κώστας Κουλεντιανός, ο Μέμος Μακρής ή ο Αχιλλέας Απέργης,
περνάμε στον υπερρεαλισμό και την τέχνη της αμφισβήτησης που ενοχλεί κάθε
προσπάθεια πολιτικής χειραγώγησης της ελεύθερης έκφρασης κι εντάσσει Έλληνες
καλλιτέχνες στον ορίζοντα μιας πολιτιστικής παγκοσμιότητας (από τη μια ο Νίκος Εγγονόπουλος κι ο Ανδρέας Εμπειρίκος με τον André Breton κι από την άλλη ο Γιάννης Γαΐτης με τον Tristan Tzara, ο Τάκις
με τον Marchel Duchamp και την Iris Clert, ο Παύλος κι ο Αλέξης Ακριθάκης δίπλα στον Αλέξανδρο Ιόλα με τον Victor Βrauner, τον Roberto Matta, τον Max Ernst,
και τον Man Ray) ενώ παράλληλα ο
συλλέκτης Γεώργιος Κωστάκης
συνδέεται με τους καλλιτέχνες της ρωσικής πρωτοπορίας και συγκεντρώνει σε μία
συλλογή μια οργανωμένη άποψη της ρωσικής τέχνης του πρώτου μισού του 20ού
αιώνα. Η περιπέτεια της αφηρημένης τέχνης, τόσο της άμορφης όσο και της
γεωμετρικής, σφραγίζει τη δεκαετία του 1950 και μέχρι τα μέσα του 1960 με τον
τεχνοκριτικό Τώνη Σπητέρη αρχικά στη
Βενετία και έπειτα στο Παρίσι και την ίδρυση της AICA Internationale και με τους μεγάλους δασκάλους της ευρωπαϊκής
τέχνης όπως οι Lucio Fontana, Joseph Albers, Jean Fautrier, Hans Hartung,
Carla Accardi, Bram vam Velde, Asger Jorn, Eduardo Saura. Ο Αλέξανδρος Ξύδης στην Αθήνα θα παίξει
ρόλο σημαντικό ως συνεχής σύνδεσμος της γενιάς του ΄30 με τους νεότερους και με
τη διαρκή διεκδίκηση μιας ελληνικής ταυτότητας που αναγνωρίζει όλο και πιο
έντονα στους ριζοσπαστικότερους νέους της γενιάς του ΄70. Οι πρωτοπόροι της
δεκαετίας του 1960 όπως ο Νίκος
Κεσσανλής, ο Βλάσης Κανιάρης, ο Δανιήλ συγκεντρώνονται πρώτα στη Ρώμη
και μετά στο Παρίσι γύρω από τον Pierre
Restany δίπλα στους Jean Tinguely,
Yves Klein, Jean-Pierre Raynaud, Martial
Raysse, Alain Jacquet, Mimo Rotella. Παράλληλα η Arte Povera με τους Γιάννη Κουνέλλη, Pino Pascali, Mario Merz,
Marisa Merz, Alighiero Boetti και Pier
Paolo Calzolari στην Ιταλία κρατά δυναμικά τα ηνία της όλο και πιο
ριζοσπαστικής διεθνούς διάστασης της Ευρωπαϊκής ιστορικής «διαφοράς». Ο Χρήστος Ιωακειμίδης στο Βερολίνο από τα
χρόνια του εξήντα και σε συνέχεια και στο Λονδίνο με το Norman Rosenthal οργανώνει σημαντικές εκθέσεις που
αφήνουν εποχή στα ευρωπαϊκά χρονικά και σφραγίζουν τόσο τη διεθνή καλλιτεχνική
πραγματικότητα όσο και την Ελληνική. Παράλληλα, θρυλικοί τόποι όπως το Εστιατόριον
της Φώφης Ακριθάκη στο Βερολίνο
συγκεντρώνει ένα μεγάλο μέρος από «εκτοπισμένους» ή τους υπότροφους της
Γερμaνικής DAAD μαζί με τα στέκια των αυτοεξόριστων αυστριακών στο
Βερολίνο. Σημαντική είναι η παρουσία Ελλήνων καλλιτεχνών όπως οι Κωνσταντίνος Ξενάκης, Θόδωρος, Δημήτρης Αληθεινός, Στάθης Λογοθέτης, Κώστας Τσόκλης, Κώστας Καραχάλιος,
Δημήτρης Περδικίδης, Μάικελ Μιχαηλίδης, Λήδα Παπακωσταντίνου, που κινούνται
από τη Ρώμη στο Βερολίνο, από τη Βιέννη στο Παρίσι, από την Ισπανία στο Λονδίνο,
και βέβαια η παρουσία του Pierre Restany είναι δυναμική δίπλα σε τρεις και
περισσότερες γενιές Ελλήνων καλλιτεχνών με τους οποίους συνεργάζεται
συστηματικά μέχρι και το 2000. Όλο και περισσότεροι σημαντικοί τεχνοκριτικοί
και επιμελητές είναι παρόντες στην Ελλάδα όπως η Adelina von Fürstenberg, ο Jan Hoet, ο René Denizot, o Jean de Loisy, o Halard Szeeman, η Rosa Martines, η Catherine David, o Ulrich Loock, o Paolo Colombo. Καλλιτέχνες που επηρέασαν καθολικά
τις ευρωπαϊκές εξελίξεις στην τέχνη από πολλές διαφορετικές εθνικότητες είναι
παρόντες και στην Ελλάδα όπου εκθέτουν, έχουν επαφή με Έλληνες καλλιτέχνες,
συμμετέχουν πλέον ενεργά στη καλλιτεχνική ζωή με το έργο τους (Eugène Leroy, Joseph Beuys, Gerhard
Richter, Richard Long, Gilbert and George, Per Kirkeby, Dieter Roth, Richard Hamilton, Marina Abramovic, Rebecca
Horn, Pedro Cabrita Reis, Franz West, Jan Fabre, Rosemarie Trockel,
Michel François, Juan Muñoz, Tacita Dean, Reinhard Mucha,
Isa Genzken, Martin Kippenberger, Thomas Schuette, Annette Messager, Christian
Boltanski, Helmut Middendorf, Miroslaw Balka, Rineke Dijkstra, Ulf Rollof,
Michel Majerus, Adrian Scheiss).
Καλλιτέχνες από τα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης
υπό την αιγίδα του οποίου γίνεται η έκθεση καθώς και με την υποστήριξη
ευρωπαϊκών προγραμμάτων, βρίσκονται μαζί με τους Έλληνες διάσπαρτοι σε όλον
αυτό τον συνεχώς κινούμενο ορίζοντα που ονομάζουμε «Ευρώπη» και που όσο κι αν
αλλάζει και μεταμορφώνεται διοικητικά, πολιτικά, στρατιωτικά, ιδεολογικά μέσα
από τις επίσημες κάθε φορά ανακατατάξεις των κρατών, συνεχίζει να φέρει μέσα
της και πέρα από τα συμβατικά της όρια, το όνειρο της πανανθρώπινης ευημερίας,
της κατοχύρωσης της ελευθερίας, της ισότητας και της αδελφότητας, την
αδιαπραγμάτευτη θέσπιση της προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και την
υπόσχεση μιας ανθρώπινης έκφρασης του πολιτισμού που βασίζεται στην ειρήνη και
την παιδεία. Αυτή η Ευρώπη συνιστά το σύνολο των μονοπατιών που καλλιτέχνες και
πνευματικοί άνθρωποι ακολουθούν από το 1945 και μετά για να περάσουν ανάμεσα
από κάθε είδους διαχωριστικές γραμμές του μίσους, της βίας ή της μισαλλοδοξίας
και η Ελλάδα, μέσα από το καλλιτεχνικό και πολιτιστικό της δυναμικό συμμετέχει
με ιδιαίτερα σφριγηλή παρουσία σ’ αυτές τις στροφές που μετατρέπουν τους
δρόμους σε περιπέτειες.
Πρόγραμμα
εγκαινίων|Παράλληλες δράσεις –ξεναγήσεις στο Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης
Τέχνης:
Παρασκευή 7
Φεβρουαρίου 2014, ώρα 12.30: Press Conference
Παρασκευή 7
Φεβρουαρίου 2014, ώρα 19.30: Συζήτηση με τους Ντένη Ζαχαρόπουλο, καλλιτεχνικό
διευθυντή του ΜΜΣΤ και του Δρ. Henry Meyric Hughes, Γενικού Συμβούλου του
Συμβουλίου της Ευρώπης και Ομότιμου Προέδρου της Διεθνούς Ένωσης Τεχνοκριτικών
(AICA). Είσοδος ελεύθερη για το
κοινό.
Σάββατο 8
Φεβρουαρίου 2014, ώρα 13.30: Εγκαίνια. Είσοδος ελεύθερη για το κοινό.
Τετάρτη 12
Φεβρουαρίου 2014, ώρα 18.00: Ξενάγηση στην έκθεση, είσοδος ελεύθερη για το
κοινό.
Την έκθεση
συνοδεύει αναλυτικός κατάλογος. Η ημερομηνία παρουσίασής του θα ανακοινωθεί.
Μουσειοπαιδαγωγικά
προγράμματα θα λειτουργήσουν καθ’ όλη τη διάρκεια της έκθεσης μετά
από τηλεφωνικό ραντεβού.
Η συγκεκριμένη έκθεση πραγματοποιείται με την
υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
Υπό την αιγίδα της Ελληνικής Προεδρίας του
Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης:
Με την υποστήριξη του Γενικού Προξενείου της
Γερμανίας στη Θεσσαλονίκη και του Ιταλικού Μορφωτικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης:
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ωράριο
λειτουργίας: ΤΡ. ΠΕ. ΣΑ.: 10.00-18.00, ΤΕ. 10.00-22.00, ΠΑ. 10.00-19.30, ΚΥ.
11.00-15.00
ΔΕ. ΚΛΕΙΣΤΑ
Περισσότερες
πληροφορίες
Για Θεσσαλονίκη :
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ
Εγνατία 154 (ΔΕΘ-HELEXPO)
54636, Θεσσαλονίκη
Τ: 2310 2400002, F: 2310 281567
Για Αθήνα :
Μουσείο Άλεξ Μυλωνά-Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης
Πλατεία Αγίων Ασωμάτων 5, Θησείο, Αθήνα 10554
Τ +30 210 3215717 F +30 210 3215712
