Ανάβρα, παράδειγμα Τοπικής Ανάπτυξης

 Στις 25 Απρ 2017 επισκέφθηκα ακόμα μια φορά την Ανάβρα Μαγνησίας με τον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Περιφέρειας Αττικής «Άγιος Γεώργιος», και συνομίλησα
ακόμα μια φορά με τον παλαιό πρόεδρο της Κοινότητας Ανάβρας Μαγνησίας (Γούρα) και σημερινό πρόεδρο της Εθελοντικής Οργάνωσης ΑΝΑΒΡΑ-ΖΩ (www.anavra-zo.gr, info@anavra-zo.gr), κ Δημήτριο Τσουκαλά και την σύζυγό του κα Μάχη Καραλή, και ξεναγήθηκα ακόμα μια φορά στους δρόμους και τα έργα που άλλαξαν το χωριό, και ταξίδεψα με το μυαλό μου ακόμα μια φορά, σε έναν ιδεατό χώρο με ευημερούντες πολίτες και ευτυχισμένους ανθρώπους σε επίπεδο κοινοτήτων.

Η Ανάβρα Μαγνησίας είναι μια απτή απόδειξη ότι υπάρχει μια άλλη Ελλάδα που μπορεί να σχεδιάζει συλλογικά, και να υλοποιεί στόχους σε περιβάλλον αντίξοων συνθηκών, τόσο οικονομικών, όσο και κοινωνικών, ακόμα και φυσικών, σε υψόμετρο 1000 μέτρων (το χωριό είναι σε μια απότομη πλαγιά από 800 έως 1100 μέτρα). Τα κύρια χαρακτηριστικά του χωριού είναι ότι πρόκειται για ορεινό οικισμό, με συνεχή ανθρώπινη παρουσία και όλους τους κατοίκους να ασχολούνται με την κτηνοτροφία ελεύθερης βοσκής, επί αιώνες.

Τα συγκριτικά του πλεονεκτήματα είναι ότι έχει καλή κτηνοτροφία και έχει εξαίρετο φυσικό περιβάλλον.

Στην Ανάβρα, όπως μας είπε ο κ Δ. Τσουκαλάς, εκτρέφονται περίπου 5.000 αγελάδες-μητέρες, 15.000 γιδοπρόβατα και 5.000 γουρούνια, όλα από ντόπιες ή βελτιωμένες φυλές, πλήρως προσαρμοσμένες στο φυσικό περιβάλλον, με μεγάλη προσήλωση στην βιολογική εκτροφή, αξιοποιώντας με σωστά σχέδια διαχείρισης όλη την γύρω φυσική βλάστηση και μειώνοντας το κόστος εκτροφής.

Για να εξυπηρετηθεί όλος αυτός ο ζωικός πληθυσμός δημιουργήθηκαν τρία Κτηνοτροφικά Πάρκα, έξω από την περίμετρο του χωριού, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής όλων των κατοίκων. Ήταν το πρώτο βήμα του νέου προέδρου της τότε Κοινότητας Ανάβρας Μαγνησίας, μας είπε ο κ  Δ. Τσουκαλάς. Και το πέτυχε με τον αποχαρακτηρισμό μικρών τμημάτων από το απέραντο δάσος που περιβάλλει το χωριό. Το δάσος δεν είναι «ιερή αγελάδα», αλλά πρέπει να ζει και αναπτύσσεται ΣΥΜΒΙΩΤΙΚΑ με όλες τις άλλες παραμέτρους του τόπου, και τα άλλα ζώα και τους άλλους ανθρώπους.

Για να αναπτυχθεί σωστά ένα δασικό οικοσύστημα χρειάζεται να «καθαρίζεται», δηλαδή να απομακρύνονται όσα οργανικά υπολείμματα (φύλλα, κλαδιά, σάπια δένδρα κλπ) δεν είναι απαραίτητα για την επιβίωση του δάσους. Αυτό γίνεται φυσικά με την ισορροπία χλωρίδας και πανίδας, που έχει αποκατασταθεί σε ένα οικοσύστημα. Στην Μεσόγειο αυτό «αποκαθίσταται» με περιοδικές φυσικές φωτιές, για αυτό άλλωστε μερικοί σπόροι μεσογειακών φυτών βλαστάνουν μόνο αφού θερμανθούν επαρκώς (δηλαδή μετά από πυρκαγιά). Αν όμως υπάρχει πάρα πολλή οργανική ύλη, λόγω ανθρώπινης παρέμβασης υπερπροστατευτισμού (ή ακόμα και συντεχνιακής προσάρτησης εξουσίας …) τότε οι σπόροι δεν θερμαίνονται απλά, αλλά καίγονται από τις υψηλές θερμοκρασίες της πυρκαγιάς. Για να «καθαρίζεται» μια γραφειοκρατική συντεχνιακή αντίληψη ήταν να προσλαμβάνονται εργάτες/τριες-καθαριστές του δάσους τους μήνες που επέτρεπε ο καιρός, απαγορεύοντας την βόσκηση, ξοδεύοντας πολλά λεφτά, ανθρώπινους πόρους, μηχανήματα, εξοπλισμό και βέβαια δίνοντας περίεργες «εξουσίες» στους «δασάρχες». Αυτός ο «καθαρισμός» μπορεί να γίνει τέλεια από την βόσκηση κοπαδιών, σύμφωνα με τις οδηγίες των επιστημόνων, είναι πολύ ποιο φθηνός, δεν ξοδεύει το κράτος (που ούτως ή άλλως δεν έχει σήμερα λεφτά για αυτές τις δουλειές), εξασφαλίζει φτηνό κόστος ζωοτροφών και δημιουργεί εισόδημα στους ντόπιους κατοίκους.

Στην Ανάβρα, με απόλυτο σεβασμό στην οικολογία, η κτηνοτροφία είναι πιστοποιημένης βιολογικής εκτροφής και εξασφάλισαν πρόσθετο εισόδημα δημιουργώντας τοπικά Κοινοτικά Σφαγεία Ανάβρας, με βιολογική γραμμή σφαγής, σύστημα HACCP και ISO και βέβαια με κωδικό αδείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Έτσι δεν ταλαιπωρούνται τα ζώα με πολύωρες μετακινήσεις, ενώ ταυτόχρονα οι κτηνοτρόφοι εξασφαλίζουν καλύτερες τιμές για τα ζωικά προϊόντα τους.

Στα Κτηνοτροφικά Πάρκα εξασφαλίσθηκε η εύκολη οδική πρόσβαση, εξασφαλίσθηκε η ηλεκτρική ενέργεια και καθαρό νερό σε όλους τους στάβλους, ενώ όλες οι κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις είναι αδειοδοτημένες, πράγμα που τους εξασφαλίζει πρόσβαση σε χρηματοδοτούμενα προγράμματα και σε Σχέδια Βελτίωσης, ενώ δημιουργεί επαρκή βάση για δημιουργία συλλογικών σχημάτων στις προμήθειες, ακόμα και στις πωλήσεις, για συμφέρουσες τιμές.

Οι ιδιαίτερα μεγάλες κλίσεις δεν άφηναν περιθώρια για μεγάλες αίθουσες συγκέντρωσης και εκδηλώσεων όλων των κατοίκων του χωριού, ενώ το τραχύ κλίμα επέβαλλε τέτοιους χώρους. Η κάλυψη αυτής της ανάγκης διαμόρφωσε ένα διώροφο χώρο στάθμευσης των αυτοκινήτων του χωριού, που δεν είχε χώρους στάθμευσης, και δημιουργούσαν προβλήματα τα οχήματα στους στενούς δρόμους. Έτσι τα αυτοκίνητα του χωριού είναι έτοιμα ακόμα και τις πολύ δύσκολες μέρες του χειμώνα, χωρίς τις συνήθως χρονοβόρες απαραίτητες ενέργειες προετοιμασίας και καθαρισμού, πριν την κίνηση.

Ενδιαφέρουσα πρωτοτυπία είναι η ενσωμάτωση δωρεάν προσφερόμενης κατοικίας στους δασκάλους του σχολείου, μάσα στο καινούργιο οικοδομικό συγκρότημα του σχολείου, προσελκύοντας εκπαιδευτικό προσωπικό, αλλά κυρίως εξασφαλίζοντας ότι τα παιδιά δεν θα χάσουν μάθημα λόγω της αδυναμίας να έρθει ο δάσκαλος ή η δασκάλα από το κοντινό αστικό κέντρο που συνήθως νοίκιαζε, τις χιονισμένες μέρες που το χωριό αποκλείονταν. Και οι δάσκαλοι ωφελήθηκαν από τα ενοίκια και το ρεύμα που δίνεται δωρεάν, και το σχολείο έχει συνεχή σχεδόν επίβλεψη, και τα παιδιά δεν χάνουν μαθήματα. Όλοι, μα όλοι, ωφελημένοι από απλές αποφάσεις και κινήσεις.

Και ενώ ενημερωνόμασταν από το κ Δ. Τσουκαλά και την κα Μ. Καραλή για τα πολλά και ενδιαφέροντα που μπόρεσαν να κάνουν, η κα Μάχη μας ζήτησε την άδεια να αποχωρήσει διότι είχε να προσφέρει εθελοντική εργασία στο Κέντρο Δημιουργικής Απασχόλησης παιδιών που δημιούργησαν με τον σύζυγό της, ως πρόεδρο Κοινότητας και συντηρούν τώρα ως Εθελοντική Οργάνωση ΑΝΑΒΡΑ-ΖΩ … … Μάθαμε ακόμα ότι δημιουργήθηκε και βιβλιοθήκη, ενώ υπάρχει και χώρος με ελεύθερο internet και δέκα θέσεις εργασίας με κομπιούτερ για όσους θέλουν αν εργασθούν από απόσταση ή να έχουν πρόσβαση σε διαδικτυακές υπηρεσίες … …

Το νέο νηπιαγωγείο ήταν αναμενόμενη ενέργεια αφού οι μόνιμοι κάτοικοι της Ανάβρας, από 300 περίπου το 1991 έφθασαν σήμερα να είναι 700 περίπου, με μηδέν ανεργία. Οι κάτοικοι δεν φεύγουν, αλλά έρχονται συνεχώς νέοι και βέβαια δεν φεύγουν οι παλαιοί. Αλλά και για τους μεγαλύτερους υπάρχει κέντρο γυμναστικής καθώς και αίθουσα πολλαπλών χρήσεων για ομιλίες και παρουσιάσεις πλήρως εξοπλισμένη, ενώ το σωστά σχεδιασμένο Μουσείο Κτηνοτροφικής Ζωής (και όχι απλά συλλογή εργαλείων και ειδών νοικοκυριού) στηρίζει αρκετά καλά το ηθικό των κατοίκων και επισημαίνει τις ρίζες όλων. Κοινωνία με ρίζες δεν έχει να φοβηθεί τίποτε. Μέχρι και γήπεδα ποδοσφαίρου και μπάσκετ βρήκαμε στις επικλινείς γύρω περιοχές.

Μι άλλη μεγάλη καινοτομία και επιτυχία, μας είπε ο κ Δ. Τσουκαλάς ήταν το Κοινοτικό Ιατρείο και η δωρεάν κατοικία του γιατρού, που κτίσθηκε για να εξασφαλισθεί η υγεία των κατοίκων. Οι γιατροί έρχονταν και έφευγαν, μια ή δυό μέρες την εβδομάδα, ενώ μετατίθεντο αμέσως μόλις μπορούσαν. Το νοόδμητο ιατρείο συνοδεύτηκε από αξιοπρεπέστατη κατοικία του/της γιατρού, με δωρεάν κατοικία, και δωρεάν ρεύμα, νερό, τηλέφωνο και θέρμανση. Πλέον οι γιατροί, που συνήθως κάνουν το «αγροτικό» τους εκεί, προσφέρουν ασφάλεια στοςυ κατοίκους με την συνεχή παρουσία τους.

Όταν μας μιλούσε ο κ Δ. Τσουκαλάς για το Περιβαλλοντικό Πολιτιστικό Πάρκο Πηγών Ανάβρας «Γούρα» (www.gourapark.gr) η ομιλία και το βλέμμα του επιταχύνθηκε. Είναι φαίνεται το αγαπημένο «παιδί» του Δημήτρη και της Μάχης, καθ όσον δημιούργησαν μιαν τουριστική ατραξιόν να προσελκύουν κόσμο όλον τον χρόνο, δημιούργησαν πηγή εσόδων, αλλά συνετέλεσαν και στην συνεχή λειτουργία τριών καφενείων-εστιατορίων στο χωριό που μπορούν να φιλοξενήσουν ταυτόχρονα πολλά πούλμαν επισκεπτών και δημιουργούν εναλλακτικό εισόδημα στους κατοίκους. Και ενώ συζητούσαμε ένα σχολείο από την Κέρκυρα ζήτησε να κλείσει ημέρα επίσκεψης στο Πάρκο και το χωριό.

Η συζήτηση και η ξενάγηση ολοκληρώθηκε (ή μάλλον τελείωσε, αλλά δεν ολοκληρώνεται ποτέ η περιπλάνηση στους δρόμους του οράματος της ανάπτυξης της Ανάβρας) στον φιλόξενο χώρο του κτηνοτρόφου Νικόλαου Τσαντούρη, με παρουσίαση φωτογραφιών και συμπεράσματα.

Οι συμμετέχοντες στην Επίσκεψη Μελέτης του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Περιφέρειας Αττικής «Άγιος Γεώργιος» Σπύρος Σταθάκος, Δημήτρης Μιχαηλίδης, Νικολέτα Δαρσακλή, Κώστας Μαντζουράνης, Πασχάλης Συρίγος, Μάγδα Κοντογιάννη, Γιάννης Κοντογιάννης, Λένια Κοντογούρη, Αλεξία Αμυργιανού & Δημήτρης Σφέτσας, προβληματίσθηκαν πολύ για τα σημεία προσοχής ώστε ένας σχεδιασμός να είναι αποτελεσματικός.

Συζητώντας με τους κτηνοτρόφους της Αττικής που ήταν στην Ανάβρα έμαθα:

1.    Με τον νόμο 4056/2012 ξεκίνησε μια πολύ σοβαρή προσπάθεια να αδειοδοτηθούν όλες οι κτηνοτροφικές εγκαταστάσεις, ώστε οι συμπολίτες μας να τρώνε ζωικά προϊόντα πιστοποιημένα τρόφιμα.

2.    Μέχρι σήμερα ενδεικτικά, από τα 180 μέλη του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Αττικής που βρίσκονται στην Ανατολική Αττική υπέβαλαν για άδεια λειτουργίας στάβλου οι 172, και από αυτούς πήραν (τα πέντε χρόνια που πέρασαν από την έκδοση του νόμου) περίπου 35. Με αυτόν τον ρυθμό οι υφιστάμενοι κτηνοτρόφοι της Ανατολικής Αττικής μπορούν να σχεδιάσουν για το μέλλον τους μόνο μετά από 20 χρόνια! …. (αφού για 35 άδειες χρειάστηκαν 5 χρόνια, για τις υπόλοιπες υποβληθείσες άδειες θα απαιτηθούν τουλάχιστον άλλα 20 χρόνια, αν είναι στελεχωμένες οι υπηρεσίες όπως είναι σήμερα. Αν υποστελεχωθούν και άλλο, μάλλον θα πρόκειται για άρνηση του κράτους να ανταποκριθεί στα αιτήματα των πολιτών).

3.    Μια εναλλακτική, οριακή, κατάσταση απελπισίας θα μπορούσε ένα είναι να δημιουργηθούν Κτηνοτροφικά Πάρκα και στην Αττική. Πιλοτικά τρία Κτηνοτροφικά Πάρκα (Ανατολική Αττική, Βόρεια Αττική, Δυτική Αττική).

4.    Ο Αντιδήμαρχος Αχαρνών κάλεσε τον Κτηνοτροφικό Σύλλογο Αττικής και του ανακοίνωσε ότι ο Δήμος Αχαρνών προτίθεται να διαμορφώσει χώρο για Κτηνοτροφικό Πάρκο και ήδη κάνει τις απαραίτητες ενέργειες σε χώρο του Δήμου Αχαρνών. Ο Κτηνοτροφικός Σύλλογος Αττικής πρόσφερε ως ένδειξη θετικής σκέψης μια «Γιορτή Κουράς», που θα μπορούσε να γίνει την Κυριακή, 28 Μαΐου 2017, έναντι του Δημαρχείου του Δήμου Αχαρνών.

5.    Μοιάζει ότι απαραίτητη προϋπόθεση για την αποτελεσματική λειτουργία ενός Κτηνοτροφικού Πάρκου είναι ο επαρκής χώρος για τον στάβλο, η επαρκής απόσταση μεταξύ στάβλων, η δημιουργία των απαραίτητων υποδομών και η ίδρυση και λειτουργία συλλογικού σχήματος των συμμετεχόντων κτηνοτρόφων, πιθανόν με την μορφή Ομάδας Κτηνοτρόφων ή άλλου Συνεταιρισμού, που θα αναλάβει την διαχείριση.

Οι συμμετέχοντες ακούγοντας τον κ Δημήτρη Τσουκαλά, ο οποίος σημειωτέον έδωσε όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για να γίνουν τέτοιες ενέργειες, συνειδητοποίησαν ότι το κυριότερο πρόβλημα είναι η δαιδαλώδης νομοθεσία σε συνδυασμό με την έλλειψη επαρκούς πληροφόρησης των πιθανών ενδιαφερομένων. Εάν μια κοινότητα ανθρώπων ξέρει την υπάρχουσα νομοθεσία, υπάρχουν δυνατότητες να κάνει οτιδήποτε σχεδιάσει σωστά και μάλιστα σε γρήγορο χρόνο.

Τελικά οι Επισκέψεις Μελέτης είναι ένα εξαιρετικό εργαλείο συναντίληψης και διαμόρφωσης συνθηκών τοπικής ανάπτυξης. Το παράδειγμα της Ανάβρας Μαγνησίας δείχνει τον δρόμο. Και αν δεν είναι η συλλογικότητα Δήμος, τότε οι Οργανώσεις της Κοινωνίας των Πολιτών, όπως η Εθελοντική Οργάνωση ΑΝΑΒΡΑ-ΖΩ, μπορούν να συντελέσουν αποτελεσματικά προς τέτοιους στόχους.

Για την καταγραφή

Δημήτρης Μιχαηλίδης