"1987 - 2017: ΜΝΗΜΗ ΒΑΣΙΛΗ ΧΑΡΙΣΟΠΟΥΛΟΥ: ΤΟ ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΝΤΥΠΑ" - Του Ανέστη Ιωάννη Κοκκινίδη

1987  - 2017:    ΜΝΗΜΗ ΒΑΣΙΛΗ ΧΑΡΙΣΟΠΟΥΛΟΥ: ΤΟ  ΕΠΙΚΑΙΡΟ ΜΗΝΥΜΑ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΝΤΥΠΑ

*Του Ανέστη Ιωάννη Κοκκινίδη*,

Δασκάλου-Ερευνητή (MA Geography Education, UCL Institute of Education)

“Συναδέλφισσες και συνάδελφοι,  σήμερα, σε αυτόν τον χώρο της πλατείας της Κατερίνης, πρέπει να γίνει μια θυσία. Ποιος είναι ψύχραιμος και τολμηρός; Ποιος θέλει να γίνει ήρωας, να τον ανακηρύξουν ήρωα; Να δώσει τέρμα στη ζωή του να πυρποληθεί σε ένδειξη διαμαρτυρίας υπέρ των αγροτών;”

“... Σήμερα ζητώ έναν ήρωα, ο οποίος θα δώσει τέρμα στη ζωή του, σε ένδειξη διαμαρτυρίας.  Είναι κανείς; Εάν δεν είναι κανείς, είμαι εγώ.”

Από το ηχογραφημένο μήνυμα που άφησε ο αγρότης Βασίλης Χαρισόπουλος πριν αυτοπυρποληθεί στην Κατερίνη το 1987.

---------------------------------------------------------------------------------------

“Η θυσία του καπνοπαραγωγού οπωσδήποτε θα μείνει στη μνήμη μας και θα συγκινήσει πολλούς. Ευχόμαστε όχι με τέτοιες ενέργειες, να επιλύονται τα θέματα και αυτή η ενέργεια να είναι η τελευταία”

Θεόφιλος Καμπερίδης,

Δήμαρχος Κατερίνης (1987)

Από τη δήλωσή του προς τους συγκεντρωμένους στην Κατερίνη, μετά την ανακοίνωση ότι πέθανε ο Βασίλης Χαρισόπουλος, όπως δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Μακεδονία” (28-4-1987)

------------------------------------------------------------------------------------------

“Ενταύθα αυτοπυρπολήθηκε ο μεγάλος αγωνιστής Βασίλης Χαρισόπουλος, εκ Σφενδάμης, για τον αγώνα των αγροτών. Ευχόμαστε να δικαιωθεί ο αγώνας του.”

Πρόχειρη επιγραφή που τοποθετήθηκε πάνω από τη φωτογραφία του Βασίλη Χαρισόπουλου στο σημείο που αυτοπυρπολήθηκε το 1987.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------

Μία πράξη διαμαρτυρίας. Μία πράξη αντίστασης. Ένα τραγικό γεγονός.

Τριάντα χρόνια μετά, το μήνυμα του αγρότη Βασίλη Χαρισόπουλου από τη Σφενδάμη, παραμένει επίκαιρο όσο ποτέ...

          Αναζητώντας τον Τύπο της εποχής, τόσο στην Πιερία όσο και στην υπόλοιπη Ελλάδα, κυριαρχεί το ξαφνικό, το συγκλονιστικό και το φρικιαστικό, την επομένη του γεγονότος. Θα προσπαθήσουμε να περιγράψουμε αδρομερώς πώς κάλυψε ο  πανελλαδικής κυκλοφορίας Τύπος το τραγικό γεγονός, προκειμένου αφενός να φωτίσουμε πολύπλευρα (και γι’ αυτό μάλλον αντικειμενικά) το γεγονός και να περιγράψουμε τον αντίκτυπο που είχε, 30 χρόνια πριν.

          Κατ’ αρχάς, σχεδόν σε όλες τις εφημερίδες η αυτοπυρπόληση έγινε πρωτοσέλιδο. Σε λίγες εφημερίδες (όχι πιερικές) δόθηκε έμφαση στον φρικιαστικό θάνατο και δυστυχώς τα άρθρα συνοδεύτηκαν από σοκαριστικές φωτογραφίες του νεκρού αγρότη, με το σώμα του γεμάτο εγκαύματα...

          Η εφημερίδα “Η Αγροτική” γράφει στο πρωτοσέλιδό της στις 30-5-1987: “ΤΟ ΜΗΝΥΜΑ που άφησε ο Χαρισόπουλος, σαν υποθήκη της θυσίας του στους τωρινούς και επερχόμενους αγρότες, είναι ένα συγκλονιστικό κείμενο στην απλότητα και στην ειλικρίνειά του, που αναμφισβήτητα θα μείνει σύμβολο του αγώνα μιας ολόκληρης τάξης για την επιβίωσή της και την κοινωνική της χειραφέτηση.”

          Για “κορυφαία εκδήλωση διαμαρτυρίας” γράφει το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας “Απογευματινή”.

          Στην “Αυγή” η είδηση έγινε πρωτοσέλιδο και στο άρθρο γίνεται λόγος για “πρωτοφανή για τα ελληνικά χρονικά αλλά και για τα διεθνή χρονικά αντίδραση”. Επίσης, τονίζεται ότι “Η θυσία του καπνοπαραγωγού στην Κατερίνη σηματοδοτεί νέες κινητοποιήσεις που θα κλιμακωθούν σε πολλές πόλεις της Κεντρικής και της Βόρειας Ελλάδας”.  Οι αγρότες γέμισαν με λουλούδια τον χώρο που αυτοπυρπολήθηκε και ανάμεσα στα πανό τους ξεχώριζε το σύνθημα: “Ο νέος Αντύπας μας οδηγεί”.

         

          Η “Αυριανή” ανάμεσα στα άλλα γράφει ότι η τραγωδία άφησε τη χώρα “άφωνη”.

           Στη “Βραδυνή” στο σχετικό ρεπορτάζ αναφέρεται μεταξύ άλλων ότι τα τελευταία λόγια του αγρότη ήταν: “Αφήστε με να πεθάνω ανάμεσα στους αγρότες. Για τους αγρότες πεθαίνω.” Η ίδια εφημερίδα  χαρακτήρισε τον αγρότη (30-4-1987), “νέο Αντύπᨔ και έγραψε για τα επακόλουθα της αυτοπυρπόλησης:

“Με νέο Κιλελέρ μοιάζει ο πρωτοφανής ξεσηκωμός των αγροτών της Πιερίας που συνεχίζουν τον αγώνα στο δρόμο που τους δείχνει η θυσία του ήρωα Χαρισόπουλου, ο οποίος αυτοπυρπολήθηκε στην πλατεία Ελευθερίας της Κατερίνης”.

          Στο “Έθνος” σε ρεπορτάζ της ανταποκρίτριας Βάσυς Μπέκα από την Κατερίνη, γίνεται λόγος για την “πιο συγκλονιστική διαμαρτυρία μπροστά σε 2.000 ανθρώπους”.

          Η εφημερίδα “Ελεύθερος Τύπος”, εκτός από το πρωτοσέλιδο, παρουσίασε πολυσέλιδο αφιέρωμα στο θέμα με τον τίτλο ‘Ολοκαύτωμα στα καπνοτόπια”. Η εφημερίδα γράφει ότι η αυτοπυρπόληση του Χαρισόπουλου ήταν η δεύτερη φορά που Έλληνας αυτοπυρπολήθηκε σε ένδειξη διαμαρτυρίας για την κυβέρνηση της χώρας του. Ο πρώτος Έλληνας ήταν ο Κερκυραίος Κώστας Γεωργάκης, ο οποίος αυτοπυρπολήθηκε στις 19-9-1970, ζητώντας να πέσει η χούντα των συνταγματαρχών. Στο ίδιο αφιέρωμα (σελ. 25) περιγράφεται το καπνικό πρόβλημα και χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι :

“... από τους 150.000 τόνους περίπου της φετινής παραγωγής, έχουν διατεθεί μόλις 17.000 τόνοι”.

          Η “Ελευθεροτυπία” με το ρεπορτάζ υπό τον τίτλο “ΘΥΣΙΑ”  - Ολοκαύτωμα για την αγροτιά, γράφει ότι στην Πλατεία της Κατερίνης το πλήθος συγκλονίστηκε από το εγχείρημα του καπνοπαραγωγού. Στο ίδιο άρθρο (28-4-1987, σελ. 22-23)  αναφέρεται επέκταση των αγροτικών κινητοποιήσεων στα Τρίκαλα και στην Ελασσόνα.

          Στον “Ελληνικό Βορρά” στις 3-5-1987, αναφέρεται ότι το σχέδιο του Χαρισόπουλου, ήταν “να θυσιασθεί για την αγροτιά”.

          Η “Εστία” έγραψε ότι στον τόπο θυσίας του Χαρισόπουλου “οι πρόεδροι των αγροτικών οργανώσεων έδωσαν όρκον...ότι θα συνεχίσουν τον αγώνα μέχρι τελικής δικαιώσεως”.

          Η “Ημερησία” γράφει: “Ο συνδικαλιστής γεωργός περιέβρεξε τα ρούχα του με βενζίνη και τους έβαλε φωτιά. Λίγο αργότερα, και ενώ ολόκληρη η πόλη βρισκόταν σε πρωτοφανή αναταραχή, υπέκυψε στο μοιραίο.”

          Η “Θεσσαλονίκη” στο πρωτοσέλιδό της γράφει ότι ο αυτοπυρποληθείς “άφησε κασέτα με δραματικό μήνυμα και μουσική “επένδυση” με τραγούδια του Ξυλούρη. Σε τρισέλιδο αφιέρωμά της στο θέμα, σημειώνει ότι το γεγονός προκάλεσε σοκ “στον αγροτικό κόσμο της Βόρειας Ελλάδας και ιδιαίτερα στους καπνοπαραγωγούς της Πιερίας”.

          Στη “Μακεδονία” το άρθρο δεν περιορίζεται στο πρωτοσέλιδο αλλά σε εκτενές ρεπορτάζ με το πλήρες, απομαγνητοφωνημένο κείμενο που άφησε ο Βασίλης Χαρισόπουλος προτού πεθάνει.

“Ο αυτόχειρας, μαζί με άλλους συγχωριανούς του και καπνοπαραγωγούς από την Πιερία, που υπολογίζονται σε 3.000 περίπου, πήγε στην Κατερίνη, για να διαδηλώσει και να διεκδικήσει καλύτερες τιμές για την παραγωγή των καπνών. Και ενώ οι καπνοπαραγωγοί άκουγαν από τα μεγάφωνα τους ομιλητές, γύρω στις 12:30 μ.μ. ο Χαρισόπουλος , κατά τις μαρτυρίες των γύρω του, έβγαλε ένα μπουκάλι μπύρα, που ήταν γεμάτο με βενζίνη και ένα μικρότερο με παραθείο και αφού ήπιε μερικές γουλιές από το φάρμακο, αμέσως περιέλουσε το κεφάλι του με βενζίνη και τα ρούχα του και με αναπτήρα έβαλε φωτιά. Μπροστά στα έκπληκτα μάτια των άλλων αγροτών, ο αυτόχειρας κυριολεκτικά λαμπάδιασε.” Στο ίδιο ρεπορτάζ φιλοξενούνται δηλώσεις του τότε Δημάρχου Κατερίνης, Θεόφιλου Καμπερίδη, ο οποίος ήταν παρών στο περιστατικό (όπως και βουλευτές της Πιερίας, Γεώργιος Τερζόπουλος, Κωνσταντίνος Γκουγκουρέλας και  Ιωάννης Πετρίδης) και το διηγήθηκε. Σύμφωνα με τη μαρτυρία του, οι γύρω του παριστάμενοι όταν αντιλήφθηκαν τη φωτιά, την έσβησαν με τα σακάκια τους και τον μετέφεραν με ένα ημιφορτηγό στο νοσοκομείο, όπου όμως υπέκυψε. Ο κ. Καμπερίδης δήλωσε τη συμπαράστασή του στον δίκαιο αγώνα των αγροτών.

Σε εκείνον έλαχε να ανακοινώσει τον θάνατο του καπνοπαραγωγού. Στη συνέχεια ο Δήμαρχος απευθύνθηκε “προς την κυβέρνηση και σε όποια κυβέρνηση,  να προσέξει περισσότερο τον καπνοπαραγωγό, ο οποίος είναι πράγματι αδικημένος και από τη φύση του δεν μπορεί να διεκδικήσει τόσο τα δικαιώματά του.”

          Η “Καθημερινή”, πέρα από την πρωτοσέλιδη κάλυψη, σε άλλη σελίδα αναφέρεται στα επακόλουθα του γεγονότος. “...Μετά τον τραγικό θάνατο του Χαρισόπουλου οι αγρότες της Κατερίνης με σύνθημα “Ο Χαρισόπουλος μάς οδηγεί” κατεβαίνουν με τα τρακτέρ στην Κατερίνη και η κατάσταση που δημιουργείται είναι ανησυχητική. Σήμερα χιλιάδες αγρότες από όλα τα χωριά του νομού Πιερίας θα συγκεντρωθούν στο Σφενδάμιο για την κηδεία του Χαρισόπουλου.”

          Για μια “πρωτοφανή πράξη απελπισίας” κάνει λόγο το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας “Μεσημβρινή” και σε άλλη σελίδα αναδημοσιεύεται το απομαγνητοφωνημένο μήνυμα που άφησε ο αυτόχειρας, με υπότιτλο στο άρθρο “Ο τραγικός αγρότης μιλάει από τον Άδη”.

          Ο απεσταλμένος της εφημερίδας “Τα Νέα” γράφει ότι ο Βασίλης Χαρισόπουλος αυτοπυρπολήθηκε, αφού προηγουμένως σε μαγνητοφωνημένο μήνυμά του εξηγούσε ότι προχώρησε στην πράξη του αυτή “για τα δίκαια των αγροτών”.

          Η τοπική εφημερίδα της Πιερίας “Ολύμπιο Βήμα” έγραψε την επομένη της αυτοπυρπόλησης στο πρωτοσέλιδό της: ΑΓΡΟΤΗΣ ΚΑΙΓΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΛΑΤΕΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΗΣ για να διατρανώσει τα δίκαια της αγροτιάς. Η εφημερίδα χαρακτήρισε τον τρόπο του θανάτου του τόσο τραγικό όσο και παλικαρίσιο.

          Το “Ποντίκι” (φ. 29-4-1987) ανέφερε το γεγονός και ότι “η συγκλονιστική πράξη του Χαρισόπουλου δείχνει και πού μπορούν να οδηγηθούν τα πράματα με την ανασφάλεια και την αβεβαιότητα που διακατέχει σήμερα πολλούς αγρότες.”

          Ο “Ριζοσπάστης” γράφει ότι “η μεγάλη απελπισία τον έσπρωξε στην τραγική ενέργεια.  Ο Βασίλης Χαρισόπουλος, καπνοπαραγωγός, εξήντα χρόνων, παντρεμένος, με δύο παιδιά, με πνιγμένες τις ελπίδες του ότι κάτι μπορεί να γίνει και να δει μια άσπρη μέρα στη ζωή του, αυτοκτόνησε”.

Ο Τύπος στην υπόλοιπη Ελλάδα

          Στην εφημερίδα “Ηπειρωτικός Αγών” γράφει μεταξύ άλλων στο πρωτοσέλιδο: “Ο Χαρισόπουλος συμμετείχε στη συγκέντρωση διαμαρτυρίας των αγροτών που ζητούσαν απορρόφηση της καπνοπαραγωγής τους καθώς επίσης και τη χορήγηση αποζημιώσεων για τις αδιάθετες λόγω του ατυχήματος στο Τσερνομπίλ – ποσότητες φράουλας και κερασιών”.

Στη συνέχεια, αναφέρονται αλφαβητικά οι τίτλοι των εφημερίδων που καταφέραμε να βρούμε:

28-4-1987:

ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ: Αγρότης αυτοπυρπολήθηκε    Νέο Κιλελέρ

Η ΑΥΓΗ: Αυτοπυρπολήθηκε

Καπνοπαραγωγός στην Κατερίνη χθες το πρωί

Μήνυμα αγωνίας για την τύχη της αγροτιάς

ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ: ΦΡΙΚΤΟ Ολοκαύτωμα

“Θυσιάζομαι για να κερδίσει η αγροτιά”

ΑΥΡΙΑΝΗ: ΗΠΙΕ ΠΑΡΑΘΕΙΟ ΚΑΙ ΠΥΡΠΟΛΗΘΗΚΕ

ΒΡΑΔΥΝΗ: Τραγωδία σε συλλαλητήριο στην Κατερίνη

“Αυτή η διαμαρτυρία ας διαφέρει” είπε και αυτοπυρπολήθηκε

ΕΘΝΟΣ: Θυσία

Ήπιε παραθείο και αυτοπυρπολήθηκε

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΩΡΑ: Κάηκε σαν λαμπάδα διαμαρτυρόμενος για την πολιτική της κυβερνήσεως!

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ: “Πεθαίνω για τους αγρότες”

Διαμαρτυρία για την εγκατάλειψη των καπνοπαραγωγών

ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ: ΑΝΘΡΩΠΟΘΥΣΙΑ! Τραγικό μήνυμα σε κασέτα: Καίγομαι για την αγροτιά

ΕΣΤΙΑ: Η χθεσινή τραγική αυτοπυρπόλησις αγρότου εις την Κατερίνην (όχι πρωτοσέλιδο)

ΗΜΕΡΗΣΙΑ : Αυτοπυρπολήθηκε γεωργός στην Κατερίνη

Ανάστατη η περιοχή

ΗΜΕΡΗΣΙΟΣ ΚΗΡΥΚΑΣ (Λάρισα): Αυτοπυρπολήθηκε καπνοπαραγωγός χθες στην Κατερίνη

Παραμένει κλειστός ο δρόμος στην Ελασσόνα

ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΟΣ ΑΓΩΝ: Αυτοπυρπολήθηκε καπνοπαραγωγός στην Κατερίνη

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Σοκ από την αυτοπυρπόληση – Θυσία για την αγροτιά

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ: Αυτοπυρπόληση καπνοπαραγωγού στην Κατερίνη

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ: ΑΥΤΟΠΥΡΠΟΛΗΘΗΚΕ ΚΑΠΝΟΠΑΡΑΓΩΓΟΣ

Άφησε μήνυμα σε κασέτα

Σε τραγικό αδιέξοδο έχουν περιέλθει οι παραγωγοί καπνού

ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΗ: Θυσιάζομαι για σας!

600 τρακτέρ με κεριά όλη τη νύχτα στην Κατερίνη

Η ΠΡΩΤΗ: ΘΥΣΙΑ   Αυτοπυρπολήθηκε συνεταιριστής

Ύστατη πράξη απόγνωσης και διαμαρτυρίας

ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ: Η ΑΠΟΓΝΩΣΗ ΕΣΠΡΩΞΕ ΑΓΡΟΤΗ ΣΤΗΝ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ

Στο πόδι τα καπνοχώρια

ΤΑ ΝΕΑ: Πύρινη θυσία

30-5-1987:

Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ (έδρα: Αθήνα)  Η ΑΥΤΟΘΥΣΙΑ ΕΝΟΣ ΑΓΡΟΤΗ

Αντί επιλόγου

          Η θυσία του αγρότη από την βόρεια Πιερία φαίνεται ότι ξεχάστηκε τα επόμενα χρόνια, σύμφωνα τουλάχιστον με προσωπικές μνήμες από την εποχή. Την περίοδο του 1987-88 είχαν αναφέρει ότι η πλατεία Ελευθερίας στην Κατερίνη θα έπαιρνε το όνομά του, όπως είχε ζητήσει ο ίδιος στο ηχογραφημένο μήνυμα που άφησε. Η κατάσταση για τους αγρότες επιδεινώθηκε και δεν μπορώ παρά να ανακαλέσω ένα σύνθημα στη διάρκεια διαδηλώσεων αγροτών κατά τη δεκαετία του ‘ 90: “Της Πιερίας τα καπνά, τα παίρνουν για πιπέρι!”

          Επίσης, στο “Χρονικό του 20ού αιώνα” κάπου στα 1993, είδαμε για πρώτη φορά ξανά την είδηση (στα ψιλά της χρονιάς 1987): “Αγρότης.... αυτοπυρπολήθηκε στην Κατερίνη.” Στο Διαδίκτυο είχε ελάχιστα στοιχεία για το θέμα, επιβεβαιώνοντας τους φόβους ότι μάλλον ξεχάστηκε το γεγονός (και όχι αυτό καθαυτό αλλά το μήνυμα που άφησε ο Βασίλης Χαρισόπουλος με τη θυσία του). Πολλά χρόνια αργότερα, και μετά την αυτοπυρπόληση ενός φαρμακοποιού στην Ελλάδα των Μνημονίων, ορισμένοι είδαν ομοιότητες ανάμεσα στα δύο περιστατικά.

Ας ελπίσουμε ότι η χρονική απόσταση των τριάντα ανοίξεων από την αυτοπυρπόληση του Βασίλη Χαρισόπουλου να συντελέσει στο να μην υποβαθμιστεί αυτήν τη φορά το μήνυμα για τον αγροτικό κόσμο που άφησε αυτή η θυσία. Και κυρίως το μήνυμα αυτό να εισακουστεί από όλους, προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση του αγροτικού κόσμου, όχι μόνο στην Πιερία αλλά σε όλη την Ελλάδα.

  

* Ο υπογράφων το άρθρο κατάγεται από αγροτική οικογένεια καπνοπαραγωγών.