OI …..MUHADJIR (ΜΟΥΑΖΙΡΗΔΕΣ) της Μεθώνης!
Tο χωριό μας η ΜΕΘΩΝΗ (εως το 1923 Ν.Ελευθεροχώρι) πρόσφατα έκλεισε τα 100 χρόνια ζωής! Για την ακρίβεια είναι λίγο παραπάνω! Είναι 119 χρονών με απόκλιση 2-3 χρόνων!!!!Οι ιδρυτές του ήταν κυρίως βόσνιοι μουσουλμάνοι οι οποίοι εποίκησαν μαζικά τον τόπο μας στις αρχές του αιώνα (1900-1910)!
Για να μάθουμε μερικές κρίσιμες και σημαντικές λεπτομέρειες από το πρόσφατο παρελθόν της ευρύτερης περιοχής μας θεώρησα χρήσιμο να σας καταθέσω ορισμένες σελίδες από το βιβλίο του Κωνσταντίνου Βακαλόπουλου ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ – ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ Θεσ/νικη 1992.
Στο 11ο κεφάλαιο του βιβλίου και στο 11β (σελ. 526-543) γίνεται παρουσίαση του θεσμικού προγράμματος εκτουρκισμού της Μακεδονίας, εκ μέρους των Νεότουρκων, στις αρχές του 20ου αιώνα.! Διαβάζουμε στη σελ. 539 του εν λόγω βιβλίου: μετά την υπογραφή του αυστροτουρκικού πρωτοκόλλου και την παραίτηση της Τουρκίας από τα κυριαρχικά της δικαιώματα στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, το Νεοτουρκικό κομιτάτο (σημ.επιτροπή) “Ένωση και Πρόοδος” εξέταζε τη δυνατότητα μαζικής μετανάστευσης, των συμπαγών μουσουλμανικών πληθυσμών των δύο παραπάνω επαρχιών (σημ. Βοσνίας και Ερζεγοβίνης), στη Μακεδονία και την εγκατάστασή τους σε παραμεθόριες περιοχές κυρίως στα σύνορα προς την Βουλγαρία και την Ελλάδα».
Και στη σελ. 540: «Ύστερα από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις η επιτροπή αποφάσισε, ανάμεσα σ’ άλλα, να υποχρεωθούν οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί να συνδράμουν τους ομόδοξούς τους και να προκληθεί αθρόα μετανάστευση συμπαγών μουσουλμανικών πληθυσμών (περίπου 1.200.000 κατοίκων) όχι μόνο από την Βοσνία και την Ερζεγοβίνη, αλλά και από την Βουλγαρία, την Σερβία και την Τουρκία κυρίως προς την Μακεδονια, για να γίνει αισθητή η αριθμητική υπεροχή του μουσουλμανικού στοιχείου, να εξαναγκασθεί κάθε Τούρκος γαιοκτήμονας της Μακεδονίας ν’ αντικαταστήσει τους καλλιεργητές του με μουσουλμάνους μετανάστες, να παραχωρηθούν σ’ αυτούς οι δημόσιες γαίες ή να διανεμηθούν αγροτικές εκτάσεις.
Έτσι, το πρόγραμμα της εθνολογικής αλλοίωσης του μακεδονικού χώρου άρχισε από τα μέσα περίπου του 1910 να έχει θλιβερές επιπτώσεις για το χριστιανικό στοιχείο της Μακεδονίας. Τον Δεκέμβριο του 1909 είχαν ήδη εγκατασταθεί στο βιλαέτι της Θεσσαλονίκης 2.300 μουσουλμανικές οικογένειες (οι επωνομαζόμενοι «Muhadjirs-Μουχατζζίρς ή Ματζζίρι»)…
Η σπουδαιότερη εγκατάσταση Βόσνιων μεταναστών έγινε στον καζά Κατερίνης, στο Ελευθεροχώρι 1.200 οικογένειες … ενώ άλλοι μουσουλμάνοι εγκαταστάθηκαν στο Αρκουδοχώρι Βέροιας, στο Γιουντζιλάρ (Κύμηνα) Θεσ/νικης, στο Κουτούγκερι Βοδενών, στο Γκιούλμπασή, στο Πετρίτσι, στο Κριβολάκ, στα Βασιλικά Θεσ/νικης … »
Αυτά τα σπίτια είναι μέρος της ιστορίας του χωριού μας και σαν τέτοια έχουν την ιδιαίτερή τους αξία.
Οσον αφορά την κατασκευή τους αυτή ήταν 2 τύπων: Ανεξάρτητη μονοκατοικία με 3 δωμάτια (οικία 1) και διπλά σπίτια με 3 δωμάτια το καθένα αλλά με μεσοτυχία (οικία 2).
Τα σπίτια ήταν ισόγεια και πάνω στον δρόμο έχοντας μόνο πίσω αυλή.
Όλα τα κεραμίδια τους προέρχονταν από την Γαλλία και κυρίως από το εργοστασίο GUICHARD FRERES της Μασσαλίας.
Τα παράθυρά τους ήταν συρταρωτά και άνοιγαν προς τα πάνω.
Σε ένα τέτοιο σπίτι μεγάλωσε και η δική μου οικογένεια και για κάμποσα χρόνια φιλοξένησε στον ίδιο χώρο πρόσφυγες από το Καταφύγι (που τόχαν κάψει οι Γερμανοί το 43) .
Ωσπου το 1962 μπόρεσε και χάλασε το παλιό σπίτι και στη θέση του και λίγο βορειότερα έφτιαξε το σημερινό.
Στο χωριό όμως έχουν μείνει ζωντανοί μάρτυρες εκείνης της εποχής 6 σπίτια που ακόμα λειτουργούν και στεγάζουν οικογένειες. Και αυτά είναι τα εξής:
Το σπίτι του
1)ΒΙΚΑ ΚΛΕΑΡΧΟΥ (στον πάνω μαχαλά)
2)ΚΟΥΛΔΑΚΙΔΗ ΓΙΑΝΝΗ
3)ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ ΘΕΟΔΟΣΗ
4)ΟΡΦΑΝΙΔΗ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ
5)ΚΑΡΑΚΩΣΤΑ ΚΩΝ/ΝΟΥ
6)ΜΠΑΜΠΑΝΗ ΡΟΛΑΝΔΟΥ
Ο ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗΣ ΚΑΙ Ο ΑΛΕΞΗΣ ΖΟΡΜΠΑΣ!
Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους (1912 )το χωριό μας η Μεθωνη πρωτοκατοικήθηκε από Καταφιώτες (Καταφύγιο Κοζανης ) .Ακολούθησαν οι Θρακιώτες (Ανατολικη Θρακη )1918-22 και τελευταίοι ήρθαν οι Πόντιοι-Καυκάσιοι 1919-1923!(Καυκάσιοι:πόντιοι από την Αργυρούπολη του πόντου που μετοίκησαν αρχικά στο Καρς και μετά στον Καύκασο Ρωσιας ).
Για τις συνθήκες της εποχής εκείνης διασώζεται ο διάλογος μεταξύ δυο Καταφιωτών που όταν είδαν τους πρώτους πρόσφυγες Θρακιώτες (προφανώς εξαθλιωμένους ) είπαν μεταξύ τους…
μαρέ αυτοί θα μας φάν!
Οταν είδαν όμως τους Πόντιους (ακόμα πιο εξαθλιωμένους ) οι ίδιοι είπαν στους Θρακιώτες..μαρέ αυτοί θα φαν και μας και σας μαζί!!!!
Ενας από τους ενοίκους της τότε Μεθώνης (Ν.Ελευθεροχώρι )είναι και ο ΓΙΩΡΓΗΣ ΖΟΡΜΠΑΣ!!
Πρόκειται για τον μυθιστοριματικό Αλέξη Ζορμπά του Καζαντζακη η τον ZORBA THE GREEK της κινηματογραφικής ταινίας!!
ΟΙ βαλκανικοί πόλεμοι του 1912-13 έφεραν κοσμογονικές αλλαγές σε πολλούς τομείς.Το μεταλλεiο του Μαντεμ Λακκο (Στρατωνίκη Χαλκιδικής) έκλεισε και ο Ζορμπάς χήρος ,χωρίς δουλεια και με 9 παιδιά κατέφυγε στο ν.Ελευθεροχώρι όπου έμενε ο αδερφός του Γιάννης.
(Το σπίτι τους ήταν στο δεύτερο δεξιά οικόπεδο όπως μπαίνουμε στο χωριό από την Αγία Βαρβάρα .Σήμερα δεν σώζεται πια.)
Στο χωριό έκανε διάφορες δουλειές για να ζήσει την 9μελή οικογένεια του εργάτης,γυρολόγος αλλά και την πιο προσφιλή στους Καταφιώτες …υλοτομία!
Κάπως έτσι γνωρίζει τον Καζαντζάκη (ίσως στο Αγιον Ορος) ο οποίος στις 8 Μαίου του 1919 διορίζεται από τον Ελευθέριο Βενιζέλο Διευθυντής του νεοσύστατου Υπουργείου Περιθάλψεως.
Του ανατίθεται αμέσως η αποστολή να μεταβεί στον Καύκασο για να μεριμνήσει για τον επαναπατρισμό 100.000 και πλέον Ελλήνων που κινδυνεύουν να εξοντωθούν μέσα στη δίνη του απόηχου της Οκτωβριανής Επανάστασης.
Στέλνει τότε ένα γράμμα στον Ζορμπά λέγοντάς του:<Αν έρθεις φεύγω,αν δεν έρθεις ,δε φεύγω και γω>.
Ο Ζορμπάς δέχεται και στα μέσα Ιουλίου 1919 Ν.Καζαντζάκης,Ηρ.Πολεμοχαράκης,Γ.Κωνστανταράκης,Γ.Αγγελάκης,Γ.Σταυριδάκης (ο οποίος πέθανε κατά την αποστολή και ο Καζαντζακης θρηνεί τον θάνατό του στο βιβλίο Βιος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά) και φυσικά ο Ζορμπάς φτάνουν στις ανατολικές ακτές της Μαύρης Θάλασσας!
Η αποστολή στέφεται με επιτυχία και 150.000 περίπου Πόντιοι του Καυκάσου φτάνουν στην μητέρα πατρίδα!
Κάποιοι από αυτούς ήταν και οι παππούδες μου!
Οι πρώτες οικιστικές προσπάθειες των Ποντίων να φτιάξουν νέα ,δικά τους σπίτια γίνονται το 1925 περίπου όταν με δάνειο (αποζημίωση )ξεκινούν δειλά δειλά την κατασκευή των πρώτων πέτρινων οικιών .Συνδετικό υλικό (απουσία τσιμέντου)ήταν η λάσπη!!Πολλά ξύλινα μέρη αλλά και τα κεραμίδια προέρχονται από τα παλιά τουρκόσπιτα!
Αν όχι το πρώτο αλλά σίγουρα ένα από τα πρώτα σπίτια εκείνης της εποχής είναι το σπίτι της φωτογραφίας!Υπάρχει σήμερα και ανήκει στην πολυμελή οικογένεια Σταματίδη .
Ακολούθησαν πολλά άλλα με αποκορύφωμα την δεκαετία του 60 όπου φτιάχτηκαν τα περισσότερα σπίτια του χωριού.
