Η θεατρική παράσταση «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ»,
τα νορβηγικά και ελληνικά παραμύθια
και η συναυλία της Χάρις Αλεξίου
Κριτικά
σημειώματα
Στο
περασμένο τριήμερο εκτός από τις αρχαιολογικές ομιλίες και το ρεσιτάλ κλασικού
τραγουδιού,
μια καθόλα και κατά γενική ομολογία πετυχημένη εκδήλωση, στο
πλαίσιο του 42ου Φεστιβάλ
Ολύμπου, δόθηκε από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης η θεατρική παράσταση «ΑΓΑΜΕΜΝΩΝ» του
Αισχύλου, παρουσιάσθηκαν νορβηγικά και ελληνικά παραμύθια και έγινε η μεγάλη
συναυλία με τη Χάρις Αλεξίου.
Για
τις εκδηλώσεις αυτές οι κ.κ. Σοφία
Ελευθεριάδου, Ειρήνη Παξιμαδάκη και Ευαγγελία Ράπτου - Στεργιούλα, εκπαιδευτικοί - φιλόλογοι,
γράφουν:
●
Ο «Αγαμέμνων» του Αισχύλου
Της
Ευαγγελίας Ράπτου - Στεργιούλα˙
Οι τραγικές περιπέτειες των Ατρειδών
ζωντάνεψαν στα μάτια των θεατών το Σάββατο 3 Αυγούστου στο Αρχαίο Θέατρο του
Δίον με την εξαιρετική «διδασκαλία» της τραγωδίας «Αγαμέμνων» του Αισχύλου, το
πρώτο μέρος της τριλογίας «Ορέστεια», από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης, κατά μετάφραση
Νικολέττας Φριντζήλα και σκηνοθεσία Νικαίτης Κοντούρη, και την εξαιρετική
ερμηνεία των υποκριτών της.
Η τραγωδία αυτή σημειώνει τη λήξη του
Τρωικού Πολέμου που άρχισε πριν δέκα χρόνια για χάρη της ωραίας Ελένης με
στρατό στοιβαγμένο σε χίλια καράβια και τελείωσε με νίκη των Ελλήνων. Ο Αρχηγός
τους ήταν ο Αγαμέμνων, βασιλιάς των Αργείων.
Η σκηνή είναι στο Άργος. Μια φλόγα από τα βάθη του ορίζοντα αναγγέλλει
τον γυρισμό του νικητή βασιλιά. Ο φρουρός δίνει στη βασίλισσα Κλυταιμνήστρα που όλο αυτό τον καιρό ζει με τον εραστή της
Αίγισθο, πρωτεξάδελφο του άνδρα της, το
χαρμόσυνο μήνυμα του γυρισμού του Αγαμέμνονα στην πατρίδα του. Ο Χορός των γερόντων όσο και να
χαίρεται δείχνει την ανησυχία του και τη στενοχώρια για την οικογενειακή
διάλυση που θα αντικρίσει ο Βασιλιάς τους και τον φόβο του για τον χρησμό του
Μάντη Κάλχα πως οι μεγάλες συμφορές θα ξεσπάσουν μετά τον γυρισμό αυτόν.
Βγαίνει η Κλυταιμνήστρα σε τούτη την ανήσυχη στιγμή δείχνοντας με υποκριτική
ειλικρίνεια χαρούμενη και περήφανη για τον γυρισμό του άνδρα της. Τον
υποδέχεται πανηγυρικά, όπως θα ταίριαζε σε έναν ήρωα - Θεό. Εκείνος φτάνει στο
«νικητήριο άρμα», έχοντας μαζί του την αιχμάλωτη Κασσάνδρα, κόρη του ηττημένου
βασιλιά της Τροίας και απολλώνια μάντισσα. Η Κλυταιμνήστρα τον οδηγεί πάνω σε
ολοπόρφυρο χαλί μέσα στο παλάτι, με την χαρά και περηφάνια της να ξεχειλίζουν
μέσω των λόγων της. Σε λίγο θα καλέσει και την Κασσάνδρα, η οποία αρνείται με
τη σιωπή της και όταν μένει μόνη της με τον Χορό των Γερόντων μέσω του θρήνου
της θα του προφητέψει όσα κακά και ανήκουστα θα συμβούν σε λίγο σε τούτο το
ξακουστό παλάτι: από στιγμή σε στιγμή ο τροπαιοφόρος βασιλιάς θα σκοτωθεί και
μαζί του ομοιοτρόπως θα στείλουν και την ίδια στις πύλες του Άδη. Κάποτε,
βέβαια, ο Ορέστης θα πάρει εκδίκηση. Συγκλονισμένος ο χορός δεν μπορεί στ’
αυτιά του να πιστέψει. Κλαίει και οδύρεται με τα κακά μελλούμενα που η βάρβαρη
κόρη περιγράφει. Αλλά η έξοδος στη σκηνή
της Κλυταιμνήστρας επιβεβαιώνει την προφητική ρήση της ξένης κόρης. Κράζει και
αναφωνεί πε τρόπο κυνικό πως έγινε αυτουργός δύο φόνων, αποδίδοντας έτσι
δικαιοσύνη στη χώρα των Αργείων. Κατηγορεί τον δολοφονημένο άντρα της για τη
θυσία της πολυαγαπημένης κόρης τους Ιφιγένειας και τη συζυγική απάτη με την
Κασσάνδρα. Με ανάλογα αισθήματα βγαίνει στη σκηνή και ο εραστής Αίγισθος για να
αναλάβει την ευθύνη του ηθικού αυτουργού, καθώς ο πατέρας του Αγαμέμνονα ο
Ατρέας σκότωσε τον αδελφό του Τάνταλο (κατά μια άλλη εκδοχή όλα τα αδέρφια του)
και σε δείπνο συμφιλίωσης προσέφερε τη βρασμένη σάρκα τους στον πατέρα του
Θυέστη. Μονάχα στο τέλος του γεύματος του αποκάλυψε την Αλήθεια και για
εκδίκηση κάνει έναν γιο με την κόρη του την Πελόπεια, τον Αίγισθο, ο οποίο,
σύμφωνα με τον χρησμό θα σκότωνε τον Ατρέα. Αίγισθος και Κλυταιμνήστρα, λοιπόν,
παρουσιάζονται ως ήρωες της δικαιοσύνης
και ευεργέτες του λαού των Αργείων, γιατί με τον φόνο αυτόν τον απάλλαξαν από
έναν τέτοιο βασιλιά και του προσφέρουν ένα καινούργιο ιδεώδες βασιλικό ζευγάρι.
Όλη αυτή την υπόθεση ξετύλιξαν με τον
πιο παραστατικό τρόπο οι υποκριτές του ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. Κοζάνης.
Η ηθοποιός Καρυοφυλλιά Καραμπέτη που υποδύθηκε
την Κλυταιμνήστρα απέδωσε τον ρόλο της με τρόπο εξαιρετικό. Δυναμική στη σκηνή,
αγέρωχη, με επιβλητικό υποκριτικό ανάστημα και λόγο με πυγμή, όπως θα ταίριαζε
σε μια αισχύλεια ηρωίδα που θα διαπράξει ένα τέτοιο στυγερό έγκλημα. Με
εκπληκτική ηθοποιία ενσαρκώνει τόσο τη σύζυγο που καρτερικά υπέμενε τον γυρισμό
του άνδρα της, όσο και τη φόνισσα την αδίστακτη, την σκληρή, την υποκινούμενη
από μητρική αγάπη και πόνο συνάμα.
Ο Μηνάς
Χατζησάββας, «Αγαμέμνων» με το λόγο του και το ύφος του το
στιβαρό, το ανυπότακτο σε πλάνες γυναικείες, αλλά υποχωρητικός από σεβασμό στη
γυναικεία θέληση, κατέδειξε το υποκριτικό του τάλαντο, την τέχνη του «ποιειν
ήθος».
Η Θεοδώρα
Τζήμου, η «Κασσάνδρα», ρίγησε και εξέπληξε με τη σπαρακτική
φωνή της, τη μιμούμενη κάποιο όρνιο και πετούμενο του ουρανού που δεν μοιάζει
με τ’ άλλα. Συνεπήρε το κοινό στο στρόβιλο των φρικιαστικών προφητειών της.
Ο
Βασίλης Μπισμπίκης,
ο «Αίγισθος», απόλυτα ταιριαστός με τον ρόλο του, του επιπόλαιου και αναιδή,
του άνανδρου και καιροσκόπου. Ο «φοβισμένος» φύλακας Βασίλης Χαλακατεβάκης με υπέροχο
τρόπο απέδωσε την αμηχανία του για ένα τέτοιο δύσκολο ρόλο, το ρόλο του φορέα
των ειδήσεων στην βασίλισσά του. Ο Κήρυκας Θέμης Πάνου κρατούσε με ανοιχτό το στόμα όλους με τον
ασθματικό του λόγο και τη δεινή περιγραφή του.
Και οι κορυφαίοι του χορού, Θύμιος
Κούκιος, Βασίλης Πουλάκος, Κρις Ραντάνοφ, Κώστας Φαλελάκης, Μενέλαος Χαζαράκης,
έδωσαν μια άλλη μορφή στην αρχαιοπρεπή ιδέα για τον Χορό των Γερόντων. Σοφία
και παλικαριά σε ένα σώμα!
Δονήθηκε η σκηνή από τα ακούσματά των
λόγων τους. Σείστηκε η ψυχική ηρεμία των θεατών όταν αντίκρισαν τη βασίλισσα
στο αίμα βουτημένη. Το κοινό παρακολουθούσε με κομμένη την ανάσα. Πόσο ζωντανά
σε μια θεατρική σκηνή αποδόθηκε ο μύθος με κινηματογραφική πιστότητα! Και το
κλαρινέτο θεωρήθηκε απαραίτητη καινοτομία, απόλυτα ταιριαστός ο ήχος του με τις
ποικίλες μεταβάσεις από σκηνή σε σκηνή.
Έτσι διαγράφηκε και η εξαιρετική δουλειά
της σκηνοθέτριας της Νικαίτης Κοντούρη, συνδυάζοντας με απόλυτο φυσικό τρόπο
τις απαιτήσεις μιας αρχαίας τραγωδίας με τις μοντέρνες καινοτομίες.
Και ήμασταν όλοι εκεί. Κατάμεστο το
κοίλον. Συγχαρητήρια σε όλους. Συγχαρητήρια και στο 42ο Φεστιβάλ Ολύμπου που
δίδει τη δυνατότητα στο φιλόμουσο κοινό να βιώσει ανώτερης αισθητικής απόλαυσης
θεατρικές καταστάσεις-παραστάσεις.
˙Η Ευαγγελία Ράπτου - Στεργιούλα είναι
φιλόλογος καθηγήτρια, υπ. διδάκτωρ Tμ. Τ.Ε.Π.Α.Ε.Σ., Τομέα Γλώσσας Θεάτρου και
Πολιτισμού του Παν. Αιγαίου.
●
Ελληνικό
και νορβηγικό παραμύθι στο Φεστιβάλ Ολύμπου
Της Σοφίας Ελευθεριάδου και της Ειρήνης
Παξιμαδάκη
Στο Κέντρο Μεσογειακών Ψηφιδωτών Δίου,
την Κυριακή 4 Αυγούστου, δύο αφηγήτριες
παραμυθιών, η Σύλβια Βενιζελέα από τη
Ελλάδα και η Sara Brigitte
Øfsti από τη
Νορβηγία, αφηγήθηκαν παραδοσιακά
παραμύθια των χωρών τους με τη συνοδεία της μουσικού Λουκίας Κωνσταντάτου. Οι
μικροί φίλοι του φεστιβάλ, κυρίως παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας,
καθισμένοι στο γρασίδι παρακολουθούσαν απορροφημένοι την αφήγηση-αναπαράσταση
των παραμυθιών, συμμετέχοντας μάλιστα κάποιες φορές ενεργά.
Η Σύλβια Βενιζελέα διάλεξε να αφηγηθεί ένα από τα πιο
διαδεδομένα παραμύθια στην Ευρώπη και την Ασία, «Η κουκιά κι η
γριά». Ανήκει στον κύκλο των παραμυθιών όπου γίνεται λόγος για τρία μαγικά
αντικείμενα (εδώ μαντίλι, ταψάκι, ραβδί), που ο ήρωας τα αποκτά, στη συνέχεια
του τα κλέβουν (ανταγωνιστής εδώ είναι ο βασιλιάς), αλλά καταφέρνει να τα πάρει
πίσω.
Η ελληνίδα αφηγήτρια, μετά το τέλος της
εκδήλωσης, μας είπε πως είναι τυχερή που μεγάλωσε με αγράμματους παππούδες και
γιαγιάδες, γιατί όπου δεν υπήρχε βιβλίο υπήρχε πλούσιος προφορικός λόγος. Είναι
ηθοποιός, έχει κάνει Θεατρικές Σπουδές, είναι ιδρυτικό μέλος του Κέντρου
Μελετών Διάδοσης Μύθων και Παραμυθιών και ασχολείται επαγγελματικά με την
αφήγηση παραμυθιών.
Η Sara
Brigitte
Øfsti αφηγήθηκε στα νορβηγικά και τα αγγλικά ένα
παραδοσιακό παραμύθι της χώρας της, ενώ ταυτόχρονα το παρουσίαζε στα ελληνικά η
Σύλβια Βενιζελέα. Η ξενόγλωσση αφήγηση γινόταν ασυνείδητα κατανοητή από μικρούς
και μεγάλους, γιατί τελικά η γλώσσα των παραμυθιών και του σώματος είναι
κοινή. Στο νορβηγικό παραμύθι, «Τρολλς
και ασημόπαπιες», πρωταγωνιστής είναι ο
τρίτος και μικρότερος αδερφός που παλεύει με τον ανταγωνιστή (τα τρολλς) και
φέρνει τρία ποθητά αντικείμενα στον βασιλιά (ασημόπαπιες, πάπλωμα, χρυσή άρπα).
Τρολλς ονομάζονται τα τρομακτικά
όντα της Νορβηγικής μυθολογίας, άσχημα, γιγάντια, ανθρωποφάγα κι όχι ιδιαίτερα
έξυπνα.
Η Sara
Brigitte
Øfsti είναι μία από τις πιο έμπειρες και γνωστές
αφηγήτριες παραμυθιών της Νορβηγίας. Εργάζεται ως επαγγελματίας αφηγήτρια
παραμυθιών σε πολιτιστικά προγράμματα στη Νορβηγία και είναι η καλλιτεχνική
διευθύντρια του νορβηγικού φεστιβάλ αφήγησης. Οι δύο αφηγήτριες γνωρίστηκαν σε
διεθνή συνέδρια αφήγησης παραμυθιών και συνεργάστηκαν μέσω της νορβηγικής
πρεσβείας, καθώς η Νορβηγία είναι η τιμώμενη χώρα στο Φεστιβάλ Ολύμπου για το
2013.
Δύο χώρες, δύο πολιτισμοί και δύο
παραδόσεις παρουσιάστηκαν από δύο γυναίκες με ένα αποτέλεσμα, την επικοινωνία.
Τελικά η διαφορετική γλώσσα δε στάθηκε καθόλου εμπόδιο στο να μας ταξιδέψουν οι
δυο κυρίες στη βραδιά από την Ελλάδα στη Νορβηγία και πάλι πίσω με τόση
ευκολία. Γιατί, και στα δύο παραμύθια υπάρχουν στοιχεία της φύσης, μοτίβα,
επαναλήψεις, σύντομοι διάλογοι, η πάλη του καλού με το κακό και οι λειτουργίες
του Προπ. Η μέθοδος και των δύο αφηγητριών ήταν θεατρική, διαδραστική και
επικοινωνιακή, καθώς τα παιδιά συμμετείχαν ενεργά, τραγουδούσαν, απαντούσαν,
επαναλάμβαναν.
Την αφήγηση συνόδευε η μουσική, μιας και τα δύο παραμύθια έδεναν
αρμονικά οι ήχοι των παραδοσιακών μουσικών οργάνων που έπαιζε η Λουκία
Κωνσταντάτου. Ακούστηκαν: κανονάκι (ανατολικής μεσογείου), στάμνα (παραδοσιακό
αφρικάνικο), singing bowl
(τελετουργικό μουσικό όργανο του Θιβέτ), άρπα στόματος, spring drum,
καλίμπα, μουσική ξύστρα και τυμπανάκι.
Επιπλέον, η επιλογή του Κέντρου
Μεσογειακών Ψηφιδωτών Δίου για την πραγματοποίηση της συγκεκριμένης εκδήλωσης
ήταν επιτυχής, γιατί γονείς και παιδιά είχαν έτσι την ευκαιρία, με την
καθοδήγηση και τη ζεστή φιλοξενία των εθελοντών του Φεστιβάλ, να επισκεφθούν
τις εκθέσεις φωτογραφίας και ζωγραφικής, με κοινή θεματική τη Νορβηγία και την
Ελλάδα, που φιλοξενούνται στις αίθουσες
του Κέντρου.
●
Η συναυλία με τη Χάρις Αλεξίου
Της
Ευαγγελίας Ράπτου - Στεργιούλα
Το θέατρο του Δίου κατάμεστο. Απ’ άκρη σ’
άκρη δεν έβρισκες γωνιά για να καθίσεις. Ο ένας τόσο κοντά στον άλλον, για να
χωρέσουν όλοι. Αυτή την όψη αντίκριζε κανείς το βράδυ της Κυριακής 4 Αυγούστου
στη συναυλία που έδωσε η Χαρούλα Αλεξίου με τους NouvelleSextette
στα πλαίσια του 42ου Φεστιβάλ Ολύμπου.
Η ζεστή φωνή της, τα συγκινητικά της
τραγούδια, η απαλή χροιά της ταξίδεψαν το κοινό σε ταξιδάκια ερωτικά μέσα στης
νύχτας της αυγουστιάτικης την ομορφιά.
Ακούσαμε τραγούδια παλιά και καινούργια.
Κάποια από την τελευταία της δισκογραφική δουλειά με τίτλο Τρίπλα σε
στίχους του Μανώλη
Ρασούλη, όπως Το δεδομένο, Αγάπη σημαίνει, Οι στιγμές, Η
πρώτη αγάπη, άλλα κλασικά, όπως Πίστα από φώσφορο, Πανσέληνος, Η
μπαλάντα της Ιφιγένειας, Ψυχές και Σώματα, Δι’ ευχών, 13 φωτιές και άλλα που δεν ερμηνεύει και τόσο συχνά, όπως Η
Βλάχα, Μανούλα μου, Όνειρο Ήτανε, παραδοσιακά κομμάτια που έδειξαν την
αγάπη του κοινού για την παραδοσιακή ελληνική μουσική, τραγούδια που σ’ έκαναν
να αναρωτηθείς: τα τραγουδάει αυτά ο ελληνικός λαός; Ίδιος είναι ο δημοτικός
μας στίχος; Εκεί στο δεύτερο μέρος που ζωντάνεψε το κοινό με τα χειροκροτήματα.
Μέσα στο κατακόκκινο φόρεμά της η «Θεά» του
ελληνικού τραγουδιού συγκίνησε με αναφορές στην προσωπική και οικογενειακή της
ζωή, στον πατέρα της, τον αδερφό της. Αυτός ο διάλογος με το κοινό την έκανε
ακόμα πιο οικεία, πιο δικιά μας. Και μάλιστα όταν αναφέρθηκε πως ήταν και αυτή
παιδί αγροτικής οικογένειας, καταχειροκροτήθηκε για τη σεβαστή ειλικρίνειά της,
τον προσγειωμένο χαρακτήρα της. Συγκίνησε και συγκινήθηκε με τη ανάμνηση των
οικογενειακών της στιγμών τότε που δούλευαν όλοι μαζί στα χωράφια, τότε που
ήταν ακόμα η Χαρίκλεια.
Με το δικό της ξεχωριστό τρόπο κατάφερε να
συγκινήσει, να ανοίξει τα στόματα των θεατών
και να σιγοτραγουδήσουν κρυφούς καημούς με τα τραγούδια της. Μάγεψε με την
υπέροχη σκηνική της παρουσία. Δεν είναι
η απλή ερμηνεύτρια των τραγουδιών, αλλά ο άνθρωπος που άγγιξε τις
καρδιές και μίλησε μαζί τους.
Με την υπέροχη παρέα των «Nouvelle Sextette», των μουσικών που συνθέτουν και
συνεργάζονται μαζί της με όρεξη, μεράκι, διάθεση να δώσουν και να προσφέρουν
ό,τι καλύτερο, γιατί το κάνουν με αγάπη. Μάγεψαν και ξεσήκωσαν με τη μουσική
τους το κοινό, ακόμα και όταν δεν πρωταγωνιστούσε η φωνή της Χαρούλας, όταν τον
πρωταγωνιστικό ρόλο ανέλαβαν οι μουσικοί. Ήταν ευδιάκριτη η προτίμησή τους και
η αγάπη τους για τον Μάνο Χατζιδάκι, τις ιστορίες του Διονύση Σαββόπουλου, την
ποίηση της Μαρίας Πολυδούρη. Οι ταλαντούχοι μουσικοί ερμήνευσαν μπαλάντες, δημοτικά,
ανατολίτικα, έντεχνα. «Ο Μάνος Χατζιδάκις
με είχε καλέσει να παίξω και μου είπε «κάνε ότι θες, σου προσφέρω την
παρέα μου, ελευθερώσου και παίξε αυτά που θες». Και το έκανα τότε. Και το έκανε
και φέτος.
Άκρως συγκινημένη, τραγούδησε δυο τραγούδια
του Μάνου Χατζιδάκι, το ΚΥΡΙΕ και το ΜΑΝΟΥΛΑ ΜΟΥ.
