Μεσαία Τάξη: Ο θάνατος του εμποράκου

Θεόδωρος Κουτρούκης*  

 Καθώς η ύφεση συνεχίζει να επισκιάζει την ελληνική οικονομία βιώνουμε τη σταδιακή κοινωνική αποδιάρθρωση ή/και τον αφανισμό του μεγαλύτερου

τμήματος της μεσαίας τάξης.   

Οι συνέπειες από αυτή την εξέλιξη αναμένεται να είναι δραματικές.

Η Μεσαία Τάξη (ΜΤ) θα μπορούσε να περιγράφει ως ή το σύνολο των οικονομικά ανεξάρτητων πολιτών που δε διαθέτουν αξιοσημείωτο μερίδιο κοινωνικής επιρροής / εξουσίας και σ’ αυτή συνήθως περιλαμβάνονται ελεύθεροι επαγγελματίες, εισοδηματίες, μάνατζερ μεγάλων επιχειρήσεων, ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι.

Η ΜΤ διαθέτει ορισμένα κρίσιμα χαρακτηριστικά που την κατατάσσουν στο ρόλο μιας τάξης-κλειδί στο οικονομικό και πολιτικό σύστημα:

• ευνοεί τη συσσώρευση κεφαλαίου και την αποταμίευση, συμβάλλει στην απασχόληση και την αύξηση της παραγωγικότητας.
• η καταναλωτική ισχύς της οδηγεί σε ανασύνθεση της ζήτησης κι επέκταση των αγορών, εξέλιξη που επιτρέπει την εμφάνιση οικονομιών κλίμακας.
• ενθαρρύνει τις πολιτικές μεταρρυθμίσεων και τις θεσμικές αλλαγές που συνδράμουν την ανάπτυξη.
• καθώς στους κόλπους της αναδύονται οι επιχειρηματίες που προωθούν την καινοτομία και την ανάπτυξη, προωθεί την οικονομική μεγέθυνση και ενεργοποιεί μακροχρόνιες επενδύσεις.
• διαδραματίζει ένα ρόλο στη διακυβέρνηση, ζητά καλύτερες υπηρεσίες από τους κρατικούς αξιωματούχους και υποστηρίζει βέλτιστες αναπτυξιακές πολιτικές.
• συμβάλλει στη μεσολάβηση ανάμεσα στις φτωχές και τις πλουσιότερες τάξεις και συγκρατεί τις κοινωνικές συγκρούσεις.
• απεχθάνεται την πολιτική σύγκρουση και την αστάθεια και ευνοεί μια κοινωνία με εκτεταμένες πολιτικές ελευθερίες και δημοκρατικές αξίες.
• ειδικεύεται σε ενασχολήσεις που απαιτούν δεξιότητες και εμπειρία και ευνοεί αξίες όπως η υπομονή, η επιμονή, η προσπάθεια και η ισχυρή εργασιακή ηθική.
• τροφοδοτεί την ευημερία και την κοινωνική ειρήνη και προωθεί τη δημοκρατία, τον εκσυγχρονισμό και την «ανοικτότητα». 
• υποστηρίζει τη χρηστή διακυβέρνηση, τον περιορισμό της διαφθοράς, τη δημόσια επένδυση στην υγεία, την εκπαίδευση και τη δημιουργία υποδομών.
• συνιστά μια ήρεμη πολιτική δύναμη, μια «πολιτικά κεντρώα» αλλά επ’ ουδενί ριζοσπαστική τάξη με οριακές εκλογικές μετακινήσεις προς τα αριστερά ή δεξιά.

Η σταδιακή εξαφάνιση της ΜΤ στη χώρα μας άρχισε με την πτώση της παραγωγικότητας τον αφανισμό της ελληνικής οικοτεχνίας/ βιοτεχνίας, τον «θάνατο» των οικογενειακών επιχειρήσεων, την συρρίκνωση των κοινωνικών στρωμάτων των αυτοαπασχολουμένων.

Η ύφεση αναμένεται να ολοκληρώσει το τραγικό αυτό έργο. Το μεγαλύτερο μέρος της ΜΤ θα υποβιβαστεί στην εργατική τάξη, ενώ πολύ μικρότερο θα ανέρθει στην κοινωνική ελίτ. Η συρρίκνωση της ΜΤ ενδέχεται να οδηγήσει σε αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων, σε καταπίεση και σε διεύρυνση των φαινομένων  βίας.

Κοντολογίς, η απίσχνανση των μεσαίων κοινωνικών στρωμάτων προοιωνίζει αρνητικές πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις. Ο θάνατος του εμποράκου θα καταφέρει ένα βαρύτατο πλήγμα κατά της ευημερίας, ενδεχομένως και κατά της δημοκρατίας μας. Ας επαγρυπνούμε. 

* Ο Θεόδωρος Κουτρούκης είναι επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου